Katalog

başka oykusudur Bu oykude de ortam savaş ortamıdır Bır partızanla bır Alman asker komutanlığa gıtmektedırler Arala rındakı konuşma olum kalıma donuk bır konuşmadjr Alman asker oldurulup ol durulmeyeceğıne ılışkın denn kaygilar ta şımaktadır Partızan bu konuda kararsız dır Calvıno " bır şeyın hem ıyı hem ko tü olduğu o belırsız dunyadayaılar" dı yor îyı üe kotu arasında gıdıp gelen bır yaşam bıçımı yaratan savaşın varlığı ıkı ınsan ıçın de olçusuzce mutsuzluk yaratır CaJvıno kışılerının anlatmâk ıstedıklerıne yorum getırmez Yalın ve gerçekçı bır dılı var Oykunun sonunda partızan Alman askerını oldurur Ama kotulukler dunya yuzunden sılınmez, sılınmemelı de Daha ıyıyı bulmanın bır yolu da kotuluklere karşı savaşım vermekten geçer dıye duşu nuyorum Yapıtın tum oykulerınde çoğunlukla kırsal alan scçılmıştır Kıra, kırsala duş kunluğu bılmmektedır ama en ender çı çeklerın ya da ağaçların adlarının dıle ge tırılmesı Calvıno'nun bır başka ozellığını gostermektedır Almış olduğu eğıtıme vc yaşadığı aıle ortamına dayalı olduğunu soylemeye gerck var mı bılmıyorum'Bır ıkı ornek vermek gcrekırse kocayemış, petunya, çarkıfelck, şımşır, sarısabırlar ve bırçok dığerı Şımşır deyınce aklıma Montale geldı O da Sanremo tarafından, o da bır doğa hayranı Bır şıırınde şımşır, kurtbağrı, kenger deı Ama Sanremo, Portofıno, yanı Lıgurıa bır dunya cennetı Yapıtın tum oykulerınde ortak ızlek Cal vıno'nun tum kışılerının mutluluk arayışı ıçınde olmalarıdır Kımı oykulerınde, or neğın, 'Kopek Gıbı Uyuyoruz'u okurken ltalyanların "Lkmek ve Çıkolata" yılları nı, hanı, ku/ey ulkelerınde kımı kahvelere ttalyanların sokulmadığı yılları ve bızım de 60 lı yıllarımızı anımsadım Alman ya'ya ekmeğını taştan çıkarmaya gıden ın sanlarımı/ı Akdenızlı olmanın ortak bır duyarlılığı var Yaşadıkları toplumsal, ekonomık çıkmazlarda da benzerlıkler gorulmekte "ATALARIMIZ" UÇLEMESİ Calvıno nun temel yapıtlarından bırı tartışmasız daha sonra "Atalarımız" başlığı altında topladığı uçlemesıdır Bu uç lemede uç kıtap vardır Yazılış tarıhlerı ne gore Ikıye Bolunen Vıkont (1952), Ağaca Tuneyen Baron (1957), Varolmayan ŞovaJye îkıye Bolunen Vıkont'da eleştırmenler bır noktada bırleşmışlcrdır "masal yuklu gerçeklık, gerçeklık yuklu masal" Gerçek olmasına gerçek, masal olmasına masaldır Eleştırmenlerın saptaması doğrudur Çunku ıkıye bolunmuş bır ınsan aprıorı masalımsı bır oğedır, ıçın de ımgelemı devınıme geçırecek orgeler taşır Bır kere yarım ınsanın yaşam surecındekı başarımı merak uyandırır Yarım ınsan nasıl oluyor da yaşayabılıyor Bır kulak, bır goz, bır kol, anlaştlabılır bır şeydır ama yarım ıç organlarla ya da cınsel or ganıyla ınsan nasıl yaşar duşuncesı okurun benlığını sarar Ama adı ustunde Masal Ne kı masalı gerçeklıkten bır ka çış, fıldışı kuleye bır sığınma olarak algıla mamak gerek Kımı zaman tam tersıne, ınsanı duşunmeye zorladığı olçude, bura da olduğu gıbı, duşunceye angaje ettığı olçude ınsanın toplumtu yanını devreye sokar ve toplumtuluğun ozunde gerçek çılık vardır Calvıno masaldan, masalımsı anlatımdan yararlanarak kafasını kurcala yan toplumun temel sorunlarına parmak basmıştır Turklerle gırdığı savaşta yedığı bır şarapncl darbesıyle ıkıye bolunmuş olan Vıkont'un bır yarısı ıyılığı, ıkıncı ya rısı kotuluğu sımgeler Roman bır "ya bantılaşma"nın gostergelerını taşımasına karşın, Calvıno ıkı zıt kutbu karşı karşıya getırmekle savaştan kopmadığının ışaret lerını verır Çunku soz konusu olan savaş ıyılıkle kotuluk arasındakı savaştır ve Cal vıno bu savaşta doğal olarak ıyılıkten yanadır Iyılıkten yanadır ama kotuluk olSAYFA 14 madan da yaşanılamayacağını bılmekte dır kı romanın sonunda ıydıkle kotuluk tllu7yonıstlere taş çıkartacak bıçımde bır leştırılmıştır Bu yanıyla da roman bır ma saldır Calvıno bu ısjemıyle ınsanda hem ıyılığın hem de kotuluğun varlığının soz konusu olabdeceğını gostermek ıstedığı gıbı, fınal tumcesındekı "Kendıme masal lar anlatmâk ıçın ormanda saklanmış tım"sozu ıle çağdaş ınsanın çılesını çek mekten yana olmadığının altını çızmıştır Romanın, dahası, Calvıno'nun, ozu bu gel gıtlerde saklıdır Kıtap salt ınsancı bır yaklaşımla ıyıyı kotuden ayırmak kavgası na dayalı olmadığı gıbı toplumsaJ gerçek çılık bağlamında bır dıremşın ışaretlerını veren bır kıtaptır Kotuluk yanımızla or taya çıkan kın ve nefretı salt ınsanın ınsa na olan ılışkısındekı gıbı algılamamak ay nı zamanda toplumsal duzene bır başkal dırı olduğunu gormek gerek Ağaca Tuneyen Baron da aynı eytışım uzerıne kuruludur Calvıno, yozlaşmış ve değer kaybına uğramış bır toplum onun de nefret ve kın duygularının baskısına dayanamayıp ağaca tuneyen bır baronun oykusunu gerçekçi bır duzlemde masalsı anlatımla vermek ıstemektedır Anlatmâk ıstedığı gene çağdaş ınsanın oykusudur Cosımo'nun kabul edemcdığı ınsanın ın sana egemenlığıdır Ozgurlukçu tavrının altında saklı tutmak ıstedığı ınsanın kışılı ğınden odun vermemesı gercktığının altı nı çızmış olmasıdır Calvıno nun bu ro manında, ınsanın, omrunun sonuna ka dar değışmeden kalması ıçın bır çaba ıçınde olması gerektığını vurgulamaya donuk tavrının arkasında çıkarları uğruna kendısını satanlara karşı bır eleştın gızlı dır Insanın kımlığını bulabılmesı ıçfn bu toplumsal eleştırıden soyutlanması ola naklı değıldır Kışılık meselesıne ındırge nen bu çatışmanın ozunde ınsanın kendı kendısını tanımasına yonelık ırdelemele İMİoCalvina altını çızerken gene de ıçtenlıklı ve duy guya dayalı ılışkılerın varlığının boylesı yoz ortamlarda da soz konusu olabılece ğını ıkı kardeş arasındakı ılışkıyle goster mek ıster Masalımsı bır anlatıma dayalı roman orgusunde başarı oranı kıtabın sankı çocuklar ıçın yazıJmış ancak buyuk lere seslenen bır ıçenk taşıdığına ılışkın uyarıların gızlıhk derecesıne yaslanmış olmasıdır Gerçekte romanı aJbendı kılan başat etmenlerden bırı de bu gızın arayışı ıçıne gırmekle ılıntılıdır Ama romanı, de nnlığıne ınmeden duz bır yazı gıbı oku manın keyfı de yadsınamaz Bır başka de yışle duşunce unsurunu bır tarafa atıp, ımgelem ve yanılsama gucumuze kazandı racağımız devınımle ulaşacağımız doyum, bı/ı kentsel yaşantının ıçımızde derın ız leı bırakacak olan yoğun kırlılığınden çekıp çıkaracak guçtedır Varolmayan Şovalye (1959) çağdaş ın sanın karşı karşıya kaldığı yabancılaşma olgusunu bıze gore, uçlemenın kıtapları arasında en etkın bıçımde ışleyen bır ro man Ikıye Bolunen Vıkont'ta ınsan ha var ha yok Yarıya bolunmuş bır ınsanın peşınen kendı kendısıne yabancılaştığı ortadayken çevresıne yabanctlaşıp yaban cılaşmadığını nasıl tartişatağız kı1 Ağa ca Tuneyen Baron dakı kahramanın ın sanla olan ılışkısınde aracı kullanmaya başlamış olması ve araya engel koymasıy la cn yakın çevresıne, aılesıne bıle yabancı olunabıleceğını gostermıştır Varolmayan Şovalye'nın oykusu daha da ılgınçtır Çunku boyle bır şovalye yoktur Dahası, yaşadığı toplumda var sayılan bırı değıl dır Bunun otesınde bır yabancılaşma olabılır mı artık Bıçımsel varlık okura bır golge oyununun çağrıştırdıklarını akla getırırken ıstençten yoksun kalmış bır kı şılığın gelışıguzel sağa sola savrulmasının betımı toplumsal bağları kopuk ınsanlar arasındakı ılışkılerın de ne denlı tutarsız liaJoCaSvino fKİYfc BÖlX'XKN VİKONT nomık olduğunu gostermeye yonelıktır Bıze gore saptama doğrudur çunku daha Haçlı Seferlerı'nden başlayarak ıkı ayrı dının, Muslumanlarla Hırıstıyanların ka pışmalarının ana nedenı tecım yollarını sahıplenme uğrunadır 7 Hazıran 1953, Savaş sonrası bır se çım gunu Calvıno'nun Gozlemcı'de altı nı çızdığı gıbı "kadınlann çok kısa bır sureden ben oy hakkından yararlandıkla nnı ( ) kım soyleyebılırdı?" Italya ıçın bır donum noktasına ışaret eder ama bu donum noktası salt toplumsaJ bağlamda bır donuşumun gostergesı değıldır, aynı zamanda ekonomık ve sıyasal bağlamda da onem taşıyan bır tarıhtır Çunku Italya Savaş'ın artıklarını uzerınden atmaya baş lamış ve kalkınma hamlesı ıçıne gırmıştır Yalnız Savaş'ın değıl, yırmı yıl suren faşız mın de Sıyasal bağlamda komunıst partı sıyle Hırıstıyan demokrat partısının kıran kırana bır mucadelesı ve Kılısc'nın fana tık dınsel yaklaşımında hak ve o/gurluk lenn karşısında yeı alan katı tavrıyla sıya sal yaşamdakı taraHı ışlevı ancak hak ve ozgurlukler adına kurulnıuş onlarca sıya sal partının de ışlevsı/lığı ve çıkarci ılışkı lerı beklentn demokrasıden beklenenın alınamamış olduğuydu ( alvıno nun bu aşamadakı tavrı net ve açiktır Aydın ol manın sorumluluğu ıçınde her sıyasal or gutten uzak durmak ve "muhalefet" et mektır Çunku 'kırtasıyecı Devlet'ın kur şunı golgesı" "yonetenİerle yonetılenler" arasındakı aynmı daha da kalınlaştıracak tı CaJvıno ve gıbılerının gorevı Devlet'ı denetım altında tutmaktı Devlet'te ve toplumda aradığı "ınsan"ı Humanıst ınancı doğrultusunda bulgulamaktı Bu arayış Hınstıyanlığa ve Kılıse'ye bırakıla mayacak kadar kutsaldı Çunku Kılıse'ye gore, Humani7ma'dan başlayarak o gune kadar geçen tum humanıst laık duşunsel surece, ınsana yapılan yatırıma ve Gıam battısta Vıco'nun felsefesıne karşın, ta rıhın baş oyuntusu ınsan değıl, Tanıı dır Ayrıca C alvıno, Leopardı'nın ustunde duyarlılıkla durduğıı' mutluluk" soru nunu duşkunler uzerınden sorgulamak tadır Tarıhle olan yuzleşmesınden sonra sıra Doğa'ya gelmıştır Leopardı bır şı ırınde " Ah felek, ah neden bır zamanlar verdığın sozu tutmuyor ve çocuklarını al datıyorsun" dıyordu Bu kez Calvıno, G Vıco'nun ınadına, "Madem alay edecek, onlarla eğlenecektın nıçın çocuk larını dunyaya getırdın>"dıye so ruyor Doğa'nın atimasızlığına ın sanın ınsana karşı takındığı çıkarci tavrı da (orneğın, Hırıstıyan De mokratlar ıçın duşkunler yurdu, Kılıse aracılığıyla, buyuk bır oy de posu oluşturuyordu)eklenınce Calvıno'nun alay makınesı etkın biçim de devreye gırer ve sıyasal ıhtırasın bu zavallıların ardına gızlenmesını ınce ve alaylı bır dılle eleştınr "GÖRÜNMEZ KENTLER" Sıra Calvıno'nun en zor kıtapla nndan bırıne geldı Gorunmez Kentler Belkı de Var Olmayan Kentler Gerçekte de var mı yok mu bellı değıl "Bunlar gerçekten var mı, sen onlan araştıracaksın" dıyordu Kubılay Han, Marco Polo ya Marco Polo'nun ya nıtı daha da ılgınç "Gerçek olamayacak kadar gerçeğe benzer kentler bulurum sonra " Ama gerçekte bır kent var O da Venedık "Hıç sozunu etmedığın bır kent kaldı" dedı Han "Venedık" "Bu kadar zamandır hangı kentten soz ettığımı sanı yordun kı" dedı Marco Ikı ayn kent ım gesı Anı Kent ve Saklı Kent Anı Kent, çunku Marco Polo'nun gozunu açtığı ve çocukluğunu yaşadığı kent Bır başka de yışle, geçmışte kalan kent ancak anılara gomufu ve ozlem duyulan kent Adına anayurt da dıyebtlıru Anasının kucağın da umutlarla bcslendığı ve kotuluğu tanı madığı çocukluk yıllaıı ln:>anın en ma sum yılları Oysa Saklı Kent geleccğın kentı, çelışkıler kentı eytışımı olan bır kent lyıylc kotunun haklıyla haksızın, umutla umutsuzluğun yuz yuzc geldığı, JtİT»D rın var olması gerektığının altını çızen Calvıno, Aydınlanmacı tavrını sergılerken nesnel doğruların arkasından gıtmek ge rektığının hem bıreye hem de topluma zı hınsel kalkınması yonunde hi7 kazandıra cağına ınanır Yaşamının her kesıtını ağaç ustunde yaşayan Cosımo kendısıne saldı ran yabankedısını elındekı kılıçla şışleyın ce sankı vahşı kapıtalızmı şışledığını du şunur olmuştur Ağaçtayken, uzaktan uzağa Vıola'ya âşık olmuştur Sankı ınsan ların uzaktan uzağa sevışmelerının gereğı nı salık verır gıbı bır ızlenıme kapılıyor okur Vıola ıle konuşmalarını okudukça Ama tum bu varoluşcu kavganın temelın de yatan ınanç ınsanın yazgısının kendı elınde olduğu gerçeğıdır Calvıno bunu ıçtenlıkle savunurken ınsan ıstencının her sorunu çozmeye yeterlı olacağını ama ıh tıras çemberıne takılıp kalmanın da kışıyı ulkulerınden uzaklaştıracağmı soyler Bu romanda ınsan ılışkılerının yapaylığının olduğunu gostermeye yonelıktır Koca bır orduda ortada dolaşan ıçı boş ozellıkle duygudan, akıldan yoksun bır zırh ve mığferden oluşan bır nesne ıçı boşaltılmış ve tek boyuta ındırılmış, deyım yerındeyse evden ışe, ışten eve gelıp gıden ve salt karın tokluğuna çalışan modern ınsanı anlatmâk ıçın kullanılmıştır Calvıno bu luşunda çok başarılıdır Her uç kahrama nı ıçın de soyleyebılırız dıye duşunuyo rum Aslında Varolmayan ŞovaJye, Ludovıco Arıosto'nun Orlando Furıoso (Çıl gın Orlando) adlı yapıtının duzyazıyla ya zılmış bıçımı gıbı Gu/el Angelıca'nın ye rını burada Bradamentc almıştır Herkes onun peşınden koşmakta ve ona sahıp ol mak ıstemektedır Aralarındakı kavga bu tadan kaynaklanmaktadır Ne kı, gerı planda var olan ıkı ayrı dının ınsanlarının dın nedenıyle bırbırlenne duşurulmuş ol malarını alaya alan ve ınce bır ıronı ıle as lında dını peşkeş çekerek kavganın eko £ U M H U.« İ Y F T ,