Katalog

r Haluk Oral ve Şeref özsoy'dan 'Erol Cüney'in Ke(n)disl' Bir 'Karadenizli'nin' anıları Nuıullah Ataç Sıhahattın Eyııboglu \ı dıı/ın Dıno'nun arasında goıuvoıu/ Dcrkcıı, bundan bııkaç yıl once Istan IJLII dakı I lyatro ()yuncvı'ndc sahnelent n ( ıogol un "Evlenme" oyununun çe vıriTKiıkrı olaıak "Mclıh Cevdel Anda\ VL Lıol Gıırıev" adlaıı go/ume ^.irpmışrı Nıhayet 2()()3'un ya/ aylarında kcnclısıy K ' Şalom"ıın \a7iib,krı btıtosıında tanıs ma olanağını buldum Anılannı, "bir ınatematık pıofesoru ıle bir cdebıyatçıya va/clırmak" ıçın gtlnıiijtı, lıtp buınunda tuttug'u vc ılk vatanı olarak goıdııgu Tuıkıye'ye tste, bıı çalışmamn uııınıı olan "Erol (uıney'ın Ke(n)dısı", şınıdı clımı/de 1 BU ogretım uycbi vc cdcbıyat tutkunu Pıol Haluk Otal ıle ü ı h a n Vclı u/manı ede bıyatçı M Şeref Ozsoy'un kalcıııc aldık l.ırı ısım b.ıbalıgı Pıol lalat Halnıaıı a .ııl olan kitap Cnıncv ın anlatılatına ıl.ı vanan belıılıbıı di7gcscllıpı olnıakla bıı lıktc goAİen ka^tıj^ını sandıgını ba/ı vı IK lıımlcıı \c lıalıl bıı d.ıgınıkhgı go/dt n ka(,ııı<ıvan ancak genc tlı' zcvklc okunan i{,cııgı oldukça /cngın bir anılaı dcılc ımsulıı dcgcr bir bılımsellık havası da katmıyor degıl Kıtabın bclkı cn ılgıiK, bolumleıı kcn dı kanımea " I uıkıye nın Avdınlamna doncmı" olan, yırmıncı yuzyılın otu/hı ıle kırklı vıllarını kapsıyor Bu doncnıın b ışında \ııksı.k talısılını I ransa'da yap ma\ı dıiijunııuısj olan Ciiınev ı Na/ı bıı vıııganlıgınd.ın kaçarken Turkıyc'\e <a* ,f ıılmı^ Alman bılım adanılaıının oğıcntısı olatak goruyoı uz "Bu pıoresorler saye sınde Tıııkıye o 7aman Avrupa'nın en lyı unıversıtelerındcn bırıne sahıp " (S 74) olmıı^ktn, Aucrbach vc Spıt/eı gıbı lıo calaıın ogıcncılerı arasında 1 yuboğlıı kaıdeijlerı A/ra Eıhat, Mına Uıgan, Gu /ın Dıno vc ()rhan Vclı dc buluıııııakta vc ( ıiıncy, tunıu de yakııı aıkadaşlık bağ laıı kuruyoı 1 lstanbul Unıverıtesı'ndckı bıı ıkı kutııplıı ctkıleşımdcn nıce bılım ve s ınat ıırııııkrı doğacak, ne dcnlı saygin •ı\dıulaı yelısjnektıı ( s ok ge^medcn "tcncerc, kapagını bulataktır" F rol duncy, doncnıının ıleııcı M.ıaııl Bakanı 1 lasan Ah Yın.el'ın des tckkdıgı lcKiımc Burosu'na, Bakan'ın ![U ılgınc, gerekçesıylc alınır "Bı/ I'uıkı yı'dc venı bu RoıiLsans ha/ıılıyoru/ Ve bıliunu/ kı oıta^ag Konesansı'nı ha^ırla y.ın bııvıık teıcume faalıyetlerındc Yahıı dtkıın ontınlı bıt 10lu olnıu^tuı Anla^ı lan Yalnıdısız bu îb, yapılama/ tştc bıı nıın iı,ın tle ben I ıol Guncy'ı Tcrcumc Bıırosu na aldım " (S 85) Nurullalı Ataç \t Sabahattın Eyuboğlu'ııuıı oııdeılığın I\L çalibjiııakla t'l.ııı luı kııııım Babıl tlo neııunden başlamak ıı/erc tağdasj Amcrıkan ya/ınına uzan.ırak onlarca yapıtın dılımızc kazandııılmasını sağlanu^tı Gu ney'ın gorevı, Rus yazınının onde gelen oyku, roınan ve rıyatro yapıtlarını, bıı Turk ya/anyla bırlıktc çevıımektı Kıta bın 113 baylabinda yeı alan bir lıstede > bu yapıtlaı vc I us.kın, (jogol, Çehov gıbı ya?aı ları ılc M ( Anday, () V Kanık, O Rıtat vc S Alı gıbı mcsaı arkadaşlaıı bi rjljnıyoı (bon sayfalarda yeı alan "Dı 7in' ı desteklcmck u/ere, bu tcvırıler hakkında tlaha ayııntılı bıblıyografık bıl gıler ıçcıcn gcnışlctılnııi) bıı lıslc kıtabın ıkıncl baskısıııda ayıı bıı ck olaıak ılu^ıı nulebılıı mı acaba') Gııney'ın anlattıkları, kısjikık ılgılı ba sıt bir anılaı biıalamabindan ote, orneğın çevııı san.ıtına d ı ıvrı bıı ışık tııtmakta Şoyle kı, N Ataç ın so/kıı\lc "Bıt sanat cscrının asıl d c £ u ı soylcdığı s.cvlculc değıl, onl.ııl sovkvı^ taı/ııula şeklınde dır G e t ç e k t e n sadık ol ın çcvııı •jtkk sa dık olan çı vırıdır ", o t e yandan "Yalııı/ Turkçcyı /engınleb.tııeceg'ı/ dıyc dılımı zın ozellıklcıını d e tınutnıamalıyı/ f.ı/ la /cngınlık ararken, dılımı/m ılack yıic negını k a \ l x l t ı ı m e m e h y ı / " (S 91) Kıta bın baijka bıı y u ı n d e , gerek duyıılıııs.ı çcvııının o/gıın dıl yeıınc ıkıntı b u ılıl den yapılın IM konıısıı u / c ı ı n d t duııılu yor (S 1 39) 'Rusçayı b c n d e n çok daha ıyı bılen çcvıımenleı aıasında hıç kıııı se, kıımaıbj/lığın nc d e m e k oklııgunu benım kadar bılciTKv" dıyen Ataç ın Doslo>cvskı nın " K u m a ı b a / " ı n ı b ısk ı bir dılden ! uıkçıyL k.ı/ ındıım.isı gıbı 1 N c ya/ık kı baldı/ı Bılla nın lngılı/ct o g r c l m t n ı olaıak ç.ılı^tıgı k o \ 1 n s i ı t u k ı ı gıbı, reKiımc Burosu ıl.ı < I l P ı ç ı n ı l ı k ı değı^ımlcr n c d c n ı \ k 1940 laıııı ıkıncı va rısında koklu dcğnjiklıkku ugıaı VL ÇO gu vakııı dostlaıı gıbı I ıol ( IIIIK\ ıle bıı g o r e v ı n ı k n ayrılıp solııgıı g.ı/ıiccılıku b u l u r Ya^amını b u n d a n b o \ k AgcncL r ı a n c c Pıcssc gıbı saygin basın kuııılu^ laıı veya I lance Soır, Lc M o n d e gıbı I tansa'nın, Yttlıoth Ahronoth VL Jeııısa lcm Posi fibı tsıaıl'ın bııvıık ga/Ltckıı nın nıuhabıı ve ya/aıı olaıak s u ı d u ı e cektı "Eroî Cüneyin Ke(n)disi"IB.ü. öğretim üyesi ve edebiyat tutkunu Prof. Haluk Oral ile Orhan Veli uzmanı, edebiyatçı M.şeref Özsoy'un kaleme aldıkları, isim babalığı Prof. Talat Halman'a aitolan bir kitap. Cüney'in anlatılarına dayanan kitap zevkle okunan, içeriği oldukça zengin bir anılar derlemesi. O RobertSCHlLD TERCUME BUROSU Aıılarıva bclırlı bıı gLiılım katnıak ımacıyla olsa gcrck kıtabın ılk bolıımu Cıuııcy ın yıımı yaşmda cdındıgı FC va tanda'jlıgından I955 yılında "ıskat" vı. sı nır dış,ı ıılılmcsıvk ba^liyoı lkınti bo lum sııasıvla ndes>ba \e I ıflis tckı ^(K ıık kıguıı.ı Utanbııl'dakı ılkgcndığınc \ı o/cllıkk Ankara dakı Tcuumu BUIOMI t tkınlıkkı ı ık gazetetılı^ınc gcnı^ yeı ve ıııkcıı kaı^ıLı^tıgı ve bırlıkte çalı^tığı dostlaııyla ılgılı bııçok ılgınç anıyı kapsı yor II^UIHU bolumdc, kısa Paıib doncmı ık "tsıaıl'dc Ga/ttetilık" yıllaıı anlatılı voı (, ok savıda oldukça kalıtclı fotoğr.ıl ık (ba/ılatı nc ya/ık kı, pck okunama yan) bııkac, ıncktup vc not lotokopisı de i(,cıcn kıtabın sonuna cklenen, C ıiıncy'ın 1942 ve 1944'dc Tcrtume Dcrgısı'ndc yavımlanmüj dort kısa yazısı ıle kapsjmlı bir ' Dı/ın", bıı anı deile.mes.ine kayda BİR CYRANO BİR SCHVVEYK.. Lıol CıuıiLy'ın anılarmın bclkı cn çok ılgı çeken bolumlcrı, tstanbul ve Ankara'da bırlıktc oldugu aydın dobtları lıak kında anlatlıklaııdıı Bıınlaıın aıasında oıneğııı " açıkçası komıınıstım dıven Sabahattın Alı gıbı " bııının, bıınu davranıtjlaıında da yansıtması gciLkııdı" oy ba kı, katıldıklaıı bıı Mavı Yokulukta " evındeymış vc tcknenın kralıymii; gıbı ra hat davranıyordu ' (S 132) Ote yandan, Gııney'ın yab,amında o/el bu ycıı olan Sabahattın Lyuboğlu, "dıınyada bclkı en çok sevdıgım msan" vc "dostlugiın IIL ol duğunu onunla dalıa ıyı anladım" biçi ıııınde tunıceleı (S 141) ıle anılıyor Nuıullah Ataç ıse " tam bir ferdıyetçıydı En ıyı çalı^malarını pi|amasıyla yatağında otururkcn daktılo makınebinı kucağına alaıak ya/mıştı " (S 137) Bıı onemlı sanat adamlarının yanı sıra, Bcdrı Rahmı Eyu boğlu, Abıdın/Cjiızın Dıno, Necatı Cu malı, Mclıh Cevdel Anday, A/ıa Lrhat ve Mutjerıef Hekımog'lu'na, kıtabın ayrı bırer bolumlcrınde rabtlıyoruz ve, tabıı kı, Orhan Vclı'ye1 "Aynı yılda vc denıle bılır kı aynı denı/ın sahılınde doğmuşu7 Aynı yıl ıçındc unıvcrsıteye, felsctc bolumune gırmib,ız " dıyc tanımladıgı ()rhan Velı, Guney'leıın Ankaıa dakı evlcrın<' sık sık konuk olıır, Dora'nın gıi7el yc meklcrıne bayılır, baldı/ Bella'ya katb,ı (badccc pldlonık') bu tutku bcbler da hdbi, Lrol'un kedısıne de şıırler yazar tşte, kıtabın parantcz dı^ındakı ba^lıgını olu^turan, Turk yazınının cn ıınlıı kcdibi olacak Edıbe'ye ya/ılan ıkı ^m, o donem de doğmuştur llkı "Bir erkek kedıyle bir parça cığer, / Dunyadan butun bcklcdı ğı / Nc ıyı 1 " olup, ıkınubi kıtabın 171 'ıncı sayfasındadıı' Gunumıi7de herkesın ağzında çıklet olmu^ "Mavı Yokuluk" terımı, Guncy'ın 1945 ılkyazında bukaç arkada^ıyla bir KİTAP SAYI 78 E rol Guncy'ın anı kıtabı " ü o ç ınen Çevıımen Ga/etecı Sev gılı" alt başlığını ta^ırken ger çcktcn de bugun doksanını de vırtnib, bu luıklı kib,ılığın lum ılgınç yan laımı sımgelıyoı, "Sevgılı" Olumııne dek bırlıktc oidııgıı karısı Dora yanı sııa, Parıs yıllaıında ona bıı bıı kız çoeuğu doğuuıııib, bevgıliM Sımone'dan ote, gonııl bağl.ırı kıırdııg'u nıtc hatıın küjilerden kaynakla 'Ga/eteu" O ı u e Anka ra'da ve aıdından Paııs ılc en son olarak Tel Aviv'de mıılıabııı okluğıı buçok say gın basın kurulusunda gorcv almasıyla "Çevırmen" Ulkcnıı/ın "Batılılaijinası na" get\ek bozuık anlamıyla "sayfa A^â tak" nıce yapıtı Purkçıye aktarmasıyla Vc nıhayet, "C.oçmcn" Doğduğu Odes sa'dan, çouıkluğunun kısa bıı donemını geçııdıgı (ıiiKistan u/eıınden aılece ls tanbııl ,ı yeıleşmelcrı, oradakı unıversıtc tahsılı vc Ankara'dakı çalıs,malaıının aı dından <dbiısluk buçlamabiyla sınıı dışı edılmesi Faııs tckı 7or yılları ve bundan tam cllı yıl once, kırkına gırmıtıkuı cn so nunda tsıaıl d ıkıııu (veya uçuncu') bir < valaıı bulmasıyla Lıol duney ın adını ılk ktv, 1990'Iaıın başlarında BB( Turkçenm aki>am yayın larında duyıııub,tum "Dunya Basının dan" koşesınde İsraıl gazetelerının başlıklarını 1940'ların Turkçesıylc okurkcn sankr "/aman lıındı"nın gerıleıınden beblenen bu kısjiyı hep metak etmışım dır Bırkaç vıl sonra aynı ısmc "Şalom" ga7etesının haftalık "israıl Mektubu'nda rastladım Bu arada, Mına Uıgan'ın "Dı nozor Gezıleu"nde yayımlanan 1950'den kalma bir fotoğrafta, Guncy'ı Erol Guney in, Ankara ve özellıkle Tercume Burosu yıllarında. çalı$mak Için yaşadığını, çevreslndekl aydın ve onun glbl yaratıcı dostlarıyla birlikte olmaktan buyuk keylf aldığını anlamak guç değil.. SAYFA 18 C U M H U R İ Y E T