Katalog

çevresındekıleıı kontrol altına alması ve boylece kendı ütonomısını sağlaması olarak goıulurkcn dığeı taraltan psıkanalıtık bakış açısına gorc bu durum, kddının cınscl açı dan tatmın olamayışının dışa vurumu olarak kabul edılır loplıımsal cınsıyet rolu ıle bu yollatla savaşan kadın, kendısını kaybettığı bır anda kocasını oldıırur ve kocasının kışılı ğındc temsıl edılcn ataerkıl sıstcmdcn ıntı kamını almış olur Bukowskı'nın Kasabanın Cn Gu7el Kızı adJı oykusu, kadının toplum vc kulturel yaptırınılat taı afından belırlenen standartla ra başkalduısının anlatıldığı bır başka hıkâ ycdır Kadını kalıplanna uymaya zorlayan toplıımsal standartlaı, onu fızıksel guzellı ğıyle değerlendıımcktcdıı Oykunun kadın karakterı, kasabada gu7ellığiyle nam salan ancak kasabalılaı tarahndan delı damgası vurulan bıı kızdır (, unku kı/ guzellığını zc delcmck uğıuna sureklı olaıak kcndısınc h zıkscl zararlar veımektedır Kasabalıların delılık olarak kabul ettıklerı durum, gerçek te ki7in loplumsjl yaptıtımlara gosterdığı tepkıdır Oykunun sonunda kız ıntıhar eder boylece sadece guzellığıyle O7deşleştırılen varlığını sonsuza dck yok etmış ve toplumsal yaptırunlata kaışı savaşımında kendı son noktasını koymuş olur TOPLUMSAL CİNSİYET Gomore'ye Bır Adım ısc kadının toplum sal cınsıyet rolunu cınsel bağlamda sorgula yan bu oykudur Başarılı bır muzısyen olan oykunun kadın karakterı, heteroseksucl ev Lılığı vc lcvbıyen ılışkısı arasında kalan bır kadının ıkılemını yansıtmaktadır Le7bıyen ılışkıye konulan toplumsal yasak, oykunun ısmı ıle sembolıze edılmeye çalışılırken, (Gomore, I tlıstın'de bır kent ısmıdır ve bu kentte lanrı'nın buyruklanna uyulmadığı vc her turlu ahlaksızlığa sapıldığı ıçın kent, Tanrı taıahndan yerlc bır edılmıştır) oyku boyunca kadın karakterın şımdıye kadaı ya şadığı ılışkıkıınde neler kazandığının vc kaybcttığının sorgulamasinı okuru/ Oyku dc cvlılık kadının dışıl rolunu kabullenmesı olarak gorulurken lezbıycn ılışkı ıse kadının kendı ıçsel dunyasmı doyasıya anlamak ve yaşamak adına cınscl alanda toplumdakı guç dengelcrını ccsurca altust etmesı olarak kabul edılır Evlı Bıı Kadının Seruvenı, evlı bır kadının hayatında ılk defa geceyı kocasının dı şında bır erkekle geçırmesı sonucu o gune kadar sıkı sıkıya bağlı kaldığı geleneksel dışıl rolune başkaldırısını anlatmaktadır Oyku boyunca kadın başkaldırısına bağlı olarak pışmanlık ve mcmnunıyet duyguları arasın da gıdıp gelırken oykunun sonunda kadın bu başkaldırıdan fızıksel ve psıkolojık açı lardan tatmın olmuş olarak gosterılmekte dır Senora Foıbcs'ın Mutlu Yazı, toplumsal cınsıyet rolune kendısını adamışcasına bağlı yaşayan ancak dışıl rolunden tatmın olama yan bır kadının mutsu/luğunu hıkâye et mektedtı Aşk hayatında tecrube ettığı mut suzluk duygusıı kadın karakterı murebbıye olaıak çalıştığı ışınde acımasız bır baskı ve kırtlmaz bır otorıte kurmaya yoneltır Işmde saygılı, otorıter, kurallara uygun, olculu, ağırbaşlı davranışlarında gosterdığı sahte mazbutluğun aksıne, gerçek hayatı nasıl zapt edeceğını bılemcdığı ıhtıraslarla dolu dur Para kazanmak vc ekonomık butunlu ğunu sağlamak ıçın dışıl rolune bağlı kala rak yaptığı ış, gerçek karakter ozellıklerıyle çclışmckte ve boylece oyku karakterının kı şılık bolunmesı yaşamasına sebep olmakta dır tçınde bulunduğu bu durum, oykunun sonunda karakterın ıntıhar etmesıyle son bulur Kadının toplumdakı dışıl rolune bağlı olarak yaşadığı sıkıntılar teması ıçınde ıncelcdığımı/ bu kategonnın son orneğını Alıce Walker'ın Kurta) ısımlı oykusunde gormek mumkundur Kuıtaj, cvlılığınde yuklendığı dışıl vazıfelerk ıkıncı planda tutulduğunun faıkına vaıan bıı kadının hamılelığınc son veımcsı ve bıı harekelın sonrasında da evlılı ğını bıtırmesı yoluyla toplumsal cınsıyet rol lerı tarafından bclıılcnen dışıl role yanı an nelık ve eşlık lollcrınc başkaldırısını anlatır Kurtaj eylcmı aynı zamanda kadının kendı kontrol mckanızmasını yanı otonomısını ha CUMHURİYET KİTAP S AY I rckctc geçırerek vucud hâkımıyctını sağla masının da bır ışaretıdıı Bu tcmanın yanı sı ıa Kurta| oykusunde mantık ve sağdııvu ıle bır tuttılan erkek vc kontrolsu/ duygularla bır tutulan kadın dunyalarının larklılığı ış alanında var olan cınsel avrını sonucu kadı nın polıtıka gıbı erkıl egemenlık altında mu hara/a edılen bellı alanlaıdan dışlanması ve Amerıka'da 1970'lerde kadın bağımsı/lığı ıçın yaşanan hareketlerde kadınların kurta] olmayı hak olarak elde etmelcrı de yan te malar olarak ıncelenebılır ÜÇÜNCU KATECORİ Mungan'ın seçkısındc yer alan Resimler (Katheıınc Mansheld), 271 nolıı Çağdaş Azıze (Tama Janowıt7), Buyuk Sarışın (Do rothy Parker) ve Latın Aşık (Marta Lynch) ısımlı oykuler kadının toplumdakı dışıl rol lenne bağlı oalrak hakıı gorulduklerı ve e7il dıklerı sosyo ekonomık statulerını ve bu yuzden erkeğe bağımlılıklarını ıçeretı oyku ler olarak seçkı ıçındckı uçuncu kategonyı oluşturmaktadırlar Sosyal femınıst bakış açısı ılc okunduğu 7aman bu grubun oyku lerındekı ortak tvellık, kapıtalıst ataerkıl toplumlaı da kadınların maddı yondcn crkc ğc bağımlılığı reddettıklerındc, ekonomık o/gurluklerını elde etmek ıçın çalıştıkları durumlarda bırcr 'artık ışgucu' olarak kabul edılmelcrıdır Fkonomı pazarında artık ışgu cu, gcncllıkle kadınların çalıştırıldıklaıı cmck ısteyen ancak bu emeğın maddı karşı lığı venlmeyen, ıkıncı statude kabul edılen ve 'meslek' olmayan ışlcrdır Bu toplumlar da kadın ya emeğının karşılığını alamavan ışçı olarak çalıştınlır yada kendısine daha kı sa zamanda a7 emekle daha çok gclır getıren ama yınc toplumsal saygııılığı olmavan bır ış alanı olan seks pıyasasında 'fahışc' olarak bedenını satışa sunar Manshcld'ın Resimler adlı oykusu bu temaya ıyı bır ornek teşkı! et mektedır Ovku eğıtımlı ancak tum çabaları na rağmen ış bulamayan, bu yuzden de cıd dı ekonomık sıkıntılaı çeken yalnı/ ve yaşı geçkın bır kadının sıkıntılarını dıle getır mektedır Oykunun sonu okuyucuya kadı nın ekonomık problemlerıne çozum olarak fahışelık yapma ya nıyetlendığını ıma edcı Oykude îşlenen dığer bır dık kat çekıcı tema ıse ılcrleyen yaşlarda ekonomık ozgurluğu olmayan kadınların karşılaş tıkları zorluklardır Resımler'ın hemen arkasın dan gelen 271 nolu Çağdaş Azıze ısımlı oyku, ıyı eğıtım almış ve varlıklı bır aıle ıle te mız bır geçmışc sahıp bır kadının entelcktuel sevgılısı tara fından nasıl pazarlandığının hıkâyesıdır Kadın karakter sı yahtır ve kadın olmasının ya nı sıra aıt olduğu ırkı onun sosyo ekonomık açıdan sevgı lısının kışılığınde sembolıze edılen ezıcı ataerkıl toplum ta rafından somurulmesının dı ğcr bır sebebını oluşturur Oy ku boyunca kadın, manastırda yaşayan bır azıze olma arzusu ıçındedır Kadının bu ozlemı, onun baskın ataerkıl toplum yapısından vc kıırumlarından kaçış arzusu ve kendısını zoı layıcı normların esırı olduğu bu tarz hayattan so^utlama ıs teğı olarak goıulebılır Bu ka tegorıde ıncclcnmesı gereken dığer bıı oyku ıse Buyuk Saı ı şın'dıı Bu oyku, ekonomık bağımsızlığını sağlayabılmek ıçın gundu/lerı tezgâhtarlık gecelerı ıse fahışelık vapan gu zcl bır kadının dışıl rolune uy gun olarak evlenmesı ancak evlılığınden bır sure sonıa terk edtlmesı vc paıasız kalın ca tekrar fahışelığe başlaması nı hıkâye eder Oyku ıçınde bu kadının vaptığı ıkı ış bır çok vonuyle karşılaştırılmak tadır Tezgâhtarlık toplumda statusu olmayan duşuk ucretlı bır ışken, fahışelık kadının kısa surede daha buyuk mıktarda para kazanabıleceğı ancak çoğunlukla crkckler tarafından farklı açılar dan tacıze uğıavabılcccğı bır ış alanı olarak anlatılmaktadıı Aslında oykunun temelı, kadının ataerkıl toplumlardakı cınsel somu rusu uzerıne kurulmuştur Aynı tema Marta Lynch'ın Latın Aşık adlı oykusunun de ana temasını oluşturmaktadır Çunku bu oyku nun konusu da ekonomık açıdan zengın adama muhtaç olan metresının tum zamanı nı adatnın açtığı evde onu bekleyerek geçır mesı ve bu çiftın bcraberlıklerının sadece erkeğın cınscl açıdan tatmın edılışı uzenne kurulmuştur Fıkek kadını cınsel açıdan so mururken, kadın hayatta kalabılmek ıçın bu somuruyu gonullu olarak kabul etmektedır Dorıs Lessıng'ın O adlı oykusu ıse kadı nın ataerkıl toplumlaıdakı sosyo ekonomık rolune guzel bıı oınek oluşturur Çunku oy kunun ana karakterı ıkıncı statu bır ışte a/ bır para kaışılığı ağır şartlarda çalışan kadın, aynı 7amdnda kışısel hı/met alanında yanı evınde tum ev ışı ve çocuk bakımını tek başına ustlenerek, buna karşılık maddı karşılık almadan karın tokluğuna çalışmaktadır Tum bunların yanı sıra bırde eşı tarafından aldatıldığının faıkındadır Bu oykunun ka dın kaıakteıını kapıtalıst sıstem ıçınde ışgu cu cılarak ekonomık, aıle ıçınde fmksel ve onu aldatan kocası tarafından cınsel somu ruye ornek gostermek mumkundur 'ÖTEKP KADIN Bu scçkı ıçınde kadının 'Kadınlık Durumu'na bağlı olarak e7ilmeM ve somurulmesı ıle ılgılı son kategonyı toplum ıçınde azınlık olan kadınlar yanı genel toplum yapısında ııkı, ınancı, mıllıyetı yada rengıne bağlı ola rak otekı' durumuna duşen kadınlaı oluş tutmaktadır Bu kategorı ıçınde Vanda (Vas co Pratolını),Gerçek Bır Kapıcı (jhumpa Lahırı) vc Kırmızı Mercanlar (Judıth Hermann) oykulcnnı duşunmek uygun olur Vanda, Italya'da Yahudı olarak yaşamaya çalışan ama dınıne ve konumuna bağlı ola rak maddı ve manevı sıkıntılara kadanmak durumunda kalan ve ıçınde bulunduğu du rumu erkek arkadaşından saklayan bıı kadı nın oykusudur Oykunun kadın karakteıı nın ezılen kadın portresı ıçınde aynı zaman da ezılen ve hakır gorulcn bır ırk temsıl edıl mektedır Boylece Vanda çıft yonlu ezılen bır kadın sembolu halını alır Gerçek Bır Kapıcı ıse sınırdışı edıldığı Kalkuta'dan multecı olarak Amerıka ya ge len ancak burada çok cıddı ekonomık sıkın tılar yaşayan bır kadının toplum ıçınde dışlanıp e7ilıştnı konu eder Kendı ulkesınde varlıklı bır hayat surerken Amcrıka'da yerı yurdu olmayan ve sığınacak bır yer uğruna kapıcılık yaparak varolma savaşı veren ka dın, yaşamını surdurmeye çalıştığı apart manda hıçbır suçu olmadığı halde en uygun gunah keçısı olduğu ıçın hırsız damgası yer ve sokağa atılır Bundan sonra başına neler geleceğını ne okuyucu bılır ne de kendisı Kırmızı Mercanlar meta kurgu yapısı ıle bırbırının ıçınde yer alan kadın hıkâyelerını anlatır Temel oyku, hıkâyesını dıle getırmek ısteyen ancak sevgılısı tarafından dınlenme yen kadının hıkâyesını terapıstıne anlatma çabasını gostenr Bu hıkâye ıçınde ıse bu ka dının buyuk ve buyuk buyuk annelerının hı kâyelerı yer almaktadır Buyuk buyuk anne eşının para kazanma hırsı uğruna çok sevdı ğı ulkesındcn koparıhp Rusya'ya getırılen ve burada çok fa/la yabancılık çeken ve genel toplum yapısına gore 'otekı' durumuna du şurulen kadınm hıkâyesını oluşturmaktadır Ne yazıkkı kocası buyuk buyuk anneyı bıra kıp gıder ve buyuk buyuk anne alıştığı du zende kımseyc muhtaç olmadan yaşayabıl mck ıçın bırçok erkeğın metresı olur Aslın da buyuk buyuk annenın metres oluşu pek dc şaşırtıcı bır durum değıldır çunku 'otekı, lıteraturde cınsellık yonu ağır basan ve fızık sel açıdan baştan çıkartıcı O7ellıklere sahıp olan kadınm konumudur Oykuye ısmını ve ren kırmızı mercanlar u>e buyuk buyuk an neye âşıklarından bırı tarafından verılen de ğerlı bır hedıye bılezıktır Bu mercan bılezık buyuk buyuk anneyı ve onun hıkâyesını sembolı/e etmektedır Oykunun anlatıusı torun, terapıstının karşısındayken kendısine yadıgâr olarak bırakılan bu bılezığı ısteme yerek koparır ve anlattığı hıkâyesı yaıım ka lır Boylece bılezığın kırılmasıyla hıkâyeleı de bıter, yok olur Ve hıkâyesı olmayan ka dın da sılınmış yok olmuş olur Flannery O'Connor'ın Saf Temız Koylu lcr ısımlı oykusu ıse bu kategorılerdcn farklı bır boyutta, ozurlu kadının erkek tarafından duygusal, cınsel ve dınsel somurusunu konu alır Fızıksel rahatsızlıklarına bağlı olarak ka dınla empatı kuran lncd satıcısı erkek ka rakter, kadını sakatlığına bağlı olarak etkısız bıraktıktan sonra ona duygusal ve cınsel ta cızde bulunur ve kadını oylece yuzustu bırakıp terk eder Kadının toplum ıçınde yaşadığı somuruyu ve erkeğe gore bulunduklan ıkıncıl statuyu Kadınlığın 21 Hıkâyesı adlı seçkının yapı sında da gozlemlemek mumkundur çunku erkek uzerındcn ıfade edılen ve erkeğe mal edılen kadın hayatı, kıtaptakı oyku scçımle nnde de fark edılmektedır Mungan'ın ıkıncı oyku seçkısı Erkcklerın Hıkâyelen'nde erkeklerın hayatı, bcklentılen, ozlemlerı, sı kıntı ve sevınçleıı yalnızca erkekler tarafın dan yazılan oykulcrde okuyucuya sunulurken, bu seçkıde kadınların 'kadınlık duru mu', onlann mutlulukları, huzunlerı, bck lentılerı, duyaılılıkları, toplumsal sıkıntıları ve en mahrem noktalarına kadar kışısel problemlerı erkek ya/arlar tarahndan da ıfa de edılmıştır Bu durum kadın varlığuıın bırçok yonuyle erkeğe mal edılmış olması nın sembolık bır şeklıdır Roadl Dahl'ın Son Perdesı, Hanıf Kureıshı'nın Kız'ı, Jhııtnpa Lahırı'nın Gerçek Bır Kapıcı'sı, Charles Bu kowskı'nın Kasabanın En Guzel Kızı ve G G Marquez'ın Senora Forbes'ın Mutlu Yazı bu durum ıçın guzel ornekler olarak gosterı lebılır • îilanbul Unıversıtesı Edebtyat hakultest Amcrıkan Kulturu vc Edebıyatı Anabıltm Dalı Araştırma dorvvlısı email: [email protected] Kadının toplum Içınde yasadığı somuruyu ve erkeğe göre bulundukları ıkıncıi statuyu Murathan Mungan m seçklslnde gözlemlemek mumkun Kadınlığın 21 Hikayesi/ Murathan Mutt ganl Mctti Yaytnları/ 27lJ \ SAYFA 17 807