Katalog

Orhan Kemal’den ‘Hanımın Çiftliği’ üçlemesi Ölümsüzlüğünün 95. yılında Orhan Kemal Ë Mustafa ASLAN KADINLAR VE ÇOCUKLAR rhan Kemal’in yapıtlarında kadınların ve çocukların önemli bir yeri vardır. Hemen her yapıtında onları belirgin bir şekilde görmemiz olası. Vukuat Var, Hanımın Çiftliği ve Kaçak adlı romanlarına baktığımızda kadınların ve çocukların kahraman olarak öne çıktıklarını rahatlıkla duyumsayabiliriz. Vukuat Var ve Hanımın Çiftliği’nde Güllü öne çıksa da öteki kadın kahramanlar da ondan geri kalmazlar. Kaçak da ise Hacer adlı bir kadınla karşılaşırız oğlu Hüseyin’le birlikte. Kadınlar ve çocuklar Orhan Kemal’in Hanımın Çiftliği üçlemesinde kimileyin tacize uğrayan, dövülen, sömürülen, üstüne kuma getirilen, ucuz işgücü görülenler olarak karşımıza çıkar. Kimileyin de Vukuat Var’daki gibi oğlu öldürülen bir ana kılığında canlanır, romanın tümcelerinden. Kaçak’ta kocasının yıllar önce terk edip gittiği Hacer tacize karşı savaşımı kadar yaşamın zor koşullarıyla da yaka paça olmaktadır. Ekonomik nedenlerle oğlu Hüseyin’in üç tekerlekli bisiklet isteğini yerine getirememek ise kadına anlatılmaz bir acı yaşatmaktadır. Orhan Kemal’in romanlarında her kadın bir yaşam demektir. Öyle rastgele okunup geçilebilecek türden değillerdir. O Edebiyatımızın önemli adlarından Orhan Kemal ölümsüzlüğünün 95. yaşında… Halkını iyi anlayan ve anlatan bir yazar olma özelliği vermektedir bana göre, ölümsüz olma hakkını. Yazarın 95. yaşında bütün yapıtlarını yayımlayan Everest Yayınları tarafından Hanımın Çiftliği, Vukuat Var ve Kaçak’ın yeni basımları yapıldı. rak sorunudur. Topraksız ya da az topraklı köylünün içler acısı durumunu çok abartıya kaçmadan anlatmıştır. Vukuat Var’dan başlayarak Muzaffer Bey gibi büyük toprak sahiplerini ve Habib gibi ekip dikeceği, ekmeğini çıkaracağı toprağı olmayan köylü tipi… Yazar, Vukuat Var, Hanımın Çiftliği ve Kaçak’ta büyük toprak sahiplerinin ve topraksız köylünün durumunu ortaya koymuştur. Üçlünün son kitabı olan Kaçak’ı hazırlayan zemin ise yazarın toprak sorununun çözümüne bakışını göstermektedir. Toprak ağası Muzaffer Bey’i ekip diktikleri sahipsiz toprakları üstüne tapulamaya kalktığı için öldüren Habib’in kaçak yaşama serüvenini anlattığı yapıtında ise yazarın iç hesaplaşma yaptırdığı kahramanı aracılığıyla bireysel terörle bunun çözülmeyeceği görüşüdür. Çünkü Muzaffer Bey ölmüştür ama yerine Güllü geçmiştir. Değişen bir şey olmamıştır. Kaçak’ın kahramanlarından Habip’in gerçekte istediği Muzaffer Bey’in el koyduğu sahipsiz, devlete ait toprakların paylaşımıdır. “…Yıllar yılı sahipsiz tarlalar yatar durur bizim orda. Ağa da sürer köylü de. Kim önce sürer ekerse ürün onun. Bu tuttu tarlalara sahip çıktı. On yıl sırtı sıra ekti, biçti. Onuncu yıl mahkemeye başvurdu, sahipsiz tarlaları üstüne kaydettirmeye kalktı. Kalktı ama, köyde homurtular aldı yürüdü. Ben çekip vurmasam bir başkası yapacaktı bu işi.” (Kaçak, s. 159) SİYASAL TARİHİMİZ Orhan Kemal siyasal tarihimizi ilgilendiren önemli konulara her üç kitabında da değinmiştir. İttihat Terakki Fırkası’ndan başlayarak tek partiden çok ¥ partili yaşama geçiş süreci ve “Kü Fotoğraf: Ara Güler TOPRAK SORUNU VE BİREYSEL TERÖR Orhan Kemal’in Hanımın Çiftliği üçlemesinde her okur farklı izlekler görebilir. Ama üç yapıtın da eksen aldığı konu top Orhan Kemal niçin önemli? Ë Mehmet Nuri GÜLTEKİN rhan Kemal’in roman dünyası Türkiye’nin, on dokuzuncu yüzyılın sonlarından 1960’ların sonuna kadarki tarihsel sürecinde yaşadığı olguların edebiyatın gözüyle anlatımıdır. Kırdan kente göçler, nüfus mübadeleleri, tarımın geçirdiği değişim onun romanlarındaki karakter ve olay örgüsünün ana temasını oluşturur. Doğrusunu söylemek gerekirse, Türk edebiyatındaki edebi ‘tip’ eksikliği Orhan Kemal’de asla hissedilmez ve onun yarattığı karakterlerin dünyasına hâkimiyeti bütün romanlarında ilk göze çarpan özelliklerden biridir. Yarattığı karakterlerin dünyasına o kadar hâkimdir ki, sayfalar süren diyalogların akışında okuyucu yorulmaz, sıkılmaz ve konuşmaların ortasında kalmış ve sohbete katılıyormuş hissine kapılır. Onun karakterleri O her zaman sıradan kişilerdir ve o kişilerden ölümsüz tipler yaratmayı başarmıştır. Fakat Orhan Kemal’i önemli bir eleştirel gerçekçi sanatçı yapan, yaşadığı toplumsal olguyu edebi bir üslupta yansıtmayı başarmış olmasıdır. Onun anlattığı Türkiye’nin toplumsal, ekonomik ve siyasal olarak yaşadığı yakıcı dönüşümdür. O bir köy romancısı değildir ama kentlere ucuz emek ırmağı olarak akan köylünün yaşadığı sömürü çarkının nasıl döndüğünün estetik edebi bir anlatıcısıdır. Kadın işçi karakterlerinin kentlerde yeni gelişen sanayi çarkında her türlü sömürü çarkında nasıl ortaya çıkmaya başladığını Türk edebiyatında ilk gören Orhan Kemal’dir. O, yoksul çocukların, işçilerin, kentle yeni karşılaşmış köylünün, toprak ağalarının topraklarında feodalite koşullarında çalışan ırgatların, kadınların, eğreti işçi mahallerindeki yoksul hayatların romancısıdır. Belirgin bir şekilde hümanisttir. Umutsuzluğa onun hiçbir eserinde rastlanmaz. İn sanlar, etnik kimlik, din, dil ve diğer renkleriyle kişilik kazanmazlar onun eserlerinde; insanları var eden yaşadıkları koşullardır, etnik kimlileri değil. Rumlar, Ermeniler, Yahudiler Kürtler, Türkler, Araplar onun eserlerinde hümanist bir çizgide mutlaka buluşur. Makinenin, teknik bilginin, fabrikanın kısaca emeğin insan bilinci üzerindeki dönüştürücü etkisini estetik bir dille anlatmayı başarmıştır. Onun bütün eserleri Türkiye’de toplumun yaşadığı tarihsel değişimin aynası gibidir. Olgular, olaylar, karakterler, kısaca bütün dönüşüm aslında Osmanlı’dan Cumhuriyet’e oradan da 1960’lara kadar somut gerçekliğin edebiyatın, romanın dünyasında bulduğu karşılıktır. Anadolu’yu tanımanın yolu edebiyattan geçiyorsa bunun birinci durağı hiç tartışmasız Orhan Kemal’in yazdıklarıdır. Çünkü Murtaza, Eskici ve Oğulları, Bereketli Topraklar Üzerinde, Gurbet Kuşları, 72.Koğuş, Hanımın Çiftliği, Vukuat Var, Kanlı Topraklar gibi romanları konu, karakter ve olay örgüsü bakımından Türk edebiyatıyla birlikte dünya edebiyatının da başyapıtları arasına girmeyi çoktan hak etmiştir. Kısacası, Türkiye’yi ve onun yüz elli yıllık serüvenini anlamak için Orhan Kemal eserleri ciddi ve keyifli bir okuma macerasıdır.? CUMHURİYET KİTAP SAYI 1022 SAYFA 4