Katalog

Feridun Andaçla "Küllenen Her şey" üzerîne FKKİIUJN ANDAC; KÜ1.LENEN HER SKY 'Deneme bilgi, sezgi, duyguyla yazılır' yazı biçimi. Bir yazarın kendini en iyi ifade edebilcceği yol. Öğretici, beslcyici, yönlendirici. Kendinizi sürekli zindc tutmak (düşünsel zindelikten söz ediyorum) için vazgeçilmez bir yazı disiplini. İyi bir deneme yazarının birçok türde yazabileceğini düşünürüm. Diğer bir boyutuna gelince, üslupçu yazı biçimidir deneme. Bunu tutturamazsanız yazdıklarınız sığ kalır. Iştc bu yüzden denemecinin ilgi/bilgi alanlan yogundur. Eninde sonunda taşıyıcı bir yazı disiplinini kuruyorsunuz. Denemelerınm nasıl yazarstntz? Defterlere, çeşit çeşit kalemle. Evet evet, aynen böyle. Kâğıtla kalemin buluşmasındaki hışırtıyı duyarak, ışığın buradaki gölgesini görerek yazmak benzersiz bir duygu tufanı yaşatır bendc. Issız bir koyda, kendinizi denizin enginliğine bırakmışçasına bir sessizlik içinde yazarsınız. Bir imgeden, konudan, izlcktcn yola çıkmışsınızdır bir kere. Başka seslcri, renkJeri unutmuşsunuzdur. Bunların her biri kaleminizin ucunda, belleğinizin kıvrımındadır. Ne bakışınız, ne eliniz hiçbir YOLUNU BULMA UĞRAŞI Bunları şöyle okuyabtlır mtyıZ' Orada yere ulaşmaz. Kapadığınız yerdc yazarak yol alırsınız. Denemenin en özgür yanıkı anlatıcımn okuyarak geldıgı yer, başka yazarların dünyasından yola çıkarak ken dır bu. Ağudan sevince, kederden umuda, bılgiden bilince, sevgiden sevgisizlidı yolunu bulma uğraşı . ğe, yaşamdan ölüme, gezginlikten kapan Evet, biraz öncc dc bunun altını çizdim. Yazarlık başka yazarların yazdıklarını okuyarak oluşabilen/öğrenilen bir meslek, uğraş. Kuşkusuz bir berber çırağı gibi gidip bir ustanın yanında durarak 'Ben berber olmak istiyorum' dercesine bir çabanın içinde olmuyorsunuz başlangıçta. Okurken bunlar fludıır karşınızda. Hatta 'yazar'lık kavramı bile soyuttıır. Orncğin, Montaigne'i okuduğumda çok etkilenmiş, denemelerini elimden düşürmemiştim. Yazdıkları kutsal bir kitap gibiydi. Her an her yerde dönüp okuyor, notlar alıyordum. Ama Montaigne kimdi diye hiç düşünmemiştim. Yaşadığı ça ğı bile ıskaJamıştım o günlerde. Ne zaman ki edebiyat, yazı biçimleri üzerine düşünmeye başlamıştım, 'yazar'lık kavramı o günlerde çıkmıştı karşıma. Oradan başka labirentlere yönelmiştim artık. Denemcnın dığer edebiyat dısiplınlerı ıçindekı yert 'Denemenin geleceğin yazı biçimi olduğunu söylemeliyim. Bllgi/bllim nedır \izce? çağında buna daha çok gerekslnmemiz var Kureselleşme salgını, Bir kere yaratıcı blreyl yok sayan bir dunyanın efendisi olmak yolunda." mazsa edebiyatın ham kalabileceğini gösterdiğini söylemeliyim. Sonraları da salt yayımlamak için değil, cdcbiyat/yazı yolculuğumu dirı/besleyici tutmak için denemeler yazdım siirekli, yazıyorum da. Elımızdekı yeni kıtabınızda bir yazarın yetişme bıçımını ele veren denemelerıniz yer alıyar çoğunlukla Bunları size yazdıran duygu ne oldu ? Söylediğim gibi, kendi yazı yolunu arayan, okuma yordamını kurarak hayatın gizlerine, yeryüzünün zcnginliğine crişmek isteyen bir gencin okuma uğraşı nın nerclcrden geçtiği, nelerle beslendiğini göstcrıne/görme yolculuğunun ürünü her biri. Elime aldığım her kitap, beni sarsalayabilen bir yazar, okuma, yazma duygumu daha çok kabartır. Bu nedenle kitabın yanı sıra kâğıtsız kalemsiz edemem. Böylesine bir yol seyriniz olursa, ister istemez okurken de yazmak düşü sizi sarmalar durur. Her bir deneme böylesi ipiltinin üriinü... maya kadar birçok şeyin yazıda anakarası olan denemenin başka türlü yazılamaya cağını düşünürüm hep. Bu alanda kımdır sızın yazarlarınız, bunlarla nasıl bir alışven^ınız olur'*1 Sürekli bağlandıklarım, onlara her döndükçe beni bcsleyenler vardır. Orneğin; Montaigne, Bacon... Ataç, Nermi Uygur, Melih Cevdet Anday... Hikmet Birand, orada okunmayı (belki de keşfedilmeyi) bckleyen bir bilim insanmm yazdıkları: Anadolu Manzaraları, AJıç Ağacı ile Sohbeder adlı kitaplanndaki yazılan bir denemeci için ufuk açıcıdır. Calvino, Eco, Borges, Octavio Paz, Elias Canetti... Şimdilerde ardına düştüğüm Giorgio Manganelli... Bir de Alman yazarların denemelerini önemsiyorum. I lermann Hesse, Hcinrich Böll, Cîunter Grass, Martin Walser... Bana diğer yazdıklanndan daha iyilerini bu alanda yazdıkları duygusunu vcriyor. Alman felsefesinin bu yazarların düşünsel yanı üzerinde etkili olduğunu düşünürüm... DENEMENİN ANLAMI Bugünün dunyasında okurun denemeden alacag'ı en temel değer, anlam nedır sızcc? Söyleşimizde bunların yer yer altını çizdim. İyi bir okur olmak, kendinizi yazarlar safına katrnak istiyorsanız önce de nemc okumalısınız gibisinden bcylik bir söz etmeme izin verin. Abartılı gelmcmc li. Denemeyi okur/yazar yetiştiren bir yazı biçimi olarak görürüm. 'iyi edebiyat'ın debisi buradan gelir. Ayrıca her yazarın/şairin yolunun denemeden geçmesi bir zenginlik, ufuk açıcılıktır. Türk edebıyatında denemeye ılgı nasıldır, v/z nanl görüyorsunuz tlgıyı veya ılgısızliği? Çok farkında değiliz bu alandaki birikimin. Hatta öncedcn yazılanlara bile böylesi bir anlamı vermekte sakınımlı davranmışızdır. Ahmet Rasim'in, Ahmet Haşim'in iyi birer deneme yazarı olduğunu gözden kaçırmışızdır sürekli. Yahya Kemal, benim için, biraz da yazdığı denemelerinde vardır. Tanpınar'ın denemelerini okumadan onun dünyasına giremeyiz. Dikkat edersek eğer, iz bırakan birçok yazarın dağarcığında deneme birikimi vardır. Denemenin geleceğin yazı biçimi olduğunu söylemeliyim. Bilgi/bilim çağında buna daha çok gereksinmemiz var. Kureselleşme salgınının ivmesi kimliksizleştirme bireyi yok sayan bir dunyanın efendisi olmak yolunda. Bugün böylesi bir gerçeklikle yüz yüzcyiz. Bunlara edebiyatın vazgeçilmezliğini, hatta gerekliliğini en çok deneme ile anlatıp, hatta karşı durabiliriz diye düşünüyorum. Gezen, gören, derleyen bir bakışımz var Denemede aslolan nedır, denemeci ne anlatmak ister sızce? Denemeci, bence, her şeyden önce iyi duygularla kötü duyguları harmanlayarak yeni bir düşünce ufku açmalıdır. Karşıdar birliğini gözler önüne sermelidir demek istemiyorum. Farklı uçlarda nelerin olup bittiğini bilmcli/izlemeli. Deneme bilgi, sezgi, duyguyla yazılır. Yazı gezginidir. Çok farklı yazı/sanat/ bilim disiplinleri arasında da gczmesi bundandır. Ele aldığı bir konuyu/izleği kendince bir bakış ekscninde kurup anlatacağına göre, bir okur olarak, orada bir derinlik/yoğunluk, zenginlik, ufuk açıcılık bulmak isteriz. Bu anlamda şunu söylemek isterim: "Feridun Andaç'ın edebiyattaki çok yönlülüğünü ben de yakından izliyorum. Her türlü okur için verimlidir yazdıkları. önceki kuşakları bilir, izler; yeni yazanların hep yakınında durmuş, bunların yazdıklarına kayıtsız kalmamıştır. Dünya edebiyatına uzanır sıklıkla. Bir edebiyat adamının gündemini onun yazdıklarında bulursunuz. Yakın zamanda deneme, öykü yazı alanının önünde durdu. Can Yayınları tarafından yayınlanan yeni deneme kitabı Küllenen Her Şey, yazarın denemeci yanının verimliliğini gösteriyor. Bu alanda özgün bir yazar olduğunu kanıtlıyor Andaç. Kendisiyle kitabını konuştuk" diyor Türkolog Agneta Igvas. O Agneta İCVAS (*) eneme yazmayı stklıkla sürdürüyorsunuz. Nedır denemede sıztn tçin çekicı gelen yan? Zaman içinde şunu gördüm: Deneme biitün yazı biçimlerinin besleyici/biçimleyici kaynağı. Diışünce boyutu olması, bilgi/ilgi düzeyinin yüksekliği, özgürce yazabilme alanı olarak önünüzde durması, okurla iletişiminizde karşınızda hiçbir güçlüğün bulunmaması vb. benim bu türc ilgimi arttırdı. Yazı yazmaya başlamamda etkilcyici/yönlendirici bir güç olmuştur deneme. Montaigne/Nurullah Ataç/Hikmct Birand/Nermi Uygur'un yazdıklarını okuduktan sonra önümde sayfaları eriyip giden her kitap üzerine yazmaya çok erkcn yaşlarda başladım. Bir tiir okuduğunu anlama/kavrama denemeleriydi bıınlar. Zamanla dcnemenin bir düşünce biçimi geliştirdiğini, bu ol D Kendi payıma, ben, okumak, hatta döne döne okumak istcğini bende uyandıracak denemeleri yazmak isterim. Çünkü benim için, hem deneme yazarı hem de bir deneme okuru olarak, bir deneme bir defa okunup bitirilecek metin değildir. • (*) Türkolog Küllenen Her Şey/ Feridun Andaçl Can Yayınları/ 15# s K İ T A P SAYl 807 SAYFA 8 C U M H U R İ Y E T