Katalog

8KASIM1998. SAYI659 seviyesinden daha aşağıdaki lületaşı tabakalarından, taş çıkarmak için önce suyun boşaltılması gcrekiyor. Lületaşı çıkarılmasında insan gücünden yararlanılıyor. Lületaşı ustalannın ısrarı üzerine "Artist Ismail" lakaplı bir ustayla görüşüyoruz. Odasındaki dolabı içinde, çerçevelenmiş ödüller göze çarpıyor. 1991'de, Eskişehir Uluslararası Yunus Eme Kültür vc Sanat Haftası'ndaki, Lületaşı El Sanatları Yanşması'nda "Başan ödülü" Anadolu Üniversitesi Uygulamalı Güzel Sanatlar Yüksek Okulu'nun, Eskişehir ve çevre illeri kapsamında açtığı lületaşı yanşmasındabirincilik almış.lsmailÖzerinmesleğebaşlamasıda bir tesadüf sonucu olmuş. Babası köyde çobanın yanına çırak vermiş, Ismail Özei'i. Fakat dayanamayarak kaçmışveEskişehir'egelmiş. Lületaşı işleyen bir dükkânın vitrinini saatlerce seyretmiş. lçeriden çıkanbiri, çırak olmak isteyip, istemediğini sortnuş. Çırak olarak girmiş o dükkâna ve ufak taşlardan şekiller yapmaya başlamış. Ustasının birarkadaşının 'çırağın seni geçecek' diye dalga geçmesiyle oradan kovulmuş. Başkabiryerdeçalışmayabaşladıktan sonra, işlemeciliğini ilerletmiş. Yaptığı işleri beğenen Yahudi ve Ermeni tüccarlar siparişlerini Ismail Özel'evcrmeye başlamışlar. llkokul kitaplarını kanştınp, orada gördüğü Sokrates, Zeus kafalarını işleyip, yabancı tüccarlarasatmış. Yaratıcılığı nedeniy le, 'artist bu çocuk' demişler ona. "Artist Ismail" ismi oradan kalmış. "Artist sanatkâr demektir" diyor tsmail özel. Eğlencenin olduğu, kadınlann raksettiği, şarkılann çok söylendiği yerlere gider, iki bardak içer, hayallerkurarmış: "Oradaki bir kadınr öpmeye değil, onun hal ve hareketlerini kontrol altında tutarak, ettiği danslardaki figürlerini hayal edip, genişletip, bir tablo haline getirerek kompozisyonlar yaratmaya giderim. Ben daha çok kompozisyonlarüzerindcçalıştığımiçintanınmışbirinsanım. Bütüneserlerimkalıcıdır. Dünyadakafasını işlemedığimliderkalmamıştır." 7080 yıldırbiteceğisöylenenlületaşının biteceğine inanmıyor Özel. Şöyle diyor: "Her zaman iddia ediyorum, lületaşı, canlı. Yeraltı sularının sürüklediği maden artık Hasan Sağım (solda) ve Ali Server, ikisi de lületaşı ustasu.. lan toprak altındaki boşluklarda birbirine tabii bir şekilde yapışıp büyümekte ve o çukuru doldurmaktadır. Çünkü lületaşının ortasından böcek, çakmak taşı ya da normal taşlarçıkar. Eğer lületaşı lahanagibibunu sarmasaydı, büyümeseydi, lületaşının tam ortasındabunlarkalmazdı. Bilimadamlan, 'madem lületaşı büyüyor, onun istediği yere gömelim, ne kadar istiyorsabekleyelim, büyüdüğünüispatedelim' dedi. Benonlaracevabendedimki.'sizbalığısudançıkanpöldürün, sonra da denize atın, canlanmasını bekleyin. lmkanvarmı böyle bir şeye. Lületaşı, kendioluşumunun olduğu yerdençıkıphavaya temas ettiği anda ölmektcdir. Öldükten sonra dabüyümesi imkansızdır." Ismail özel 'e göre, kimse işin zor tarafıyla uğraşmak istemiyor. "Köylü durmadan büyük kentlere taşınıyor,köylcrdcçalışan,hammaddeçıkaranlar azaldı, işleyenlerçoğaldı. Sanatçı hammaddeyi çok pahalı almayabaşladı. Lületaşı pahalı olunca, alçıdan yapıp üzerine cilalar sürerek, lületaşı diye her yerdesatmaya başladılar. Avrupa bunu bilmiyor ama ileride öğrenecektir. Mesleğimiziharapettiler.lOsene sonra lületaşı işleyenlerbiter." benim idealim. Birçok malzeme de toplamıştım. Ancak bir müze olmaktan çok, lületaşı yarışmalarında toplanan eserlerin, lületaşı sanatçı lan ndan satın alınan eserlerin sergilendiği bir salon olarak kaldı." Lületaşının sadece sanat olayı olarak değil, bir bütün olarak düşünülmesini ve Eskişehir'de bir lületaşı enstitüsü kurulması gerektiğine dikkat çekiyor Ürersoy. " Bu işin birde kimyasal yönü var. Bugün Japon, 'Lületaşının tozunu ne yapıyorsunuz?' diye soruyor. Pek çok kullanım alanı olan, bu malzemenin sadece estetik olarak değcrlendirilmesi düşünülemez. Bubiraraştırma, enstitü konusu." Eskişehir'eyolunuzdüşerse, EsnafSarayı' na, lületaşı mamül leri satan bir dükkâna uğrayın. Kendiniz ya da biryakınınız içın lületaşından yapılmış bir pipo, kolye, bilezik, küpe, süs cşyası bulacaksınız. ^ Vefastival... Eski Eskişehir Valisi Bahaeddin Güney, zamanındalületaşınacanlılıkgetirmekiçin bir festival düzenlenmesıne karar vermiş. Eskişehir dışında ilk kez lstanbul 'da açılan lületaşuEl Sanatları Sergisikısa bir süre sonra Viyana'da, sonraları da gelen davetlerle Berlin, Milano, Pekin ve Bükreş'te tekrarlanmış.Lületaşçılığınçağıngereklerineuygun ekonomik, teknik ve estetik olgunluğa ulaştırılabimesi amacıyla, 1989 yılında tl Ö7el Idarcsi tarafından Lületaşı Sanayi Okuluaçılmış.ÖnceAnkaraEskişehirçcvreyolu üzerinde, bir binatahsisedilerek, iki hizmetli vcrilmiş. Okul MüdürüTalatÜrersoy'agöre, Lületaşı Okulu'nun sadece adı okulmuş. Hiçbir destek bulunamamış. Arkalarında ne Milli Eğitim, ne Halk Eğitim ne de lületaşı sanatçıları varmış. "Okul açıldığındaEskişehir'de bir sürü pipo ustasının yetişeceği, çalışmakta olan ustalarıngeçımsıkıntısıçcktiğibirdönemde, bu kadar çok ustanınçıkmasiyla,ustalannişsizkalacağı gibi birkanı çıktı ortaya. Birkaç kişinindışındabukonuda destek vermesigerekcn kesim destek vermcdi." Sonuç, daha kimlik kazanmadan okul kapanmış... "Lületaşının tütün içimi ıçin en uygun malzeme olması, bu taşın tamamcn tütüne mahkum edilmesini haklı kılmaz" diyor Talat Ürersoy. "Lületaşı dediğinizdc, dünya önce Viyana'yı, sonra pipoyudüşünüyor.AmacımJülctaşını tütüne mahkumiyetinden kurtararak, gerçek anlamda bir I ülctaşı imajıy la bütünleştirmektir. Idealim, lületaşınınhertür malzeme yapımındakullanılması. Lületaşı okuluna destek olunsaydı, gerçek anlamda lületaşçılarçıkacaktı. Vebunlar, lüktaşına evrensel bir imaj kazandıracaktı..." Eskişchir'de birde müze kurulup ilk müdürlüğüne Talat Ürersoy getirilmiş. "Aslındalületaşınınçıkanmındakullanılan araç gereçlerin, nadir bulunan farklı lületaşı örneklerinin, bulunacağı bir müzeydi Lületaşı pipo, üzerinde mitolojiyi de barındınyor... Adı pipoyla anılan bir taş lületaşı. Dünyada çıktığı tek yer, Eskişehir. Yaklaşık üç yüz yıldır süren üretim, hammadde sıkıntısıyla yüzyüze. Avrupa ülkelerinde "deniz köpüğü" adıyla tanınan lületaşı ilgi bekliyor... Lületaşmdan bir nargite...