Katalog

OKURLARA felsefi açıdan irdelemesi, edebiyatla ilişkilendirmesi, edebiyat kuramının temelini oluşturan “yazınsallığı oluşturan nedir?” sorusu bağlamında edebiyatın belirleyici özelliklerini öne çıkarması ve kapsamı bakımından Türkiye’de bir “ilk” niteliği taşıyan iki ciltlik “Dil FelsefesiEdebiyat Kuramı” adlı Prof. Dr. Onur Bilge Kula’nın yeni yapıtı. Çalışmanın kaleme alınmasındaki ana etkenler; bu konuda yeterli sayıda yayın olmamasının yanı sıra var olanların da başta Kant ve Hegel olmak üzere, estetik, dil ve edebiyat felsefesinin yön verici birikimini içermemesi; ayrıca bu yayınların hemen tümünde edebiyatın malzemesinin “dil” olduğunun ya hiç belirlenmemiş ya da Humboldt, Wittgenstein, Chomsky, Searle, Bakhtin, Jakobson, Voloşinov ve Benjamin gibi düşünürlerin yapıtlarının yeterince irdelenmemiş olması. Kula çalışmasında tüm bu filozofların yapıtlarını diledebiyat ilişkisi açısından seçici bir okumayla irdeliyor. Prof. Dr. Onur Bilge Kula ile kitabını konuştuk. İlişkilere çok yakından bakmanın yol açtığı, hem evlilik içinde hem de evlilik dışında, kadını da erkeği de çaresizliğe sürükleyen körleşme... Bireyin kafasını her türlü bilgiyle doldururken nasıl yaşanacağına dair hiçbir ipucu vermeyen modern dünyanın yarattığı ürkütücü yalnızlık... Bir boşanmanın ardından kadının yaşadığı sıkışmışlık... Tülay Ferah ile “Soğuk Yatak” adlı romanı üzerine söyleştik. Evlat kaybıyla zıt yönlerde arayışlara yol alan ve hayatlarına giren ikinci , üçüncü tekil şahıslarda kendilerini bulan bir çift! Hayatta aslında ikinci ve üçüncü tekil şahıs yoktur dedirten bir romanın izleğinde, her biri temel gerilimlerden payını almış Arda, Gönül, Ali, Ertuğrul ve şirin velet Dünya çevresinde tam bir dönüş! İçe, dışa ve birbirlerine doğru tam yol bir gerçeklik treni. “Gönül Meselesi” Tuna Kiremitçi’nin yeni romanı. Biz de bu romanını konuştuk. Bol kitaplı günler... Edebiyatın malzemesi olan dili P 7 Ocak 2012 günü, Tarkovski’nin filmini görmeye bundan gitmek istedim: 32 yaşımdaydım filmi izlediğimde, bugün o kişi değilim ben. Her yaştan okurun, izleyicinin anlayacağı bir cümledir bu: Ancak belli bir yaştan sonra deneyim katında algılanabilir: 50 yaşımı aştıktan sonra yeniden okumaların, izlemelerin, dinlemelerin tuttuğu pay arttı hayatımda: “Döndüm ki, döndüğüm yerde değildim”. Ars longa, vita brevis denilebilir. Okumadığımız onca kitap, göremediğimiz onca film varken, “yeniden”lere dönüşün, hele gitgide kalan vakit daralırken, mantıklı açıklaması yapılabilir mi? Paris’te, eski film gösteren sinema sayısı yüksektir; bir kültür politikası uygulaması bu, destek veriliyor sinematekin yan kolu gibi çalışan salonlara. Son dönemde, eski filmleri sunan sinemalardaki az sayıda meraklıyı kaba tasnif amacıyla gözlemliyorum: Seyircilerin ortalama üçte ikisi, 50 yaş üzeri insanlardan oluşuyor. Bir kısmının “yeniden” filmi görmeye gelenler olduğundan şüphe duymuyorum. Nostalgia’nın 32 yaşındaki izleyicisini 60 yaşındakinden ayıran, yalnızca arada birikiminin, görgüsünün, yaşantı deneyiminin artmış olmasında aranmamalı: Yarı yarıya o artışın etkisiyle, yarı yarıya bambaşka bir düzlemde geçirdiği evrim nedeniyle ölçülerinde, ölçülendirişinde, kullandığı merceklerde farklılık(lar) kendini gösterir. Bir yapıtın daha önce sizi sarsmış kimi özelliklerini artık fazla bulduğunuz, bir yapıtta daha önce es geçtiğiniz bir boyuta bugün ulaşabildiğiniz olur. Yapıtın tarihi değişmez; sizinki genişlemiştir. Bir “yeniden” okuma, bir bakıma da yeni, yepyeni okuma anlamını taşır. İlk kez ya da yeniden: Nostalgia ayarında bir filmi gördüğüm salondan çıktığımda bir süre başıboş yürümek, sonra gidip bir kahve masasına ya da bir park sırasına oturmak, üst üste tüttürerek, bir başıma ve sessiz düşünmek gereksinimi duyuyorum. Bir kitabı okumayı bitirdiğimde, bir musikî yapı ENİS BATUR Gecikmek, ıskalamak (II) düğü pek az yapıt anımsıyorum. 27 yıl sonra, Tarkovski’nin allegorilerinde Slav duyarlığına özgü bir aşırılık bulduğumu söylemeliyim. Yer yer, gösterdiği yetmiyormuş gibi söylüyor. Ruslar, Nabokov bile, çok konuşur; yazdıklarında söz taşkınlığı olması handiyse gelenektir. Sinemada söz tasarrufu, edebiyattakinden bile önemli, çünkü görüntüyle, imgeyle her şey anlatılabilir aslında. Bana kalırsa, TarTarkovski kovski’nin iki kahramanından biri, Rus şairi daha az dile gelebilirmiş madem filmin sonunda, deli “hayat filozofu” bütün söylenecekleri söyleyecekti. Kurban’da işi daha da ileriye götürdüğüne değinmiştim, ama orada “durum” farklıydı: Öleceğini, son filmini çektiğini bilen biri elbet içini boşaltacaktı. Şimdi, sıraya Hrabal’ın romanı girecek, tezelden edinmek ve okumak istiyorum kitabı, denk getirebilirsem filmi görmek. Başlık, uzun ve uğultulu bir monolog vaatediyor. Konuşmaya yükleniyorum ya, sonsuz monologlara ölesiye düşkünüm gerçekte romancı olsaydım, belki de Rus kesilecektim! ? tını dikkatle dinledikten sonra da dışarı çıkmak isterim hep. Havayla, gökyüzüyle, ağaçlarla, gözümde bir sis tabakasına dönüşen kalabalıkla gövdem ve algılarım temas arar. Bilmem gördüğümü, okuduğumu, dinlediğimi hayata karıştırma ya da onunla yüzleştirme arayışı mıdır bu? Nostalgia, bugün baktığımda, “Rus’un Ateşle İmtihanı” gibi bir altbaşlık istiyor. Oysa düpedüz bir su filmi, Tarkovski’ninki diye geçiriyorum hemen aklımdan, besbelli “Bir Su Masalı”na sıçrayarak. Peşi sıra, üçüncü asal element çıkageliyor. Bir hava filmi Nostalgia, onun böylesine belirgin görün TURHAN GÜNAY eposta: turhangunay@cumhuriyet.com.tr cumkitap@cumhuriyet.com.tr Nostalgia’ya bugün bakıldığında, “Rus’un Ateşle İmtihanı” gibi bir altbaşlık istiyor. İmtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına Orhan Erinç?Genel Yayın Yönetmeni: İbrahim Yıldız?Yayın Yönetmeni: Turhan Günay? Sorumlu Müdür: Miyase İlknur?Görsel Yönetmen: Dilek Akıskalı?Yayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş.?İdare Merkezi: Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sok. No: 2, 34381 Şişli İstanbul, Tel: 0 (212) 343 72 74 (20 hat) Faks: 0 (212) 343 72 64?Baskı: DPC Doğan Medya Tesisleri, Hoşdere Yolu, 34850 Esenyurt İSTANBUL.?Cumhuriyet Reklam: Genel Müdür: Özlem Ayden/ Genel Müdür Yardımcısı: Nazende Körükçü/ Reklam Koordinatörü: Hakan Çankaya?Reklam Müdürü: Ozan Altaş ?Tel: 0 (212) 251 98 74750 (212) 343 72 74?Yerel süreli yayın?Cumhuriyet gazetesinin ücretsiz ekidir. CUMHURİYET KİTAP SAYI 1185 1 KASIM 2012 ? SAYFA 3