Katalog

Î H \ S ZYUR; Stefan Zvveigın Amerigo'su dilimizde AMKRIGO Tarihsel bir yanlı Stefan zweig 'Amerigo adlı değerli eserinde Amerika kıtasına Amerigo vespucci'nin adının verilmesini ve o tarihten bu yana süregiden tartışmaları adım adım izliyor. Konu üzerine eğilmiş tüm yazar, araştırmacı, tarihsel kişilik ve tanıklıklara dayanarak bu olayın aslını araştırıyor. Bilindiği üzere, pek çok kişide, Kristof Kolombun, Amerika'ya ayak basan ilk kişi olmasına rağmen, hakkının yendiği, sonraki yıllarda ortaya çıkan entrikacılar taraf ından keşfinin gasp edildiği ve bu tarihi onurun bir üçkâğıtçıya, işbilir bir kurnaza, bir sahtekâra verildiği fikri yaygındır. n Hikmet Temel AKARSU nııtulmuş bir türün, verimli topraklarında yetişmiş, çok değerli bir eserdcn söz etmek arzusundayım. Unutulmuş tür; biyografi... Bağrında yetişmiş değerli çiçek ise Amerigo... Stefan Zweig'ın önemli biyografi eseri Amerigo... Tarihsel Bir Yanhşlığın Öyküsü: Amerigo... Stefan Zvveig'ı tanımayan pek azdır. Psikanalize merakı, Freud'un tutkulu bir takipçisi olması, değerli romanları ve trajik yaşamöyküsüyle Stefan Zweig, 20. yüzyıl entelektüel tipolojisinin karaktcristik bir örneğidir. Pek çok 20. yüzyıl yazan gibi trajik bir finalle yaşama veda edip, yitip gitmiş bir değerdir. 1942 yılında Avrupa'nın içine düştüğü yıkım ve felakete dayanamayıp kahrederek kendi yaşamına kıydığında, şu anda de almakta olduğumuz eserin konusu olan bir ülkede kaçak ve sürgün olarak yaşamını sürdürmeye çabalıyordu. Yani Brezilya'da... Stefan Zweig'ın yazarlık hasletleri pek çok nedenden dolayı övülebilir; göklere çıkarılabilir. Fakat onun biyografi türündeki beccrisi eşsiz denebilccek düzeyde değerlidir. Şahscn Zweig biyografilerini asla kaçırmam. Kıymetli bir koleksiyon nesnesi gibi, cdinip, arşivlerim. Çiinkü tarihi, tarihçiler değil, iyi edebiyatçılar anlattığında inanan, paranoyak düzeyde kuşkucu simalardan oldum ben de. 1 oykusu •• " I •• •• U şıma meraklı olmasından mı, yoksa aynı zamanda değerli bir romancı olmasından mı ilcri geliyor; bunu söylemek /or. Fakat yazar kişiliğinde taşıdığı, o dönem aydınlarına mahsus pozitivist, aydınlanmacı, bilim yanlısı ve dürüst tarz, besbelli ki onu, her dcvirde hepimize kılavuzluk edecek değerler arasına katıyor. Son derecede sade bir dille yazılmış, kısacık bir eser olan Amerigo adlı biyografi eserinde bile Zwcig bize, yüzyıllarca muamma olmuş bir meseleyi, Amerika kıtasına neden Kristof Kolomb'un değil de bir başkasının adının verildiğini araştırmakla kalmıyor, bilim insanlarına, kâşiflere, yaratıcılara ve sanatçılara dair erdemli davranış biçimlerini de gösteriyor. Bununla da yetinmeyerek bize yazınsallığın ne anlama geldiğine dair önemli bir ders veriyor. Evet; Zweig'ın, Amerigo adlı değerli eserini okuyan herkes, yazı ilc dünyanın nasıl toptan değiştirilebileceğini, dönüştürülebileceğini, istenirse tamamen tahrif edilebileceğini; kısacası yazının önemini de büyük bir başarıyla anlatıyor. TARTIŞMALARIN İZİNDE Amerigo adlı değerli eserinde Zweig, Amerika kıtasına Amerigo Vespucci'nin adının verilmesini ve o tarihten bu yana süregiden tartışmaları adım adım izliyor. Konu üzerine eğilmiş tüm yazar, araştırmacı, tarihsel kişilik ve tanıklıklara dayanarak bu olayın aslını araştırıyor. Bilindiği üzere, pek çok kişide, Kristof Kolomb'un, Amerika'ya ayak basan ilk kişi olmasına rağmen, hakkının yendiği, sonraki yıllarda ortaya çıkan entrikacılar tarafından keşfinin gasp edildiği ve bu tarihi onurun bir üçkâğıtçıya, işbilir bir kurnaza, bir sahtekâra verildiği fikri yaygındır. Zweig bu olayı derinlemesine inceliyor ve olayın hiç de böyle olmadığını kanıtlanyla ortaya çıkarıyor. Kolomb'un bugünkü Küba ve Haiti'ye ayak bastığını, oraları Batı Hint Adaîarı sandığını, Amerigo Vespucci'nin ise daha sonra yaptığı gezilerde özgün bir keşif yapmamış olmasına rağmen burasının Hindistan değil "yeni birdünya" yani "Mundus Novus" olduğunu anladığını ispat ediyor. Amerigo, hiç de kendisine yöneltilen suçlamalarda olduğu gibi bir başkasının başarısına konmak isteyen bir kurnaz, bir şarlatan değildir. O sadece, çağının çok güvenilir, dürüst ve titiz bir memurudıır ve yoksulluktan kırılırken görevli gittiği bir keşif gczisinin sonucunda gördüklerini amirlerine ve çok saygı duyduğu Medici ailesindeki destekçilerine üçbeş saylalık mektuplarla rapor etmiş biridir. Olaylar dizisi, yanhşlıklar komedisi halinı bundan sonra alır. Dönemin ruhu gereği, kesjfler çok ilgi çekmektedir ve bu mektupları cle geçiren bir yayıncı ve matbaacı bunları edebiyat sanatının büyüsünden yararlanarak "geliştirir" ve basar. Işte ondan sonra kırk küpün altındakı küp çekilmiş olur. Söylence ve efsane bir daha durdurulamaz. Dönemin entelektüel merkezi sayılan bazı iiniversite kasabalanndaki haritacılar da kazara Amerigo isminin kıtalar için kullanılan feminen şeklini yani Amerika'yı bu kıta için uygun ad olarak görüp haritalara işleyip yayımlandıktan sonra olay bir daha asla durdurulamaz. Fakat tartışma ve çekişme bugüne kadar sürer. Kolomb'un haksızlığa uğradığı ve Amerigo'nun sahtekâr olduğu tartışması, iki değerli kâşif öldükten sonra beş yüz yıl insanlığın ilgisini çcker. Işin garibi, kendileri bu tartışmadan uzak, dostane duygular içinde ölmüşlerdir. Yaşadıkları sürece birbirlerinc saygı duymuş, destek olmaya çalışmışlardır. Zweig'ın Amerigo adlı biyografik eserini okurlara tavsiye ederim. Okuma zevki alırken bir şeyler de öğrendiğimizi hissettiğimiz bir eserle karşı karşıyayız. Ola yın nasıl bir insanlık komedyası halinı aldığını Zvveig'ın kaleminden okumak ise harika bir şcy. Usta yazarlığın ne anlama geldiğini insana hatırlatıyor. Zvveig'ın tıpkı daha önce okuduğumuz, Kabalcı Yayınlan arasında çıkan Macellan biyografisinde olduğu gibi yazınsallığa verdiği prim de, biz yazarlar ıçın ayrıca gurur verici. Macellan'ın hlosundan arta kalan son gemi Victoria, büyük kâşifi ve filonun tüm diğer gemilerini kaybetmiş olarak, açlıktan vc yorgunluktan kırılan son on yedi kişi ile tüm dünyayı turlamış olarak, muson rüzgârlarını arkasına alıp, Ümit Bumu'nu dolaşıp Portekiz limanla rına yaklaşırken, bu onur verıci seyahati bilmemize neden olan, günlük tutan genç tayfa Pigafetta'ya en büyük onuru vermişti yine Zweig. Yazan kişi çok önemlidir Zweig'a göre. Ve yazı, yapıcı da olabüir, yıkıcı da... İNSANLIK KOMEDYASI... Yazınsallığın insanlık hallerıyle birleşip büyük bir insanlık komedyasına dönüştüğü bu eserı okurkcn büyük zevk aldığımı söyleyebilirim.... Böylesine harika bir eseri değerlendirirken çok münasip kaçmasa da, kitabı okurken içine düştüğüm hü/nıin nedenlerini de açıklamak isterim. Büyük keşiileri ateşleyen Doğu'nun zenginliğı, gelişmişliği, bilimi, sanatı o yıllarda Batı'da efsane gibi dillerden dillere dolaşıyor. Tüm Batı, Serazenler'in (Müslüman halk) gelişmişliğine, zenginliğine, bilimdeki, sanattaki, özgür düşüncedeki ileriliğine hayran. Sırf bu zenginliğe ve medeniyete ulaşabilmek için okyanuslara, keşif yollarına düşüyor Batılılar... Şu günkü hale bak bir de: Aradan geçen bin senede, taassubun ve yobazlığın mahvettiği bir medeniyet! Özgiır diişünce vc bilimin hiçe sayılması, yazarların, şairlerin, sanatçı ve bilim adamlarının kara softalar elinde pare pare edilmesi... Pozitif düşünce ve aydınlanmadan kaçış... Hurafeler, baskı, zorbalık... Ve şu gün geldiğimiz yere bak! Ne yalan söyleyeyim, Amerigo'yu okudıığum süre boyunca b'una hayıflanmadan edemedim! Yazıklar olsun bize! • AmerigoBiyografi/ Stefan Ztveig/ Can Yayınlan/Almanca aslından cevirenOgun Duman/120 s Zweig'ın çok önemli bir yazınsal tür olan biyografi sanatında bu denli başarılı olması, psikanalize dayalı psikolojik yakSAYFA 8 Stefan Zvveig'ı tanımayan pek azdır. Psikanalize merakı. Freud'un tutkulu bir takipçisi olması, değerli romanları ve trajik yaşamöykusuyle Stefan Zvvelg, 20. yüzyıl entelektüel tipolojisinin karakteristfk bir örnegldlr. C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 825