Katalog

CUMHURİYET DERGİ sinebüyükdövizgclirisağlayan,birmineral lületaşı. Avrupaülkelcrinde 'Deniz Köpüğü' adıyla tanınıyor. Lületaşı magneTyum ve silisyum esaslı ana kaya parçalannın, yeraltında başkalaşım katmanları içinde, hidrotermal etkilerle hidratlaşması sonucuoluşuyor. Çok ince gözenekli, yumuşak bir dokuya, bcyaza yakın tonlarda renge sahip bu taş, yeraltında ıslak halde bulunuyor. Kolay işlenmesini de bu doğal nem sağlıyor. Kurutulduktan sonra lületaşı, kaybcttiği nem oranında hafifleyerek, direnç kazanıyor. Yaklaşık beş bin yıl öncesinden bilindiği saptanan lületaşı,tütüniçmealışkanlığının yaygınlaşmasından sonra bütün dünyada tanınmış. özellikle Viyana'da 'Beyaz llahe' olarak biliniyor. Kurtulduktan sonra tekrar neme veya herhangi bir gaza maruz kaldığında, bunlan büyük ölçüde emiyor ve tekrar kururken de, bu nemin veya gazın içindeki artıkları bünyesinde tutuyor. Bu temel özelliği ncdcniyle, lületaşı, pipo, aynı zamanda pek çok sanayi dalında iyi bir filtre, yalıtım vedolgu malzemesi olarak kullanılıyor. Bu meslek de ölüyor... Ali Usta, lületaşınıışlemeye devam cderken.birdensinirleniyorveelindekıtaşıgösteriyor. Lületaşının birtarafı delik delik. "O kadar ışliyorsun, emek veriyorsun. Bakhataçıktı" "El emeğine değil de, paraya acıyorum. 2 milyona alıyorum bu taşı, 500 binini yiyecektim.Taşhatalıçıktı,zar<ıragirdim. Birde bunun vergisıni veriyorum. Halı, kilim vergiden muaf, ama biz lületaşına vergi veriyoruz. Hem döviz getiriyoruz, hem de elimizden tutan yok. Kendi aramızda üç beş kuruş toplayarak yürütmeyc çalışıyoruz." Ali Scl vcr, sadece altı ay okula gitmiş, lületaşı işlemeciliğindenbaşka bir işbilmediğinisöylüyor. "50 yaşıma girmişim, emekliliğim yok. Kazancımızçok az. Bu nedenle bu işi benimsemiyor yeni kuşak. Diğer el sanatlan gibi lületaşı da kayboluyor. Ama başka bildiğimiz bir şcy yok. Akşama cve ekmek parası götürmek zorundayız. Mecburyapacağız." Hasan ustanın elindede satır gibi bir alet. Adı 'tara'ymış. Önündedebirkütük. Lületaşını yapacağı şekle göre tarayla kesiyor. Hasan Sağım, yeraltından hammadde çıkanlamadığını veçokpahalılandığınıbelirtiyor. "Lületaşı, Maden Kanunu kapsamından çıkanlıp, taş ocağı kapsamı içinde elc alınmalı. Hersahanınbirsahibi var. Köylüistediği yere gidıp, çalışamıyor." Lületaşı El Sanatlan Odası Başkanı, 25 yıllık lületaşı ustası Muharrem Yılmazda lülctaşının başlıca sorununun, hammadde olduğunu söylüyor: Yeraltında yüzde yetmiş rezervimizduruyor. Lületaşını çıkaran ustalarköydcn kente göçle azalmıştır. Bu nedenle lületaşı çıkmıyor. Para kaynağı gcrekli. Bir yerden destck istıyoruz. Hammadde olmadığı için taleplere cevap veremiyoruz Bir de Eskişehir'dekibazıustalaralçıyıkalıbadöküp.cilalayarak, lületaşı diyesatıyorlar..." Beyaz İlahe'nin gidişi YAZI VE FOTOĞRAFLAR: FULYA ÇİĞDEM AYDOĞAN E skişehir'inmerkezindekj Sivrihisar Caddesi. Caddeye bakan küçük bir odada iki usta koltuklanna gömülüptümdikkatlerini ellerindeki lületaşına vermişler. Masanın üzerinde, birkaç parça ham taş, küçük nay lon bir kapta, dibine lületaşı tozlan çökmüş su. Ustalardan Ali Sel ver, kendini yaptığı işe öy le kaptırmış ki. Elindekibıçaklataşıkazıyordakazıyor... "Kababıçağiyla.taşıışlenecekhalegetıri yorum. Al i Selver, askerliğini bitirdikten sonra başlamış lületaşı işlemeye. Dedesinden ağaç oymaeılığını.babasındandayeraltından lületaşı çıkarmayı öğrenmiş. Çıkardığı taşlan çakıylaoyarakmodelçıkarmayaçalışmış. "Bumeslekteyapamayacağımhiçbirşey yoktur. Insan, hay van, herşey i kafamdan yapanm.Dededenkalmabirelalışkanlığı" Arada bir, clindcki taş kuruduğunda suya batırıyor, Ali Usta. Lületaşı, pıpobüyüklüğünde yontulmuş. Artık sıra taşı işlemede. Birbıçağınucuylatekrarkazımayabaşhyor. Kazıyor, tozlan üflüyor, arada taşa bakıyor... "Lületaşı sağlığa o kadar yararlı ki, şu talaşların bile yaran var bize. Sağlık sorunu çekmeyiz, hiç doktora gitmeyiz. Sigaranın nikotinini en çok emen lületaşıdır. Yüzde doksanını kendıne bırakıyor, sana yüzde onunu veriyor. Lületaşından pipo kullanıncaSOyıl yaşayacağınaöOyıl yaşarsın. Ayrıcatemizlikmaddesigibidir. Biryerineyağ dökülsc, sürünce yağ lekesini çıkanyor." Dünyada ve Türkiye'de yalnız Eskişehir'de bulunan, yaklaşık üç yüz yıldır üretiminin tamamı ihraç edilerek, ülke ekonomi Artist Ismail... Topraktan değişik boylarda çıkan taş, öncelikletemizleniyor. Yapılacakfigüregöre kesildikten sonra, iç bıçağı, kaba bıçağı, sıyırgı, diş hckimlerinin de kullandıgı bir takımsivriuçlualetlerle şekıl venlıyor. Hskişehir'ın batısı, kuzeydoğusu ve giineydoğusundaki sahalarda, yüzeyle 300 metreyi aşan derinlikler arasmda, başkalaşım katmanları içinde, dağınıkyumrular halındc bulunuyor lületaşı. Taşı elde cdebılmek içinyibeydenitibarendikinenkuyularkazılıyor. Başkalaşım katmaıılanııa ulaşıldıgında, bukatmanı izleycnyatay tııncllcraçılarak lületaşı yumruları aranıyor. Yeraltı suları Artist İsmail'in lakubı, Sokrates V veZeus 'u lületuşmu işlemekten geliyor. Onagöre artist sanutkâr dt'inck...