Katalog

O John Steinbeck, “Yukarı Mahalle” ile başlayıp “Sardalye Sokağı” ile devam eden üçlemesinin son kitabı “Tatlı Perşembe”de uyumsuz gibi görünen bir kadın ve erkeğin ilişkilerinin başlamasını anlatırken savaş sonrası Amerikasını, yoksulların dünyasını tatlı bir dille romanlaştırıyor. “Mevzumuz Derin” ise Ahmet Büke’nin ilk romanı. Büke’nin romanına On8 Blog’da maceralarını tefrika olarak yazdığı Bedo’yu kahraman olarak almış. kuduğum Kitaplar METİN CELÂL benimseniyor. Steinbeck 40’lardan beri Türkçede yayınlanıyor demiştik. Araya giren zaman çevirileri de eskitiyor. John Steinbeck’in bütün eserlerini basan Sel Yayınları doğru bir kararla kitapları yeniden çevirtiyor. “Tatlı Perşembe”yi Dost Körpe çevirmekle kalmamış verdiği dipnotlarla eserin nasıl bir edebi zenginlik taşıdığını da göstermiş. Steinbeck’in başlıklarda ve satıraralarında yaptığı edebi ve kendi hayat öyküsüne ilişkin göndermeleri takip etmek edebiyat severler açısından ayrı bir keyif olacak. MevzuMuz Derin “Mevzumuz Derin” (Eylül 2013, On8 Kitap) Ahmet Büke’nin ilk romanı. Büke’nin romanına ON8 Blog’da maceralarını tefrika olarak yazdığı Bedo’yu kahraman olarak almış. Bedo annesi ve büyükbabası ile üniversiteye giriş sınavına hazırlanan benzerlerinden biraz farklı özellikleri olan bir delikanlı. İzmir’de geleneksel değerlerini hâlâ koruyan, örnek gösterilecek komşuluk ilişkileri olan bir mahallede yaşıyorlar. Bedo çok küçükken babası bir deniz kazasında ölmüş. Babasını özlüyor ama her sözü geçtiğinde allak bullak olan annesini üzmemek için pek sözünü etmiyor. Sözünü etmiyor ama tamamen sır olan babasını, ailesinin geçmişini merak ediyor. Bedo içine kapalı bir genç, pek arkadaşı yok. Gerçek anlamda tek arkadaşı Barbo ve kitaplarla dolu bir dünyası var. Bilgi deryası, kitap kurdu dede de kitaplardan olduğu kadar hayattan da konuşulabilecek nitelikte. Dedesinin arkadaşı İsmet Amca’nın sahaf dükkanında çalışmaya başlaması ile kitaplar hayatında daha da çok yer ediyor. Gizli bir numaradan ve yaşadıklarına yakından şahit olan birinden geldiği izlenimi veren mesajlar ilk bakışta hiçbir olumlu işaret vermeyen platonik sevgilidenmiş gibi görünse de romanın adına bir göndermeyle söylersek aslında çok derin bir mevzuya dairdir. Bedo bu mesajların kimden geldiğini bulduğunda cevap aradığı tüm sorulara karşılık bulacağı gibi, tüm isteklerini hayata geçirecek ve babasının koruyucu ve güvenli olacağını umduğu elini de sırtında hissedecektir. Kendine has üslubundan sonra oldukça yalın – duru dille yazılmış bu anlatı değişik duygular yaratıyor. “Mevzumuz Derin” Günışığı Kitaplığı’nın ilk gençlik çağına yönelik ON8 Kitapları’ndan Tatlı Perşembe ve Mevzumuz Derin John Steinbeck ohn Steinbeck çok okunan, çok sevilen modern klasiklerin yazarı. Çocukluk ve gençlik yıllarında yaşadığı Kaliforniya’daki yaşam ve sınıf mücadelesini işlediği “Bitmeyen Kavga”, “Fareler ve İnsanlar” gibi romanlarıyla dikkati çekmiş. Aynı şekilde işçi sınıfının yaşam şartlarını, mücadelesini anlattığı romanları da hem edebi açıdan hem de işlediği konuların çarpıcılığıyla sevilmiş. Pulitzer’den Nobel’e uzanan başarılı bir yazarlık hayatı var Steinbeck’in. Türkçede de her zaman ilgi görmüş. 1944’den itibaren Steinbeck’in kitapları İngilizcede yayınlanır yayınlanmaz çevrilip Türkiye’de kitaplaşıyor. Örneğin “Tatlı Perşembe” 1954’de ABD’de yayınlanmasından bir yıl sonra, 1955’de Türkiye’de Çağlayan Yayınevi’nden çıkıyor. “Tatlı Perşembe” (Eylül 2013, çev. Dost Körpe, Sel yay.) uzatılmış askerlik görevini İkinci Dünya Savaşı sırasında tamamlayan Doc’un evine dönüşü ile başlıyor. Sardalye Sokağı’nda hayat her zamanki dinginliğinde devam etmektedir. Her şey aynı gibidir sadece bazı yeni mahalle sakinleri vardır. Lee Chong’un bakkalını Joseph and Mary Rivas adlı karanlık tipli, aklı hep dolandırıcılığa çalışan biri almıştır. Mahallenin randevuevi Bear Flag’ı da Dora öldüğünde görevi devralan ablası Fauna işletmektedir. Biyolog olan Doc’un niyeti laboratuvarında deniz canlılarını incelemeye devam ederken bilimsel makaleler yazmaktır. Ahtapotlar üzerine bir makale yazmaya niyetlenir ama bir türlü S A Y F A 10 n 17 E K İ M J başlayamaz. Doc’un sıkıntılı hali mahallelilerin de dikkatini çeker ve onu eski haline nasıl döndüreceklerini düşünmeye başlarlar. Fauna onun yalnızlığına son vermek için bir sevgili bulmak gerektiğini düşünür. Kimsesi olmayan, işsiz, parasız sokakta kalmış olan Suzy’nin randevuevinin kapısını çalması ile olaylar hızlanır. Bu hırçın ve kavgacı kızın evine uymayacağını gören Fauna onu Doc’la evlendirmeye karar verir. Tüm mahalleliler de ona destek olur. Bu sırada Doc’la Suzy arasında gerilimli bir ilişki oluşmuştur. Birbirlerine hiç uymadıklarını düşünürler ama zıt kutupların birbirini çekmesi gibi birbirlerine kapılırlar. Her şey bir “Tatlı Perşembe” günü yoluna girecektir. Steinbeck Doc’la Suzy’nin aşk öyküsünü merkeze koymuş gibi görünse de Doc’da evlerine dönen askerlerin ruh halinden başlayarak savaş sonrasında yoksulların neler yaşadığını yansıtıyor. Arka kapakta söylendiği gibi “Balıkçıları, serserileri, göçmenleri, sevimli dolandırıcıları ve sıra dışı polisiyle sahici hayatın samimi bir resmi”dir anlattığı. Yan öykülerde mahallenin sakinlerinin yaşama nasıl tutundukları anlatılırken bu görünüm netleşir ve güçlü bir hal alır. Steinbeck’in en önemli özelliği tatlı dili, hiçbir şeyi abartmadan olduğu gibi anlatması olsa gerek. Onun üslubunda yaşamın doğallığını hissediyoruz. En acı olayları, açlığı, yokluğu, işsizliği öyle içeriden ve sevecen bir bakışla anlatıyor ki hemen okuru sarıyor, 2013 çıktığı için olsa gerek ilk sayfalarda Ahmet Büke bu üslup değişikliğini özellikle yapmış diye düşünmüş, biraz garipsemiştim. Ama sayfalar ilerledikçe ilk gençlik çağını yaşayan Bedo’ya bu yalın – duru dilin uyduğunu düşünmeye başladım. ON8 ilk gençliğe yönelik bir yayınevi izlenimi verse de tıpkı hedeflediği gençler gibi kendini sınırlamak istemiyor. Gençliğe yönelik kitaplar yayınlarken gençliği anlatan eserler yayınlamayı hedefliyor. Annebabaların, öğretmenlerin denetleyici, sınırlayıcı yaklaşımlarının aksine gençleri ilgilendiren, dertlendiren her şeyi konu edinmeyi hedefliyor. Zaten başka türlü olsa Ahmet Büke gibi sert gerçekçi anlayışta, uçlarda yaşayan, yaşamaya mahkum edilen kahramanları kendine has bir kurgu ve anlatımla yazan bir yazar böyle bir işe girişmezdi. Ahmet Büke, belki de gençler için bir roman yazma fikri hoşuna gittiği için “Mevzumuz Derin”i yazmaya başlamış ama sonuçta farklı bir yere varmış. Bedo, kitap tutkusu dışında meraklarıyla, yapıp ettikleriyle günümüz gençlerine tipik bir örnek. Hatta özellikle sıradanlaştırılmaya çalışılmış gibi. Ama sayfalar ilerleyip macera gelişince farklı bir konuma geliyor. Tıpkı üçbeş ağacı korumak, sosyalleşmek için Gezi Parkı Direnişi’ne katılıp sonra sorunun üçbeş ağaçtan çok daha önemli olduğunu kavrayıp devletin yüzünün ne kadar acı ve soğuk olduğunu gören ve sonuna kadar direnen gençler gibi bir Ahmet Büke deneyim yaşıyor, hayat dersi alıyor. Bedo’nun aldığı hayat dersleri ile birlikte roman da kendi içinde değişime uğruyor. “Kitap okumak iyi ve eğlenceli bir şeydir” gibisinden pedagojik mesajı da olan bir gençlik romanından yakın geçmişten acı gerçekleri anımsatarak her kesimden okurun okuması gereken bir romana evriliyor. Bu evrilme sırasında Ahmet Büke “gençlik romanı yazıyorum” diye hiçbir şekilde frene basmıyor, başka yöne sapmıyor, aksine sorunun üzerine gidiyor. Bedo’nun babasının mesleğini sorgularken Türkiye’nin 90’lı yıllarda yaşadığı bir ucunda faili meçhul cinayetler diğer yanınıda devletin derinliklerine gizlenmiş suç örgütlerine ilişkin gerçeklere kadar ulaşıyor. Politik ve ahlaki doğruculuğa tavan yaptırıp Türkçe’nin en büyük dilcilerinin deyimler sözlüklerini bile hedef tahtasına koyup “okutulmasın” diye kampanyalar açan veliler ne der bilemem ama “Mevzumuz Derin” hayatın gerçeklerinden annebabalarından çok daha fazla farkında olan gençler ve her yaştaki okur için önerilecek bir roman. n K İ T A P S A Y I 1235 C U M H U R İ Y E T