Katalog

Naim Tirali, Türk öykücülüğüne, 1940larda hoş esintilertaşımış birgençyazar olarak katıldı. Bu yılki Ankara Öykü Günlerinde sekseninci yaşına ulaşan öykücü Naim Tirali'nin unutulmamasını diliyorum. M. Sadık Aslankara Kitaplar Adası Naim Tirali'nin Öyküleri çıktyor ortaya Ikıncı DunvaSa va!)i'nın gı/lı baskısı da sı/ılebılı yor bu oykulerde Kuçuk ınsanlar, 'suıup gıden dunya savaşı yoklııkları yu/un den" (Park, 44) afırlaş.an ko^ul lar, IVKI yavasjayan devmımk rıyle Tııalı'nın oykuleı ınıle ılgınç bır doku oluşruıuyor Naim Tı ralı, ()rhan Kemal'ın "Dunvada Harp Vardı" başlıkh bunıı \ıne kyerek geliştndığı ovkıısunun bıı ben/erını "Arka Sokak "ta "Dunvada savai; v ırdı' dıverck okııra sunuyor (Yirmibcş Kuruşa Amerika, 40) hvet Park, butunııvk tkıiKi Dıınva Sava^ı vıllannın ukısını sc7dıren bıı oyku kıtabı Buna kar^ılık ıyınıscılıgnle dıkkarı (,e kıyoı tıpkı Okt ıv Akbal ın oy kuleıınde goruldıığunet Bıı lyımserlıgın onıın tuııı oyku \e rımını ku^attığuıı ekkycvım Bu ılk oykuleı dtinetınde hat ta Yirmibeş Kuruşa Amerika'da kendı yoresı Karaduu/'duı ı/leı, rcnkler de taijiyoı ya/ar, boyle LkJe uukonu go/ doltlurııyoı ılk vapıtıyla Ama ban.ı gorc bır lh tanbııl oykutusu goıunuvoı yme de Diijarıdan gelıııı^ ogıeıuılık yapan, ka^amaklaı yaşamak ar zusundakı genç anlatırtnın bakı şından yansıyan bır tstanbul bu Tırah, Yirmibeş Kuruşa Amerika da, l'urktye'nın ABD flor tuyle başlayan surceme lanıklık yapıyor bır bakınıa Samını Ko tago/'un Sam Amca'sı da anım sanabılır bu arada Dtnuk kı 1940 ların sonlarında, 50'krın ba^larında Amerıka'yla NA TO'yla ılı^kılenı^ ya/ınımızda, bır bi(,ımde ele nlınahılmış Gıınumu7dc AB ıle ılışkıler s>uretı nın, ABD ıle venı ılı^kıleıın, Turkıye'nm bu ılujkılerdekı ko numu uzerıııdt duıulduğu soyle nebılıı mP (Teıı^ oykuculer sıkı sıkıya dıırmalı bıınıın u/ennde C )yle ya ntrcck va^ıvor bu genı, 1 ya/arlar' bozgelımı kıtapla aynı adı taşı van ovkunun alavsamatı kara anlatıyla ıçlıdı^lı goıunen, ama bu arada donemı açımlayan tu tumu buyuk onı m taşıyor bana gore Kaklı kı ilaysamadan usta İıkla yararlanabıhvor lıralı Ote yandan Yirmibeş Kuruşa Amerika, giiK, ms.ınlaıın a^k kadar unsel soııınl ırın.ı cgılı^ındekı iı, tt nlik, bu anlamdakı gct(,ektcn lıgıvk dıkkalı ı,Lkıvoı CTunumıı/dekı gmı, oykumltı bıı konuda, bunca i(,ten olabıl mış,kr mıdır dıye boıdum ıster ısteme/ kendııne ne kı olumlu bır yanıt veıemtdını buna ()/el lıkle genç ya/arlar, bır de bıı atı dan okumalı deııın Yirmibeş Kuruşa Amerika yı (lenı, er keklerın tinsel takıntılarına bu denlı cesarctle, acık yuıeklılıkle cğılebılmış bır ba^ka oyku kıtabı vaı mıdıı bılenuyoıum ya7inı nıı/da Ancak bclırtmcmı/ gcrtkıı kı ılk donemdekı uruııleı, bır ol«,u de nahıi duyaılıklaıla ortılu or nekler Bu yanlarıyla bırcysel ı^ dokuşle, yoğıın bensellık duygu sııyla be7(lı çokluk Ustehk bu nun son doııemde de enıkonu surdugu soylenebılır Dıkkatı çcken bır yan da I'ıra lı'nın oykukrının yaydığı gerı,ek tenlık duygusu Buntlakı ıçten lık, yoğunluk1 Dıvelım bunu sağlarken anlatıtısından yararla nıyor, ancak eloykuse.1 atılatımla rında da bıınuıı a^ıılık taşıması, oykıılerın heı ko^ulda, bıçemde gerçektenlık duygusu yayması, a/ımsanmamabi geıeken bır ba •jarı Bu ar ada Ahmet 1 opçıı Nun vb kalııanıanların oykuler de buıduıdıığu gezı de ılgınç bır goıuntu sergılıyor He.le.Nun her ıkı doncnuk dt. o/el bıı onıtn tanıyor Bu aıada dış ya ^amdan aldığı kımı yazarlar da yer alıyoı Tirali'nin ovku kahra manları arasında Ancak Aşka Kitakse'de oncekı ıkı kıtabına oranla daha sogukkanlı bır oykulemeve voncl dığı soylenebılır ya/arııı Geı çektcn dc uçuncu o\ku kıtabın da ciddı bır olgunlaşma surecınc gıııyor va7ar T uık oykuculugunıın beslendığı derın ycraltı suları, guçlu kollaıla bnlcsutk oluştuıdıığu yataklaı bunlaıın kıvısında boy vcrcn kot ı çınaılaı bılınıvoı el bettc Ne kı İK'muı hcı (nkucıı, valnı/ca balık avlandığı ycrını ta nıyor bu çavlanlı, akmtılı ulu su vun Oykuculenmı/ın tııınu ıçın bovle bır one stııuij gerçekçı ol nı.ı/ elbette, nc kı gcnçlerımı/ın çok buyuk boluınunun I ııık ovkutulugu taııhını pık bıldığı dc so\k nt'iiK/ nc v.ı/ık kı LA nıan /aıııan tanıklıgını vaptıgım şaşakalışlaıı duıgunlııkLııı boyle bır kıışkıı uyandmyoı bcndc Bu anlamda, pek lamnmayan oykuculuımı/dcn bırı de Naim Iııalı(d25 Aralık 1925>yanıl mıyorsam Oysa sekscn yaşına ıılaşan Tı talı'nın 1940 laıda başlayan oy ku vcrımı, altı ayrı oyku kıtabıyla taçlanmış llk yavımlanı^ tarıhle ııne goıe kırapların adlarını ana lım Park (1947), Yirmibes. Kuruşa Anıcrika (19 49) Aşka Kitakse (19CM) Pira7i7 Nere Berlin Nere (1984), Aşk Dediğin (1994), Çılgınca !>eyler (1994) Şımdı Yoıi Yayıncılık bır değerbılırlık orneğı scrgıkyerek Naim Tıralı'ıun kıtaplaıını yeıııden ya yımlıyoı llkdoıdu 1998deson ıkısı 1999 da yayımlanan kıtapla ra ulaşmak ısteycnkı n,ın tele ton 212 5117916 5268207 llk oykusunu on sekı/, ılk oy ku kıtabını vırnıı ıkı yaşında gen cecık delıkanlı>ken yayımlayan, 1950 ler de va7inımı/ın onemlı dergıkıındcn bırı sayılaıı Yenı lık 'ı çlkaıan Naim lııılı oykııye otu/ yıl k ular a n vcrmış, goıun sc bıle yınc ck u/u ınde durul masi geıeken bıı oykucu mıı/ Naim Fıralı'nın oyku culu£unu nc kadar tanıyoıuz pckir1 Daha dogıusu tanıyor mııyu7 oykulerınir' O hakk ıijlc hısat SON DÖNEM ÖYKULERİ Naim Iııalı, ılk ııç kıtabını 1947 54 arasınd.ıkı sekı/ vıllık donemde yayımlarken son uç kı tabını 1984 94 aıasindakı on bır yılda verıyoı Bu sekı/ \ılla on bıı yıllık donemlerın arasında taın otu/ yıl suren bır kopukluk go/lenıyor Bu nedenle Tıra lı'nın oykulerı donemlerıne gore ıkı ayıı dılımde ele alınıp de^erlendırılebılır llk dorıenı oykulerı tuıdeş bır yapı yansıtıyor bana gore Oysa son donem verımlenndc oykulerın tıırdeş bır yapıya yaslandıgını soyleyebılmek çok zoı Naun Tı ralı son donemı sımgeleyen Piraziz Nere Berlin Nere, Aşk Dediğin, Çılgınca Şeyler başlıklı uç kıtabında da ncredcyhe hemen her vone doj*ru atılım gostenvor va da onca yıl geçtıkten sonra, ovkuyle arasında yenıden kopru ler kurmaya çabalıyor sankı Bu nun ıçın ılk uç kıtabında kendı sınden emın goıunen genç oyku cu gıdıyor bunun ycrıne kıışku cu bır oykucu gelıyor, durmadan ycnı bıçcm dcnemelerı, arayışlar hatta yonelışler sergılıyor Bu yuzden ılk donemde kendını apaçık ele veren bıçemsel kararlılı^ın yennı tam tersıne bu kez arayışlar, çeşıtlılıkler kadar kararsızlıklar alıyor Buna gore ılk donem oykuyu yakalamışçası na bır hava sergıleyen Tirali sılı nıyor, yerıne ovku arayışlarında bıı Tualı gelıyor1 tlgınç ama or taya çıkan sonuç bu bana gore1 Butun bu olumsu/luklaıa kaı ^ın Tualı nın ıkınci donemde oyku sanatının ıç dınamızmı bağlamında yınc de çok daha ya ratıu olduüunu soylemek olası Çuiiku ılk donemınde enıkonu tutucu gorunuyor ya/ar oykude koşullanmi1; bır bcg'enıyle ıleıh yor, oysa son dorıcıııınde t>dğd sola savıulsa da hep arayış ıçın dığı oykulerını de surduruyor tlk de\ tcde genç erışkının a n sellıgıvdı oykulerde yer bulan Son dontm oykuleı ınde bu kcv dc olgun cıkek cınb.ellığmı ışlı yc>ı üınegın kıtaba adını da vc ren ' Çılgınca Şeyler ya da kımı Raporlar (ıibı" bas,lıklı oyku bu yondc alınabıiır Demek kı cın bellık 1 ıralı de on yıllar boyunca suıen tn temel ı/kkkrdeıı !)iıı, hatta haşjıcası Naim 1 ııalı, bu son devredc, kımıleyın gunce havasında ya da denenıeyc yatkın tutuınla da sıı nabılıyor ovkulerım () /aman bunlara oykumsuler" demek, bunları bııeı "ovkucıık olaıak goımek daha doğıu sankı Ro porta| havısındakı anlalılaııyla bulıktc ck alındıgında ılk evrc nın bııebır oyku deg'erı vansıttı öı, ama ıkıncı evıenın dalıa çok bıı anlatı bıçımınde ağıılık t ışı dığı so\kmbılır buna bakılaıak Tirali, son donem urunlerınde butun butune anlatımcı orcllık taşımaya koyuluyor sankı Soz gelımı Aşk Dediğin de bııbırını butunleyen ılk dort oykunun açıktan açığa bır ronıans havası yaydığı one surulebılır sanıyo ııım Rıınlarla bıılıkte Çılgınca Şeyler ck kı ılk ıkı ovku bııeı kisa ovuıı hatla ıadyo oyıınıı olarak da alın ıbılır pckâla Ancak bu vaklaşınıııı Aşka Kitakse dckı aynı adı taşıyan oykuyle başladı ğı, en a7indan bıında uç verdığı unutulmamalı vıne de Sonuç olaı ak Naim 1 ıralı, orıi7 yıl arayla yansıttığı oykucu lugundc değüjen bır yazaı kım yası da yansıtıyor elınde olmaksı zın1 ÖYKU EMECİNDEN CERİYE KALAN Naim I ıralı'nın, I ıırk ovkucu luğune 1940'larda hoşesıntıkı raşımış bır genç va/aı olarak ka tıldıgı açik Ivımser bakış ege menlığınde, heı ışeolıınından bakan genç oyku kışılerıyle, an latıcısıyla bıraz da dehdoluluk yansıtan bır genç va7ar Donemı ıçınde umut veren bu oykucu nun, 1954 te kendını suskunlu^a kaptırıp otıi7 yıl boyunca bunu surdunnesı buyuk ^anssi/lık ol muş do^rusu 1 uık ovkuculuğu ne çok lyı bır başlangıç yaptıgı açık çunku 1 ıralı'nın Cıerçekten de oykuleıınde hıçbır ıddıa tasji madan, otesınde ızlenımci bıı edavla toplumsal değışımlcrden ılgınç, ustehk çok net ıpuçları doşedlğını duşunuyorum ya/a rın Bu yılkı Ankara Oyku Gunle rı'nde seksumıcı yaşına ulaşan oykucu Naim I ıralı'nın ıınutul mamasını dılıyoııım (.ağıılınala rı geıekmc/ ılle, ama Salım !jen gıl'le bıılıkte ıkı ovkiKiımu/ u/erıne çc^ıtlı oturumlaı, ctkınlıkleı geıçekleştııılebılıı herhakle So/u genç oykıuulere getıre yım buradan kalkarak Cıonul den dılıvoıum, sızler de boyle gıi7el vaşlara ıılaşırsını/ Ama surdurduğunuz şu genç yaşjaı da, ustelık bıru oyku ya/arı ya da adayı olarak degerbılır olınaz sanı/ buyukleıınıze, vaıııı o yaş lara vardığını?da sı/ kımden bekleyeceksınız bu tutuınu'' Gclın Naim Iııalı'nın so7İc rıyle bagiayalım ya7iyı " Yaşlı edebıvatçı gorevı is tesem de ıstemesem dc bana duş( )tıı artık tkrıdc bıı gun, şımdı gençlıkleıının en gu/el yıl larııu yaşadıklarının farkında bı le olmayan dostlarıma duşeceğı gıbı" (Aşk Dediğin, 9 5 ) 1 SAYFA 29 İLK DÖNEM ÖYKULERİ Naını lıralı nun sekız yıl aıayla yavımladığ'ı ılk oyku kı raplarının bırbırı ıçmdc yuva landıg'ı, oti.si.ndi. bırbıııne ya taklık yapaıak gclıs,tığı gorııle bılıyor dtrçektuı de gcrck Park'la Yirmibeş Kuruşa Amerika nın gerekse Aşka Kitakse'nın donemın oyku anla yışıyla ıçlıdısjı oklugu çok açık Olsa olsa, I'ıralı'nın uçuncıı kıtabıııa dog'ıu daha onceletdc egılım gosterdığı ama bu ke/ kucaklaşmaya ko yulduğu varoluşçu oğelerden so/ edılebılıı o kadaı 1943 te yayımladığı ılk oykıılcre go/ alıldığında bıle oy kucu olarak nasıl da uddıye almması gereken bırı olduğu CUMHURİYET KİTAP SAYI 782 llk oykusunu on sekız llk öyku kıtabını ylrml Ikl yaşında genceclk delıkanlıyken yayımiayan, 1950 lerde yazınımızın önemli dergıierınden blrl sayılan Yenilik"! çıkaran Naim Tirali öykuye otuz yıl kadar ara vermış görunse blle ylne de uzerlnde durulması gereken bir öykucümüz de Sozgelımı burkulma, bu son donemde goruluyoı Roporta) dan yararlanına eğtlımıyle de yı ne bu son donemınde karşılaşı yoıu/onun tlk donem oykule rınde yararlandığı alaysama da, bchrgın yukselı^ gobterıyor ö t e yandan 1 ııalı, ılk oykule rınde başlayan cınsellıgı odakla