Katalog

Mustafa Durakla Yakın Mercek1 üzerine 'Kitaptaki yazılar aracılığıyla her dini gözden geçirebilir' daha değınmelıyım "Yakın Mercek"te ele alınan tum şıırler, olmuş şıır dcğıl Başkaca ele alınanların hepsı, şıırı tam olarak bulmuş şaırler değıl Eğer boyle olsaydı "Yakın Mercek" eleştırı kıtabı ol mazdı Oysa bana gore o, bır eleştırı kı tabı da Ve doğrusu bu noktada her ne kadar, şıır ortamının sıkı takıpçisı olma sam da en azından kendıme gore şıırsel değerlerın, şıır olanın olçutlerını vermeye çalıştığım bır ders kıtabı ozcllığını de ta şıyor 'Yakın Mercek" Boyle olunca bu kitaptaki yazılar aracılığıyla, her şaır ken dını gozden geçırebılır 1 urn olçutlcrımı benımsemesı gerekmez Sunulan olçut ten kendınce başka olçutlere de gıdebılır Zaten, herhangı bır şaırı şaır yapmış bır eleştırmenden, ya da okullu, şıır okulun dan çıkmış bır şaırden soz cdılebılır mP Mustafa Durak, Şaır, ya da yazar goren gozdur, ozellıkle şaır, kışıhğı gereğı, hıçbır oğretıyı, hıçbır Bursada yaşıyor ve oğretmenı tek küavu? belleyeme? Ger burada edebiyatımız ve çck şaırın tck kılavuzu ıçındekı kendı ya yazarlarımız üzerine ratıcı mayasıdır Yaratıcı, bulguJayıcı ya nı olmayan, fark edemeyen kışıden ne şa sempozyumlar ır olıır, ne de yazar düzenliyor. Edebiyat Kıtabınıza yazdığınız 'ılksoz'de, kttap üzerine yazılar ve la ılgılı ama bu arada elt ştırımn nelığını eleştiriler kaleme alıyor. de bağlayan bır ıfadenız var Şoyle soylu yorsunuz "Bu (kıtap) ne bır Turk şıırı ta Bu yazılardan bir rıhı, ne de tam bır şıırbılım kıtabı Ikısıne de malzeme olabılecek, elden geldtğınce bölümünü Yakın nesnel denemeler " Turk şıır ortamında Mercek' adıyla nesnel ıfadesının, kılıçtan kesktn bır anla kitaplaştırdı. Durakla mı vardır ve ozellıkle 'oznel eleştırı' yapan eleştırmenlerı yargılamak ıçın tela/fuz edı bu kitabını konuştuk. len bır nıteleme gıbıdır Sankı oznellık, şıır hakkında bılgt urettmme engelmış gıbı Sız ne, "elden geldığınce nesnel" ve "dene • Yucel KAYIRAN me" ıfadelertnı bır arada kullanıyorsunuz ustafa Bey, ızın vertrsenız Bu, Turk şıır eleştırısı ortamında telaffuz edılen nesnel kavramına yuklenen anlam şoyle bır belırlemeyle baş bakımından bır çelışkı, bır tutarsızlık olalamak tsttyorum Turk şıır rak gorulmez mı ? Bu konuda neler soyle ortamında, şıır ekştırmenmek ıstersınız? Sızce sorun nerede ve do Itrı metınlen konu nesnesı edtnmckle bır Itkte, genelltkle şıır ortamına odaklaşırlar laytsıyla netleştırılmesı nasıl olanaklP ve orada bcnuzyazılmakta olan 'yenı şıır'ı Evet tarıhı açıdan bakıldığında Turk dc takıp edc rler vc onun 'gelışımıne kat şıır eleştırısınde oznel eleştırı ve nesnel kıda bulunurlar veya bulunmuşlardır eleştırı kavramları bırbırının karşıtı, bır Rustunu ıspatlayana kadar şatrler de ge bırının dışlayıcısı gorunumundedır Oz ntlltklc bu durumdan hoslanırlar Bura ncl şıır eleştırısının temel dıreğı Nıırullah dan baktığtmızda, sızın farklı bır eleştırel Ataç ve ona karşı tam anlamıyla bayrak ılkenızın oldug'u dıkkat çekıyor Sız, 'oluş acmış, nesnel eleştırıyı savunan Adnan makta olan sıırı veya oluş halınde olan Benk Ancak her ıkı eleştırmenın yazıla jiırı, dolayısıyla arayan şaıri değıfc 'olmuş rına yakından bakarsanız bunları bırleştı olan ştırı, dolayısıyla bulmuş olan \aırı ren bır yan vardır Yazıları denemedır konu edınıyorsunuz Başka bır deytşle, şa Onlarınkı uzun, ayrıntılı ıncelemeler de ırt değıl metnı muhatap alıyorsunuz Dı ğıldır Hatta u?un denemeler de değıldır yebılır mıytzy Bu bağlamda neler soyle Adnan Benk'ın oğrencısı olduğum ıcın mek ıstersınız şure yaklaşımlarımda ılke olarak oncelık le şıırı anlamsal olasılıklar uzaınına otur Bu, benım ıncelemelerımın çıkış nok tarak değerlendırmek ıstenm Bu nokta tasını, metın karşısında durduğum nok dan sonra şıır benı çeşıtlı araştırma korı tayı tanılayan bır saptama Doğru bır dorlarında, labırentlerınde gezdırebılır, saptama Ancak şunu açıklıkla soylemelı eğer boyle uzanımları, uzamları varsa yım bu bakış açısı bana uyanlardan, bel Tam bu noktada yanılma sapma hakkımı kı bcnı tanımlayanlardan bırı Ama bu, okurıın hoşgorusu ıçın kullanırım Yanı en doğru bakış açısı, ya da dığerlerıne ncsncllık, eleştırmenın sozunu soyleme gore ustunluğu olan bır bakış açısı değıl den oncekı varlığının bır kıpıdır Bakış açılarından bın, o kadar Her ba kış açibinın bakana vc bakılana kattığı ÖZNELLİK zengınlıklerden bır pay da ona duşer, o kadar Sorunun ıçindekı bır ıkı noktaya Oznellık konusuna gelınce, doğrusu bu konuyla bcnı yuzleştıren Mchmct H Doğan olmuştur tzmır'de eleştırı ıle ılgılı konuşmalar toplantısında, Enıs Batur'un bır şıırınm açıklamasını yapmıştım ve ben kendı payıma nesnel bır eleştırı yap tığımı duşunuyordum Ioplantı sonrası Mehmet H Doğan, Sına Âkyol ıle konu şurken Mehmet H Doğan benım eleştı rımın de yaratıcı, oznel bır yanı olduğu nu soyledı Ben yıllarca nesnel eleştırıye, bılımsel olmaya adandığım ıçın, şaşır dım duraladım ama kendımı savundum Elbctte bu, daha sonra bendc mayalandı, yankılandı, benı gehştırdı sanırım Bugun ıçın, hele hele sıradan, memur bılım adamı olunamayacağını ıyıce gor dukten sonra, yaratıcı ozellığı olmayan kışılerın, asla bılım adamı olamayacaklarını soyluyor ve bunu savunuyorum Işte, yukarıdakı surece donersek, nesnellık, bılım adamlığı ve nesnellık savındakı eleştırmen ıçın bırıncı aşamadır Ve bu aşama bılım adamını, bılım adamı olma yandan ayırır Bılım adamının soyledığı yanlış da olsa o nesneldır Bılım adamı nın ve nesnel eleştırmenın, her soyledığı nın doğru olduğu soylenemez Ama ele aldığı konuda doğruluğa, gerçeklığe ulaşma gıbı bır çabası so? konusudur Iş te bu çaba ortaya konan ışı nesncl vc bı lımsel kılar Bu, bılım adamının, eleştır mcnın tcrcıhıdıı Ikıncı aşama oznellık olarak da ele alınabılecek, yaratıcılıktır Sjunu kabul etmek gerek, yaratıcılık ın sandan ınsana bır gorclılık gosterdığı gı bı, kışıye bağlı olarak an'dan an'a da de ğışıklık gosterebılmekte, yaratıcı guç, ya ratma enerjısıne bağlı olarak gorelıleş mektedır Elbette bu yaratma enerjısı an cak vc ancak elındekı bılgıyle de beslen mektedır Ve yaratıcılık ıkı aşama ıçın de gereklıdır Anlama aşamasında ışletılen nesnellık ıçındc yaratıcı gucun anlayabıl mcye katkısı yadsınamaz Eleştırmen, an lamasını anlatmaya donuştururken de yı ne yaratıcılığından yararlanmak zorunda dır Sozcuklerı seçmcyc başladığınızda yaratıcılığa ılk adımı atmış olursunu/ Bu konuda bır şaırın şıırsel uretımı, yaratıcı lık açısından nasıl (yıne gorelı olarak) ar tı kııtbun uç noktası ıse ve cleştırmenc gore soz konusu yaratıcılığın yoğunluğu daha fazla ıse, yaratıcılık çızgısı uzerınde eleştırmenın konumu da asla sıfır noktası olamaz Hatta bır dılı konuşan herhangı bır ınsanınkı bıle duruma gore artı ola rak değcrlendırılebılır Kısaca oznellığe yaratıcılık, kendınden bır şeyler katma olarak yaklaşırsak, yuz de yuz nesnel bır şey, olsa olsa o şeyın kendısı, uretılmemış bıçımın ta kendısı olacaktır Yuzde yuz oznellık dc olsa olsa kışının henuz uretmedığı yaratıcılığı ola rak bır kendılık Demek kı eleştırıdekı o/nellık ve nesnellık de, sozunu ettığım anlama aşamasındakı tutumdan kaynak lanan bır sorundur Boyle bakıldığında başlangıçta çelışkılı gorunenın altındakı, yanı soylemek ıstedığım, çelışkısız anlaşı labılıı Nesncllıkten odun vermemeye ça lışan, aynı zamanda yaratıcı yanını da yı ne elden geldığınce ışletmeye çalışan bırı olma çabasıdır benımkı Deneme konusuna gelınce "Yakın Mercek'tekı kımı yazılar yazınsal "denc me" kavramının dışındadır Deneme soz cuğunu, kesınlemekten kaçınınak ama cıyla, ya/dıklarımın aynı konularda ya nlmış ya da yazılabılecek olanlaı goz onundc bulundurulunca, bu olasılık ol duğunu belııtmek ıçın kullandım Hılmı \avuz un şıırını \ı s sımgıcılığı açıstndan çozumlt dığtnız bır yazınız var Bu keltmının tam anlamıyla bılımul bır yaklasım Bu yazınızdan hareketle ıkı so ru wrmak ıstıyorum Bırıncısı, Ses sımge altğıne dayalı sıır çozumlemestnın, dığer şıır çozumleme yaklaştmlarından farkt ve olanaklan nelerdır, ozellıkle çozumleme nın sonuçları bakımından duşunduğu muzde? Ses sımgecılığının farkına geçmeden once, boyle bır ınteleme yapacak kışının sessel değerler konusunda hem bılgılı, hem de en kuçuk ses farklılıklarına karşı duyarlı ve anlamsal değışımlerın de bılın cınde olması gerekır Yanı burada bıle ufkumuzun çızgısı araştıımanın sonucu nu yonlendırebılır Tam da yerı gelmış ken araya şunu sıkıştırayım Insanlar sa nıyorlar kı bılımsel olan her koşulda ure tılebılır, dcmcktır Sankı her bılımsel dc ney suyun kaynaması gıbı, her zaman, her yer ve her koşulda aynıdır Yok oyle bır şey' Oyle deneyler vardır kı alandakı bılım adamları ıçın bıle ozel uzmanlık ıs teyebılır Bılımsellık, kışının bır bakış kı pıdır Bu bakış kıpı de onunde sonunda sonuçlarıyla bı?ım ruhsalımi7a, toplum salımıza, kısaca gozluk dcrecemızc bağlı dır Bu yuzdendır kı çoğu bılım adamı çevreseı ve kendı ruhsal sorunlarıyla sar maşık halde surdurur yaşamını Ideal bı lım adamı, bakın burada bıle oznel bır terıme başvurmak zorundayım , araştır masına her turlu etkıleyıcıden soyunarak bakabılecek derecede ozgur olabılmelı dır Ama ınsan soz konusu oldu mu, yan sızlık ne dercce gerçekleşebılır Kendımı a, toplumsalımı/ı katmadan, kemıkleş mış bılgılerımm bulaştırmadan, bır araş tırmaya başlayabılır mıyız kı" Zaten su rcklı yenılığe açtk olmayan, hcp başkala rının yanlış yaptığını açıklama derdınde olan kınıse, kendını ne kadar gelıştırebı lır kP Okumalar kendı bılgılerımm, ken dı hazlarımın tckrarına, kendısıne, mas turbasyonuna donuştuğunde fosılleş mem başlamıştır Ama 'ben hakhyımeı lık', ınsanın sınırlarını belırleyen bır çemberdır En tatlı, en vazgeçılmez hak kımızdır bu haklılık Soğuk duşlara, om runun son anında yuz seksen derece donuşlere hazır olmak gerekır Elbette bır de kımı kendını bılmez çokbılmışlcrın damgalamasına hıç aldıımamak da gere kır Konuyu uzattım belkı ama sorunun o/u ve doğru anlaşılması ıçın kaçılmaz gelıyor bu açıklamalar bana Şımdı lahat İıkla şunu soyleyebılırım Her onune ge len ses sımgesellığını bır yontem olarak kullanama/ Kullanmamalı Hoş, zatcn, yalnızca ses sımgesellığınden yola çıka rak yapılacak değerlendırmeler her /a K İ T A P S AYI 824 M SAYFA 20 C U M H U R İ Y E T