Katalog

T 28 NİSAN PERŞEMBE ürkçe Günlükleri FEYZA HEPÇ L NG RLER Türkçe Sözlük (TDK) “kadın” diyor ve “Bir bayan geldi.” diye örnek veriyor. Buna ne diyeceğiz? Üçüncü anlamı, “eş, karı” olarak verip Halide Edip’in bir tümcesiyle örneklendiriyor: “Süleyman Bolluk da bayanın sımsıkı koluna girmişti.” Son anlam olarak da ünlem kullanımı yer almış sözlükte: “Kadınlara bir seslenme sözü: ‘Bayan! Kimi aradınız?’” Herhangi bir sözcükle ilgili “Böyle kullanılmalıdır, şöyle denmemelidir.” demek bir istekten, bir dilekten öteye geçmez. “… kadın sözcüğü tam da bu tür bakire olma olmama meselelerinin önemini azaltmak için kullanılmalıdır. Genel geçer kullanılmalıdır. Bir dişi kişi yetişkin ise, onun bakire olup olmamasına bakılmaksızın (bu konu akla bile getirilmeksizin) kendisine kadın denilmelidir.” diyor İpek Hanım. Evet, ama akla getirilmemesini nasıl sağlayacağız? İlk anlamı, “erkek veya adam karşıtı” olarak belirlenen “kadın” sözcüğünün ikinci anlamı: “Evlenmiş kız”, üçüncü anlamı: “Analık veya ev yönetimi bakımından gereken erdemleri olan” (TDK Türkçe Sözlük). Sözcüğü, ikinci, üçüncü ve sonraki anlamlarından soyutlayarak kullanma olasılığımız var mı? Ne kadar sinirlenirsek sinirlenelim “kadın” sözcüğü, “kız kadın” ayrımını ortadan kaldıran, bakirelik çağrışımı yapmayan sözcük değil. Bayan” sözcüğünün her yerde “kadın” yerine kullanılmasına ben de en az Gürkaynak kadar sinirleniyorum. Yine bu, sözcükten nefret etmemizi gerektirmez. Basketbol Federasyonu’na erkekler için de “bay” sözcüğünü kullanmasını önererek cinsiyetlere göre karşılıklı kullanımları şöyle bir sıralasak… erkek – kadın adam – kadın bay – bayan bey – hanım beyefendi hanımefendi delikanlı – genç kız oğlan – kız eril – dişil Soldaki bütün adların karşılığı olarak “bayan”ı kullanmak yanlış elbette; ama “kadın”ı kullanmak da doğru değil. işareti konmalı mıdır, diye sormuştu. Emir tümcelerinin tümünün sonuna ünlem işareti konması gerekmez. Duygu iletimi daha yüksek olan ya da “Hey, buraya bak!” gibi, ünlem sözcükleri içeren tümcelerin sonuna ünlem konması yeterli. Emir tümcelerinde soru bildiren sözcük varsa sonuna ünlem değil, soru işareti konur. “Neden kalkıp odana gitmiyorsun?”, “Kalk ve odana git.” anlamında bir emir tümcesidir; ama sonuna ünlem değil, soru işareti konması daha uygundur. Elimde en çok Tudem Yayınları’nın çocuk kitabı var; çünkü en çok onlar kitap gönderiyor. Güldem Şahan’ın Tudem’den çıkan beşinci kitabı bir roman: “Martı ve Savaş”. Mucize Özünal’ın “Gece Sevgilisi” ise öykü kitabı, yalnız çocuklar için değil, herkes için yazılmış öykülerden oluşan bir kitap… Kemal Özer’in göremediği kitabı “Sinemayı Seven Çocuk”u Reha Barış resimlemiş. Ekrem Güneş’in “Aykırı Oyuncaklar”ını resimleyen ise Ömer Çam. Çocuk kitaplarını kalınlıklarına göre sıraladığımda yaş sırasına da sokmuş oluyorum. O zaman incelerden kalınlara doğru gidelim: “Yağmur Damlalarından Kolye”, yazanlar: Joan Aiken, Jan Pienkowski, Türkçeleştiren: Ada Seyhan; “Küçük Prenses ve Kardelen”, yazan: Seza Kutlar Aksoy, resimleyen. Saadet Ceylan; “Çiftçi Karıncalar Köleci Karıncalara Karşı”, yazan: Toprak Işık, resimleyen: Sedat Girgin; “Bilmeceler Ninniler Tekerlemeler”, derleyen: Elif Kayhan, resimleyen: Ferit Avcı; “Türküler Maniler”, derleyen: Kerem Yıldız, resimleyen: Ferit Avcı; “Dede Korkut Hikâyeleri – Seçmeler”, derleyen: Kerem Yıldız, resimleyen: Onur Bilgiç; “Kelebek Aslanı”, yazan: Michael Morpurgo, Türkçeleştiren: Arif Cem Ünver; “Kayıp Kitaplıktaki İskelet”, yazanlar: Mavisel Yener, Aytül Akal, resimleyen: Saadet Ceylan; “İnsanlığı Ancak Sen Kurtarabilirsin”, yazan: Terry Pratchett, Türkçeleştiren: Niran Elçi; “Aşk Kalır”, yazan: Seza Kutlar Aksoy; “Dido”, yazan: Adèle Geras, Türkçeleştiren: Zeynep Alpaslan ve “Yaşam Tehlikelidir”, yazan: Andy Mulligan, Türkçeleştiren: Zarife Biliz. “Giderek” sözcüğünün, Kâtip Çelebi’nin kitaplarında geçtiğini İzzet Tanju bildirmiş, Arif Ak’ın bu yöndeki iletisini de bana yönlendirmişti. Şinasi’de de geçermiş, farkında değildim. Bunu da Ayverdi Sözlük’ünden öğrendim. Öğrenmenin yaşı yok. Selahattin Özpalabıyıklar da sözcüğün 1970’li yıllarda “hatta” anlamında kullanıldığını bildirdi. Yalnızca Melih Cevdet Anday’ın önerisi değilmiş; “hatta” anlamıyla, 1970’li yıllarda kimi yazarlarımız tarafından çokça kullanılmış. [email protected] [email protected] ayan” sözcüğünün “kadın” yerine kullanılmasından en çok yakınanlardan biri benim. Brigitte Bardo’nun unutulmaz filmi, “Ve Allah Kadını Yarattı” yerine, bir ya da birkaç kez, “Ve Allah Bayanı Yarattı” mı diyeceğiz, diye sorduğumu anımsıyorum. Ancak, “Ben bir bayan olarak…” denmesi ne kadar yadırgatıcı ise, bir kadına seslenildiğinde “Kadın, bakar mısınız?” denmesi de o kadar yadırgatıcı. M. İhsan Doğan’ın yakınmasına bu yüzden hak vermiştim. Basketbol oynayan 13 15 yaşlarındaki kızlarının “kadın” diye anılmasından aileler rahatsızlık duyabilir. Bunda şaşılacak bir yan yok. İpek Gürkaynak, Doğan’ın varsayımını tersine çevirerek, “Bu kişi veya böyle düşünenler, kendi kız çocuklarına ‘kız’ diyebilmek için belli aralıklarla onlara bekâret testi mi yaptırıyorlar? Test ‘olumsuz’ çıkarsa, ‘iki çocuğum var, biri erkek, biri kadın’ mı diyecekler? Bu nasıl bir mantık?” diye soruyor. Evet, ama “kadın” sözcüğü, tıpkı “kız” gibi, bakirelikle ilgili bir çağrışım yapmıyor mu? “Kız” dendiğinde nasıl “bakire olan” anlamı varsa “kadın” dendiğinde de “bakire olmayan” anlamı var. “Dahası, bayan sözcüğünün, bakirelik mihengine vurularak kullanılmış kız ve kadın sözcüklerini (kesimlerini) kapsadığı savı bugün o denli ileri götürüldü ki, şimdi 3.5 yaşında olan torunum doğduğunda birisi bana ‘Çocuk bayan mı?’ diye sordu! Çocuklar için giysi, oyuncak, vb. satan mağazalardaki tezgâhtarların ‘bayan oyuncakları’na ya da ‘bayan giysileri’ne gönderme yaptıklarını siz de duymuşsunuzdur.” dediğinde İpek Hanım’a hak vermemek elde değil; ama o tezgâhtarın “kadın oyuncakları”, “kadın giysileri” demesi durumunda bundan hoşlanıp hoşlanmayacağını merak etmemek de elde değil. “Okurunuz haklı değil, hayır. Takımlar, yurtlar, vb. kadınlar için olmalı; kimin bakire olduğu ya da olmadığı bizi ilgilendirmemeli. Bayan, zarf üstlerinden başka yerde görünmemeli.” diyor Gürkaynak. “Bayan” sözcüğünün kullanılmasını desteklemem salt bunun içindi zaten; kimin bakire olup kimin olmadığı bizi ilgilendirmesin diye. “Bayan”ın zarf üstlerinden başka yerde görünmemesini isterken, “Bayan Gürkaynak, Bayan Hepçilingirler” kullanımına; yani “bayan” sözcüğünün sözlükteki ilk anlamına onay verdiğini mi anlamalıyız İpek Hanım’ın? “Bayan” sözcüğünün ikinci anlamı olarak “B 30 NİSAN CUMARTESİ 2 MAYIS PAZARTESİ 29 NİSAN CUMA Ahmet Sezer, emir tümcelerinin tümünün sonuna ünlem BULMACA Önce aşağıda tanımları verilen sözcükleri bulmaya çalışın ve her bir harfi bir yatay çizgi üzerine gelecek biçimde yazın. Sonra çizgilerin altlarındaki sayılara göre bu harfleri bulmacadaki aynı sayılı karelere aktarın. (Kara kareler iki sözcük arasını gösterir. Bir satırın sonunda kara kare yoksa bu, sözcüğün alttaki satırın başına sarktığını gösterir.) Bulmaca tamamlanınca, sorulan tanımların karşılığı olan sözcüklerin ilk harfleri yukarıdan aşağıya doğru Haydar Ergülen’in, “Çocukluk kadar yeni bir kitab”ının adını oluşturacak; bulmaca karelerindeyse, aynı şiir kitabından bir alıntı ve yayınevinin adı ortaya çıkacaktır. Hazırlayan: İLKER MUMCUOĞLU 1 J 2 C 3 C 4 E 5 L 6 B 7 I 8 K 9 B 10 M 11 A 12 C 13 H 14 B 15 K 16 D 17 B 18 D 19 I 20 K buluşmasını” gerçekleştiren “Duo” adlı kitabın yazarının soyadı. 35 45 1 28 21 F 22 C 23 E 24 M 25 L 26 K 27 M 28 J 29 E 30 C 31 F 32 B 33 M 34 F 35 J 36 K 37 L 38 L 39 G 40 B K. “... ... ... / bülbülleri kaçırdın ormanlarından / kulaklarının kapılarını havalara uçurdun / kapılar baba kapılar pencereleri alıp gittiler / tenorlar kaçtı ses tellerinden / çevreye saçıldı yavru diktatörler” (Akgün Akova). 41 K 42 B 43 K 44 C 45 J 46 K 47 K 48 F 49 A 50 A 20 64 41 46 51 F 52 F 53 F 54 I 55 I 56 L 57 K 58 F 59 E 60 G 61 G 15 67 8 72 Tanımlar ve sözcükleriniz: A. Uygulama, pratik. 66 47 36 81 43 57 26 62 H 63 G 64 K 65 B 66 K 67 K 68 F 69 A 70 F 71 G L. “... of teh King” (A. Tennyson’un Kral Arthur ile ilgili temaları işleyen 12 manzum öykü dizisi.) 50 69 80 11 49 B. “... Kant” (“Saf Aklın Eleştirisi” adlı yapıtı da yaratan, Alman filozof). 72 K 73 L 74 E 75 C 76 M 77 I 78 H 79 M 80 A 81 K 82 D 37 73 5 38 56 25 M. Muhabbetçiçeği. 9 65 40 6 17 42 14 32 C. Alfred Hitchcock’un bir filmi. 59 4 29 74 23 F. “dün bir gece buldum, şimdi eski bir çocuğun / bendeki gözlerini yumdum, onun ... ... / dün gece bütün yazlarımı açık unuttum” (Haydar Ergülen’in, kendisi kadar eski olan şiir kitabı “Eskiden Terzi”den). 39 60 63 61 71 H. Mide. 79 76 10 24 27 33 1107. sayının çözümü: A. MIRÇ, B. ADA 22 2 30 12 3 75 44 D. Bardak, kadeh. 62 78 13 I. Çok yapıt ortaya koyan, verimli (sanatçı). 82 16 18 E. “... ülerneb” (tavşan dudağı). 31 48 21 52 58 68 53 34 51 70 77 19 7 55 54 J. “Bir yazarla bir oyuncunun kitap mekanında 12 G. Macit Eren’in çıkardığı şiir dergisi. LET AĞAOĞLU, C. YILIŞIK, D. AYŞEMAYŞE, E. KEBABİ, F. ORŞELİM, G. VANU, H. SABİ, I. KBB, J. İÇLİ, K. LİN, L. İBNİ, M. LB, N. İNİM İNİM. Metin: “Bağışlayın beni. İş değil bu, biliyorum, ama benim için başka çıkar yol kalmamıştı. Lili beni sev.” CUMHURİYET K TAP SAYI 1108 MAYIS 2011 SAYFA 35