Katalog

n tiyateden umun geçişi zyıllar eğil, kı eğnelmiş. iysi deezberalışayatroyatro u ‘gegün bu ve iyi tü ER” k pouluştua geçişte mızın zdığınız inde a yapıt aşı’, vede eşanlı Vazi’ın ‘SaTarihi’, urtuGonca ahneye ğı tarmişti? z ne şte çıkmeni şivesi eye dan ne dınının ustafa hit’i erek siyasi ma düyle olneden neden süreifaderünnsürün phe Tiyatro deyim yor... elişkili nız? mde e göre n payı eskiye lmesi bileceği abancı öylece nya Sandeme kleriyştirinin azdılar. arı, ¥ 1112 ¥ kabare tiyatrosu, tarihsel tiyatro gibi yeni türlerde bir oyun yazarlığı patlaması yaşandı. Türk oyun yazarlığını baştan beri en çok zorlayan gerçekçi tiyatro türünde de başarılı ürünler verildi. Haldun Taner’in açtığı geleneksel tiyatro ile Batı’nın epik tiyatrosunu buluşturma yo“Özel tiyatrolar ülkemizde lunda, bir önceki dir” diyor Ayşegül Yüksel. ‘çoğulcu demokrasi’nin sesi ve vazgeçilmezisoruda sıralanan ner’in öncülüğünü yaptığı ve en parlak örnekler ve çeşitlemeleri sahneye getirilörneklerini verdiği, bugün de süren di. Devlet Tiyatroları ve İstanbul Şehir epik/ göstermeci/ müzikli/ kabare türleTiyatroları sahnelerini çoğalttılar. Birrinde yapıtların oluşturduğu gelenek, çok çağdaş özel tiyatro açıldı. Bu tiyat1970’lerde de politik içerikli belgeseller rolar sundukları yeni yerli ve yabancı yaolarak sıralanabilir. 1980’lerden bu yana pıtlarla tiyatromuzun öncüleri oldular. bir ölçüde absürd tiyatro ile ilişkilendiriYükseliş dönemi, 12 Mart öncesinde ve lebilecek çeşitli boyutların, birbirinden sonrasında yazılan oyunlarla 1970’lerin farklı yaklaşımlarla değerlendirildiği, sosonuna dek sürdü. Bu arada devlettiyutlamaya yönelik yazarlık çabaları söz yatro ilişkisinde sorunlar başlamıştı. konusudur. Bu tür oyun yazarlığı, Aziz Oyun basmalar, sıkı yönetim yasakları, Nesin’den Sabahattin Kudret Aksal’a, kapatmalar, tutuklamalar derken işkenMelih Cevdet Anday’dan Vüs’at O. Bece bile geldi tiyatronun gündemine. ner’e, Behçet Necatigil’den Aydın Devlet, tiyatroyu tehlikeli bulmuştu. SiArıt’a, Oğuz Atay’a, Memet Baydur’dan yasal erk ile tiyatro arasındaki çelişkili Behiç Ak’a, Özen Yula’ya uzanan ve ilişki evet ezelden beri vardır. Devlet farklılaşarak gelişen 50 yıllık bir başka güçlü olduğu aşamalarda tiyatroya sahip çağdaş gelenek oluşturur. Bunlara ek çıkar. Bu pahalı bir sanat olan tiyatro olarak, seyirlik köylü oyunlarından iviçin önemlidir. Siyasal erkin zayıfladığı melenmiş oyunlar, çağdaşmeddah gösaşamalarda ise baskılar başlar. Tiyatroterileri sayılabilecek tek kişilik oyunlar, nun evcil bir sanata dönüşmesi istenir. yazarozan Murathan Mungan’ın GüBizde de öyle olmuştur. neydoğu Anadolu ritüelleri ile taziye ge Bu arada sorumluluğu sadece devleleneğinden getirdiği özellikleri işlediği te ve politikalara yüklemiyor, tiyatro saoyunlarındaki ‘trajik’ olana yönelişi, son natını üretenlerin sorumluluklarını yeteyıllarda da oyun metniyle performans olrince taşımamış olmalarına, hatta ilerlegusunu buluşturan ‘performans tiyatroyen yıllarda bir dönem sloganize olmalasu’ sayılabilir. rı, vizyonlarının seyircinin gerisine düş Cumhuriyet dönemi oyun yazarlığımesi gibi etkenlere de vurgu yapıyorsunın hangi noktasındayız? nuz kitabınızda. Hatta bir üçüncü bakış ‘Bilineni yinelemek’ten vazgeçip, ‘biolarak dile getiriyorsunuz bunu... lineni aşmak’ istemeli yazarlarımız. Ge 1970’lerin ortasına gelindiğinde, çolişmeci/ yenilemeci çizgideki örneklerin ğu tiyatrocularımız ve yazarlarımız biliartmasıyla, oldukça iyi bir noktaya ulaneni yineleyerek tiyatroda nitelik düşürşacağımız söylenebilir. Ne ki yenilikçi meye başladılar. Kolaya kaçma hiçbir yaklaşımlar benimseyen ve etkileyici olaalanda bağışlanmaz. Seyirci de bağışlabilen genç yazarlarımızın sayısı az. Kamadı. Slogancı tiyatrodan ve düzeysiz nımca en yetenekliler reklam sektöründe bulvar komedilerinden ya da köy oyunya da TV dizileri için çalışmayı yeğliyorlarından uzaklaşmaya başladı. Ardından lar. 12 Eylül gelince ve TV’li geceler başla Cumhuriyet döneminin eleştirideki yınca, seyirci koptu tiyatrodan. dev ismi, Türk oyun eleştirisinde milat “DT KÜÇÜK BİR TÜRKİYE kabul edilen Nurullah Ataç hakkında kiMANZARASI ÇİZİYOR” taptan fazla rol çalmadan burada da birkaç değerlendirmede bulunur musu Devlet Tiyatroları neden zorunlu ve nuz? sorunludur? Tüm sancılarıyla küçük bir Ataç, bir sahne olayının eğrisini ve Türkiye manzarası çiziyor da denilebilir doğrusunu ilk kez tartışma gündemine mi? getirmiş, kimsenin gözünün yaşına bak Devlet Tiyatroları, tam da dediğiniz mayan ilk güçlü tiyatro eleştirmenimizgibi, küçük bir Türkiye manzarası çizidir. Övgüsü de yergisi de değerlidir. yor. Sağlık, eğitim, adalet, güvenlik bağ Tiyatro tarihimizin çok önemli bir lamında ne oranda hizmet veriliyorsa, bölümünü yazan özel tiyatroları sorarak DT de aynı oranda sanat hizmeti veribitirelim söyleşimizi. Kitapta hangilerine yor. Sorunlu, çünkü nicel ve nitel gelişözel bir yer ayırdınız? meyi aynı anda hedeflediği için her ikisi Özel tiyatrolar ülkemizde ‘çoğulcu ni de tam olarak gerçekleştiremiyor. Üsdemokrasi’nin sesi ve vazgeçilmezidir. telik de siyasal erke bağımlı bir konumBu nedenle çok değerlidir. Ne ki çok sık da. Zorunlu, çünkü büyük bir genç nüözel tiyatro açılıyor bugünlerde. Ancak fus barındıran, sürekli ekonomik kriz en iyiler geleceğe kalacak. Kitapta etkinyaşayan ülkemizde kültürsanat hizmeti liklerini günümüzde de sürdürmekte yapma sorumluluğunu devlet sırtlamak olan en eski üç özel tiyatro, Kent Oyunzorunda. cuları, AST ve Dostlar Tiyatrosu için Türk tiyatrosunda oyun yazarlığı özel yer ayırdım. özetle nasıl bir seyir işlemiştir? Hangi gamzeakdemir@cumhuriyet.com.tr türler hangi dönemlerde önemli bir gelişim kaydetmiştir? Uzun Yolda Bir Mola: Türk Tiyatro Oyun yazarlığında en belirgin eğilimsu Üzerine Notlar/ Ayşegül Yüksel/ ler, tüm dönemlerde gerçekçi/ benzetCumhuriyet Kitapları/ 324 s. meci oyunlar, 1960’larda Haldun TaCUMHURİYET KİTAP SAYI 1112 9 HAZİRAN 2011 SAYFA 17