Katalog

Ne, yazdığı kahramanlık şiirleriyle ulusal duyguları okşayanlar, ne de şiir bayrağını toplumcu savaşım için açanlar ele aldıkları konu bakımından ozan sayılır. Cerçek ozan, şiir dilini iyi kullanarak bir üstdil oluşturmasını bilendir. Mustafa şerif Onaran Dergilerde U m y " dcrgısı, Ağustos 2004 1 | tarıhlı son sayısında IsI ' kender Pala ılc bır soyle^ A şı duzenlemıştı Iskendet Pdla, dıvan şıııını genç kuşaklara oğret mek ısteyen bu oğretım uyesi Buıııı go ıev bılıyoı, kcndı so/leııyle tanımlamak gerekırse, "Geçmişten gunumuze bır kopru vazıfesı gormeye çalışıyorum" dı yoı Divan şiiri geleneğinden çağda şiire du Bu goruş solun geleneğı yadsıdığı anlamına gelmez Sol, gclcnckten yola çıkıp geleneğı çağdaş şıır anlayışıyla yo rumlamaktan yanadıı Nıtekını Nâzım llıkmet "Simavna Kadısı Oğlu Şeyh Bedreddin Destanı"nda dıvan 51ın ıle halk şıııınden yj rarlanmasını bılmıştır ü geleneğe oykunmekle yettnen kımı !>ağ kesım ozanlau vaılık gosterememı^ ozgun bır ^ıır gelı^tııememışse sağ so^ lemleıın ozan olmay.ı vetnıetllğı ı^ındır Avrica goııı^ sol soylemı kullanmak ıste yen o/anlar ıçın de geı,eılıdır Ne ya/dığı kahıamanlık şiirleriyle ulusal duvguları okşayanlaı ne dc şıır bayıagını toplumcu savaşım ıçın acanlar ele aldıklaıı konu bakımından o/an sa vılır Cıen,ek o?an, şıır dılını iyi kullana rak bır ustdıl oluşturmasını hılendır i(,ınde koyat bııakııdım, ne olacak Ama ben dıvan şıııı ıçınde bır beyıtı oktıduğum /aman o beyıtın gunumu/e m bııaktığını soylcmeden bırakmam Anlam ortuşmclerıyle <,o|*alan bır şıııc ı^a^daş yorum getırmck vanı bır bo\ut ka/andırmaktır tskcndtr Pala'nın geleneğı degerlendırmcden sağ goruşe oncelık tanıması bakış açısını daraltı\oı kalıpl ışmış kavıamları açarık dıvan şiıunm vorumuna vaımak Walter G. Andrews un "kenara çekilerek" bakmasını fc'K krırı cc k BİR DOSYA Nilay O?er ^dgdaş şıırımı/dc kendı ne o/gıı bır vcrt olan dıvan şııımı. vcnı bır bıkış gctırmcnın çağdaş şurı gelıştır meye varavacağını uman bır o/an Konın.ı ıi7ak durmanın saygısı ıçınde ha /ırladığı dosya, o "gi?li gomu"vu arama h ı/ıılığı dısc nıtclcnmclıdır (YASAKMFYVE, Reddedilen Mirasın Zor Anahtari: Divan Şiiri, Kasım Aralık 2004) Dıvan şıırınc 'rcddcdılcn mıras" so/ıı\lc baknıak tskendcr Pala'nın şıır gclcncğımı/c soltuların uzak durduğu gonışuyle ortuşuyor Oysa onu bır "gizlı gomu ' olarak duşunmek daha gcrçckçı bır ydkla^ım olurdu Nılav O/t*ı de kalıplaşmış kavramlarla dıvan şıırıne bakmanın vctmcyctcğı ne değınıyor 'Onu bırtakım kavramlaıla okumaya c,alışmak so/ konusıı kopuşu pekıştırerck vabancılaşmamı/ı arttırmaktan oteye gıtmtv ve bı/ı her defasında dilkulturtarih uçlusu cksenınde bır yctcrsızlık duygusuyla baş başa bırakır " Emrah Pelvanoğlu'nun Walter (1 Andıcws ılc yaptığı konuşma hcm fTL dekı ıncelemcsınc açıklık getırıyor, hcm dıvan şurı ıle çdğdaş şıır drasındd kopukluk olmadığı goruşunu pekıştırı yoı "Kenaıa çekilerek çağdaş edcbı\aı kuramlaıını kııllanank gonul go/ııylc bakmasını bılmek, o gı/lı gomu'yu bulmayı kola\laştıracaktır Gonul go /uylc bakmanın kazandııdığı duyarlık çağdaş kuramlarla oğretılcmez Walter G Andrevvs, Osııunlı şıııı uzerındekı I ars etkısı sozunu geıçekçi bulrnuyoı Yunıru kokleıı dort bu vana uzanan gorkemlı bıı ağacin beslenmesı gıbı, çokkulturlu bır ortuşmeyle gelışen Osmanlı şıııınden so/ açmak gerekrığı ne ınanıyor Osmanlı gıbı duşunmek, kendı donemındekı ınsanların hangı ya şama koşulları ıçınde bulunduğunu an Iamak kolay değıl Belkı dc ımgelcm gu cumu/le ulaşacağız oralara Çağdaş edebıyat kuıamlaıının bır başka seçencğı bulunmadığını bılman de olan Waltcı Cı Aııdcıws dıyoı kı 'Pobtmodeın hklrleıınıız bıle nıo dernıte de olan ılışkıleıden var oluyoı Ne yaparsak ya da ne yapmak ıstersek ısteyelım ()smanlılar gıbı dıışııncnn./ ve kuram olııştııramayı/, dıışunmcmı/ı fdrklılaştıran bııtun bağlantılaıı /ıhnı mı/den çıkaıamayı/ YapabılecLklcı 11111/ modemiht kuramlaıın nasıl kusuılu ol duklarına ışaret etmck, onlaıı daha iyi, daha kdpsavıeı daha M ctnık mukezlı (ethııoLeiHiic) daha az dogıusal daha di 'Avrupalf vapabılmek ıçın çabala maktır Ama bu denıektıı kı, kuıanıı bılmelıyız ve kendı kutanılaıımız so/ konusu oldugıında da onvaıgılaıımı/ın farkınd.1 olmalıvı/ tunku edcbıvat kıı lamı olmaksı/ın (tanınma\an konıışııl mayan ya i\.\ konuşulamayan i\,t olsa her şeyc. rağmen bır kural vaıdıı) edebı yat ıle ılgılı bır uğraşı oldiıuz ()s>mdnlı çdlışmalarmda kaç msan modeın edebı yat kuramlaıını bılı>oı ki"1' Hilmi Yavuz cskl doneııılcıdekı bıı Osmanlı nın vtııııe kendını kouıp onlat glbı duşunebılır mı<) Oyle bır gcmul va kınlığı ıçınde olmanın votıımıınıı en ıvı kendı yapar Waltcr (1 Andrcvvs'a kalırsa "Ilılmı Yavıı/ un Osmanlılar ılc tc ması benı her /aman ıçın hcytcanlan dırmıştıı Emınını kı Osmanlılar vc Os manlı şıırı hakkında bcnım bılcbılece ğımden çok daha tazlasını bılıvor" de mesı, sozcukleun çağıışım gucuvlc bıı dıvdn oıtamını vaşanıasinı bıkn o/anın yeteneğını gosteıu Walter CJ Andıevvs'un bıldıkleıınm gerısınde duıma eğıtımındcn gelen bu duıumuyla Iskendeı Pala nın oldukça yukarılardan bakan şu durumıınu karşı laştırarak \oruma varma\ı okurlara bı rakalım "Bcn bır o/cl unıvcrsıtc akadcmısye nım. Turk Dılı ve Edebıyaü Bolumu bdşkdnıyını Buna lağnıen oğıeıiLileıım kdyıt yaptıktan sonıa benı hıç tanınıa dan gelüleı Adımı bıle duvmamış ola rak geluleı Bııınci donemm sonunda, vay be bızım hocamız neymış meğer, derler " Mehmet Kalpaklı anlam ortuşmcsındekı Osmanlı şıırıne bakarken onunu ılıklcr gıbıdır Muhsin Macit "Gelenekten Gelcccğc Turk Şiirinın tmkânları" uzcrıne duşu nıırkcn kendını tanımava çalışır Şeyhulislam Yahya Efendi'nın dı/esı bızı bır ke/ daha duşunduımelıdır "Bahr is.cn de kaire yı nâçı/ gosteı kendını " Nılay O/er'tn hazırladıgı "Reddedilen Mirasın Zor Anahtarı: Divan Şııri" dosyası uzerındt, ayııntılarına ınerck duşundukçc ınsan, şıırın gı/ılgucunu sezmcve başlıyoı • Ilgın Sbnme? le yaptığı soyleşıde Is kendeı Pala'nın bır so7iı gereksı/ tartışmalaıa yol açabılıt "Tuıkıyı nın solu sağın, sağı solıın nıırasını okumadığı ıçın çok şey kaybcttı " Bu soz gunumuz ıçın onemını bıraz yıtırsc dc olaya sol duşuncevı dc.vluın aşılaması bıçımınde yoıumlamak \anlış oluı Ick paıtı vonelımınde dc sol hep bas kı altında tutuldu Dıı/mece bır yargıla mayla Nâzım Ilikmet ın nasıl ıçcıdc tıı tuldugu ıınııtıılmaılı Ick partı donc mınde Necip Pazıl ı.\.\ so/dc nedc.nlc.rlc ıçcıı atıldı Ynnetım erkını clınılı bu lunduranların, guçlıı cvanların "muhalif tavrı"nı sındırmc sıyasetıne nıce ornck gostctıltbılıı lskcndtr Pala'nm bcJıtttıgı gıbı ka lıplaşmış tlu^ııncclcıı yıkıııakta zoılan dığııııız bu gundcnı vaı " Kııııı Nâzım llıkmet hayıanlaıı, on dakı getçek şiııe bakmayıp, toplumcu gutu oııc çikarmada şıııı kullanmak ıs te.venle.tdn Neup 1 azıl da Abtlülhakım Arvasi yı tanıdıktan sonıa hakemlık do ncnıı şıııleıını yadsimıştır Sovyetleı Bıılığı'nde bıle devletın gu dumundckı edebıvatın yararı olmamış tıı "Mavı Hareketf'yle "sosyal realiym" dıyt oıtaya çıkan "loplumsal gerçekçılik"te, devletın gııdumu dışında tııtıılan ulusal bır guç arayışı vardı tskendcr Pala'nın da belnttığı gıbı, gelenektcn yana olmak, sağ gotuşun bc nımsedığı bır soylenı olaıak onc suıul ŞİİRİN DOKUSU Sağda da solda cla şıırın dokıısunıı tanımayan bagnaz kışıler olabılır Asıl sorun, gelenekten yararlanarak o?gun bır şıır dokıısıı oluşturmasını bılmektır Savso^lerle şışırılmış bır toplumtu şıır gerçek şıııe ne kadar ıı/.ıksa ırı so/krlc gorkemlı gosterılmek ıstenen bır kahra manlık şurı dc sıradan okıırun bcnımse dığı, o kadar kolay bır şıırdır Bellı bır gorıışe bağlanan bolmclı ka falaı, heıhangı bır ınsanın yanlışını ge ncl bır anlayış olarak gostcıcn, onyargılı kişılerdır Iskendcı Pala dıvan şiırını gııncel yo rıımla degcılendırdığı ıtın c,ağdaş ınsa nın daha kolay benımscvcccğını umu vor Bu kanıdakı goruşunu şoyle bclırrı yoı "Yazdığım ya/ıları bugııne ızduşumu vermeden bırakmam Yoksa dıvan şıırı ne îşime yaıayacak benım Arkaık yapısı Hilmi vavuz (ustte ) esk! dönemlerdeki bir Osmanlı nın yerıne kendını koyup onlar gıbı dusunebilır mı? öyle bır gönul yakınlıgı Içınde olmanın yorumunu en iyi kendl yapar Iskender Pala (sağda), divan şiirini genç kuşaklara öğretmek Isteyen blr öğretim uyesl SAYFA 28 I ** No8 I (Mtkoy M L ÜL (0312) 23G 9111 238 23 4t C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 7 82