Katalog

SIM 1998. SAYI 659 aydıntandı. Son keztanrılann yüzünc ıeş ışıklanna baktık. Thcrasa tannlaikarışıpgitmişti. llıkHarran fa bir tarihvemıtoloji kenti. Hz.IbraHz. Eyyüp ve Hz. Şuayip'e uzanan erlerlebinlerceyıldırbirlikteyaşayan güneyındcki Harran, tarihi bir anıtgifa'nın tarihinc eş lik cdiyor. Dünyanın uversıtelerinden Harran Üniversiteıntılan içinde dolaşan, yoksul köylü , insanlığın gelişmesiyle ters yönde rtablonunparçaları. , M.Ö.2000yılındayani,4000yılönşehnnden sonra Mezopatamya'nın îtnli merke7İ ıdi. Harran, Hıtit Kralı maileMittanikralıMativazaarasında laya da bu yıllarda tanıkhk etmişti. Bu pkorudu. Islamiyet'inyayıldığıyıllarhalifesi II. Mervanzamanındabirsüıt oldu. En zengin ve gelişmiş olduğu l.S.1200yıllarında Eyyübilerzama1276'da Moğollar şehri yakıp yıktılar. ı sonra birdahakendinegelemedi.Birilimin yetiştiği Harran 'da o gündcn bu ıntılardan ötcyc bır şey kalmamıştı. tatürkBarajı'nınsulanylakendinegeın ovasının ortasında, eski günlere döleniyor. Kimbilir, belki bir günburalen Harezmi gibi dünya çapında bilim yctişir... Harran'lıçocuk, bütün buta">ersız, uzaktan yoksulluklar içinde biyordu. Kimbilir,birgün.... nın en güzal kenti Mardin ıhan Mungan Mardin'i,doğduğu, ilkli yaşadığı bu kenti anlatır kitaplannda. "Para'nınCinleri"ndeMardin'denöğinişöylcyazar: }ikkültürlenbanndıran,degışikdille$ulduğu, değişik inançların bır arada o şehir, bana dünyanın çeşitliliğini, n önemini öğretti. llkel anlamıyladeduygusunu, kcndimcc böy le edindim m. Bana,farklızengınliklerden,birim ve emeklerden zevk almayı, yararoradaki mozaik dokusunun sağladığıjyorum. Süryani kiliseleriyle, Artuklu nı aynı zamanda sevdim. Mardin'de bırmezhepolan Jjemsilergıbi güneşe, '.idiler gibi Tavusu Azam 'a tapanlann eceğini,hattaolmasıgerektiğiniorada n. Arapça ezanın gü/el örnekleriyle, lahılerieşzamanlardadinledim. Kürtrı ve tiirkülen yüreğımın uçurumlannam. Uzun bacaklı, dal gövdelı, yüzlemün, sevdanın ve intikamın esmergölinendclikanlılar, ellerindebirtüfekle :rar, u fkun bi ttiği yere kadar bir toz bu; gider, gelırlerdi; çevıkliğın zarafetini, manın şiirinı onlarda gördüm." n'c Kızıltepe tarafmdan yaklaştığımızdağın eteğinde bütün haşmetiyle durulurathan'ın anlattığı gizemlerlcdolu jizibekliyordu. içinde neleroluyordu? r, Süryaniler nereye gitmişlerdi? Marzemli evlerini gezmeye zamanımız olı son dört yıl önce gördüğüm dünyanın şehri Mardın'ın görüntüsübozuluyoriekifarklıkültürleryıtıpgittıkçe.yüzı meydan okuyan binalar da, şehri iste.terkediyorlardı. ;an,evlerarasındakiilİ!jkiyidcçokgüıyor:"BirbirineAbbaradenılenkaranlerle bağlanır sokakJar. Abbaralann çoin altından geçer. Işıktan koparak birreyürürsünüzkaranlığın içinde; yukalar, sofalar, hayatlar... Abbaradan çıktısokak bitmemiştir. Bir süre sonra yeniınızabirabbaradikilir." ralan ve Mardin'in evlerini uzaktabıra)eyriilzaferan Süryani Manastırı'na Dİaldık. Manastır,yukarı Mezopotam;n tanınmış tarihi yapıtlanndan birisı. Yesemek Açık Hava Heykel Atelyesi'nin 2400yıllık bir tarihi var... Süryani Kadimcemaatinin dini merkezi. Manastır4. yüzyıldakurulmuştu. Manastınn içinde Patrik Vekili tbrahim Türker'le konuştuk. Bizi, önce manastınn zemın katına götürdü. Orada güneşe tapanlann ibadet ettıği yerı gösterdi. Bütün Patrikler manastınn içinegömülmüştü. 1290 yılına kadar tıp okulu olarak da kullanılanbina,bugündağlann eteğinde sessizliğe ve yokoluşa dıreniyordu. Mardin veçevresinde 5000 Süryani kalmış. Çoğu da M idyat 'ta yaşıyor. Bu manastır, Antakya Patrikliğine bağlı, ancak Patrik uzun zamandırŞam'daoturuyor. Mardinli Süryaniler Süryanice bilmiyor, Arapça konuşuyorlar. Patrik Vekili Türker, en eski Hristiyan Incil'i olan Matta lncil'inin Süryanice yazıldığını söyledi. "M.Ö. 4000yılındanberiburadayi7"dedi Din Gaziantep 'in Yavuzeli ilçesi 'nden yerel giysili bir kameraman... Duygu yüklü, hüzün yüklü bir geçmişe dalıp gittik. Kilisenin içinde kurulmuş derme çatma teneke sobaya baktık. Dışanda güneş batmak üzereydi. Yıkılmış,yalnızcaduvarsüslcrıkalmışbirErmenikilisesinin kalıntılarıkarşıladı bizi. Yıkıntıların içinde, birkedinin gözlerinde kaldı gözlerimiz. Mardin'den Diyarbakır'a, oradan Istanbul'adönerken, karmakanşıkbir tarihi geride bıraktık. Acılarla, özlcmlcrlc, gizemlerle yüklügarip bırtarıhtibu. Açıklaması zor, yarası derinlere işlemiş, sanki dünyanın geçmişiniözetleyenbirtarih. Kalanlara el salladık. Tarih hükmünü yürütüyordu. Binlerce yıllık bir geçmiş, yıkıntıların içinden bize el sallıyordu. Tıpkı Therasa'nın külleri gibi her şey küle dönüşüp, toprağa karışıyordu ..^ eğitimine izın venlmediği için yeni din adamları yetiştiremediklerini öğrendik. Dünyanın dört bir yanından gelen Süryaniler, bir kaç günlüğüne de olsa Manastır'da kalmak istiyorlardı. Kalanlara el salladık Dıyarbakır'ınsurıçindekilabircntlerindedolaşırken, birden karşımıza Keldani Kilisesi çıktı. Keldani Kilisesi Vakfı Başkanı Yusuf Karadayı karşıladı bizi. Yörenin en eski dini cemaatlerınden Keldanıler,artık tamamenyokolmanın eşiğinde. 1213 bin kişilik Katolik Keldani ccmaatindenbugün 1S20 kişi kaldıgım anlattı Karadayı. tyiceyoksullaşankiliseyidahafazla yaşatacak güçlen kalmadığını aktardı, varlıklarını sürdürebilmek için bizim aracığılığımızla acıl vardımçağnsıyaptı. Kommagene tannlannın sandalyeleri... Nemrut'un Doğu terasındaki tannlargüneşin doğuşunu, Batı terasındakiler isebatışım seyrederlerdL