Katalog

o K u R LAR A Ergm Yıldızoğlu, 1952 îstanbul doğumlu Boğa Ziçı Unıversıtesı'm bıtırdı Doktorasını "Kapıtalıst Uretım Tarzında Krız Uzenne Teortk ve Tanhsel Bır Çalışma" adlı tezıyle Ingıltere'de Unıversıty ofEast Anglıa Gelısme ve tktısat Bolumu'nden aldı Ekonomı ve sıyaset uzenne yazılannı 1992 yılından bu yana gazetemızde yayımlı yor Turkıye ekonomısme dunya ekonomısının ıçtnden bakmayı başardığı | ıçın yazılan ozel bır onem ve onemlı bır derınltk taşıyor Klasık yorumıudan çok bılgı ve haber yuklu yazılar yazıyor Yıldızoğlu 2001 yılından bu yana da Ortadoğu Teknık Untversıtesı Avrupa Çalışmalan Bolutnu Master Programı altında 'Kureselleşme Sure a ve Avrupa' adlı bır ders vermeye devatn edıyor Cumhunyet'ın yanı sıra, The South Magazıne, Mıddle Easl ]ournal, Me rıt Report, Capıtal and "Class ve New Statesment gıbı dunyanın onemlı ve saygm dergılerınde de Er gın Yıldızoğlu ımzasına sık sık rastlanıyor Yıldızoğlu, ekonomı ve polıtıka alanındakı etkınlıklerıyle yetınmeyen bır yazar Adam Sanat, Sombahar, hudıngırra, Edebıyat ve Elesttn gıbı dergılerde sanat, edebıyat, felsefe yazılan ve şıırlerı yayımlanıyor Yıldızoğlu şıırlerını "Geceyle 'Gece' Arasında" adlı bır kıtapta topladı Ataol Behramoğ lu da bu kıtabı değerlendırdı Hı/zı Topuz'u ıse sızlere uzun uzun anlatmaya gerek yok Çunku o kıtaplarıyla kendını anlatıyor 'Devrım Yılları ıse onun son kıtabı Bır soylesı ve bır yazı yer alıyor sayfalanmızda bu kıtapla ılgılı olarak Bol kıtaplı gunler isaiati Berlin'in romantikliğe bakışı Romantikliğin Kökıeri Isaiah Berlin'in kitabını, yayına hazırlayan Henry Hardynin yazdıklarından anladığımıza göre yazar, romantizm akımı üzerine yaptığı araştırmaları, belge ve bilgileri bir araya toplamakta titizlik gösterdiği halde, bunları bir kitaba dönüştürecek girişimde bulunmamış. ı"l KayaÖZSEZClN toplum kultunınu ılgılendıren baş ka alanlar romantığın yukselışındcn "dennlığıne" etkdenmışlerdır Batı dunyasında, daha 18 yuzyılda kok lu toplumsal değışımlcr (devrımler) olmuş, romantızm akımı da bu değı şımlerın bır uzantısı olarak ortaya çdcmıştır Bu gozlem, Berhn'ın de toplumsalu goruş açısıyla yola çıkmış olduğunu belgelıyor Kıtabı hazırla yanın değındlğı bır başka husus, Ber lın'ın bır yazar olmaktan çok, konu feransçı kımlığı taımasıdır Nıtekım dışarıda, kıtabın Ingılızce basımıyla bırlıkte, okurlara Berlin'in bu konudakı konferanslannı kendı sesınden yansıtan CD'lenn venlrçiesı,., bunun bırışaretı • f * (,ının guzâllıkte yetlunlığı aradığı ıdealızm vc romantızm, 18 yuzydda ortak bır amaç (.evresınde benzeşım gosterıyordu Orneğın Wıntkel mann'ın sozunu ettığı "soylu sade lık" ve "sakın buyukluk", bu ıdeal arayışının bır sonucuydu Ote yan dan Almanya, bu donemde yetıştır dığı değerlerle (Bach, Durer, Goethe, Scnıller, Hegel, Holderlın) one çık makta ve romantızmın merkezı olan ışlevıne, bır başka açıdan haklılık ka zandırmaktaydı Berlın'e, gore, "yo ğun bır ıy yajam" ve "duygusal ede bıyat", Fransa'nın aksıne, "butun bu yuk ve gorkemlı fıgurlerden nefret", bu ajurnın AJmanva'da odaklanma sında başlıca ctkenlerden bırıdır (s 58) Başta Hamann olmak uzere, Al man duşunurlerının Fransız aydın lanmasına kuşkulu bakışları da, bu ulkeye ozgu bır msan ve doğa yoru muna yol açmaktaydı (Berhn'ın kı tap boyunca soyledıklenne tıpık bır kanıtolabılecekCD Fnedncnınre sımlerıne hı^ değmmemış olması ay nca ılgınç ) Hamann, guzel sanatlar dan "kapns"ı ve "hayal"ı kaldırdığı nızda, ona en buyuk darbeyı vuraca ğınıza daır goruşunu one surerken, salt akılcılığa karşı bır yorum gelıştır mış oluyordu Tutku, tanımlamaya ve sınıflandırmaya gelmezdı (s 65) Pek az bdınen bır kışı olmasına kar sın Johann Georg Hamann, aydın lanmaya fearşı «,ıkan ılk duşunurdur Berlın e gore Onun açısından tanrı bır matematık^ı değıl, şaırdı Ama Fransız aydınlanmacı duşunurlerı arasında, romantıldığın gerçek "ba ba"lanndan bırı de yok değıldır, Ro usseaır'dur bu duşunur Insan doğasının karmaşık yapısına eğden bırçok sanat<,ı olmuştur kuş kusuz Berlın, busanat(,ılar arasında oncelıklı yerden bırını, "Sturm und Drang" tle, Klınger'e vermekte te reddut etmjyor TANIM ARAYIŞI Romantıklığı genel bır tanımla dı le getırmek gıbı bır tuzağa duşmck ten kaçmıyor kıtabın gırışındetı *ta nım arayışı" bolumunde yazar Onun da çok haklı olarak değındığı gıbı, romantikliğin sınırları yakın donem le sınırlı değıl yalnızca tslamlık on cesı Arap destanlanndan, Words worth ve Colerıdge gıbı çağdaş şaır lere uzanan genış bır tarınsel alan ıçınde romantık eğdımlere sık sık ta nık olmaktayız Bundan dolayı ya zar, romantıklıkten "ne anladığını" serımlemeyı daha uygun buluyor Burada, bundan dolayı, "başaşağı çevrtlmışbırprramıt" var(s 19) Ro nıantık yaklaşım, dev boyutludur ve bır "donuşum oluşt urur bu neden le Iddıaların aksıne endramatıkbı ^ımını aldığı yer Ingılterc değıldır Bundan dolayı H Read ve K Tlark romantikliğin her yerden bulunabı letek bır zıhın halı' olduğunu do layısıyla bır ı,ağın tckelıne alınama yacağını one surmuşlerdı Ya/ar da 0 goruşu paylaşır Ancak o gene de, konuyu bır "zaman dılımı"yle sınır lamak eğılımındedır Akımın vatanı Almanya, donemı ıse 18 yuzyılın 'ıkıncl uçte bırlık" bolumudur Bu doneme gelınceye kadar her şeyın akılla ızahını kolaylaştıran gelışmeler olmuştur Şıddetlı bır duygu ve coş ku patlaması ıse, bunun arkasından gelır l^e bakışı sımgeleyen "yenı Go tık" yapılar, norotık ve melankohk yaklaşımlar Bu oluşumun endustrı devrımıyle bağını abartmak da pek olası değıl Ayrıca Davıd'ın resımle rıyle, bu akım arasında doğrudan bır ılışkı bulmak da zordur yazara gore Berlın, romantızm konusunda one surulen yorum ve yargıların bır do kumunu, Carlyle'den Schtller ve Go ethe'ye, Shelley ve Balzac'a, Gautı er, Vıco, Faıne, Nadler ve Barres'e uzanan tanımların bır ozetını ver mekle, bu kavramın, karşıt ve yandaş goruşlere ne kadar uygun bır ı^erık taşıdığına, bır kez daha dıkkat çek mış oluyor O halde, "Batı bılıncının en buyuk donu^umu" saydığı bu akım, bırçok etkenın ışığında açım lanmaya daha uygun bır ıçerık taşı maktadır Uı, onermeyle gırıyor bu konuya 1 Butun sahıcı sonılar yanıtlanabılır 2 Bılınebılen, oğrenılebılen ve oğre tılebılen yollarla keşfedılebılır bu ya nıtlar 3 Bulun yanıtlar bırbırıyle bağdaşabılır Batı geleneğının genel varsayımla rıdır aynı zamanda bu onerıler AkJı doğru bı^ımde kullanarA bu oncr melere yanıt bulunabılecektır Sanat D ış gerçeklığe ıç dunyanın penceresınden yakınlaş mayı sanat yapıtlarına yansıyan yonlenyle algıla mak ozel bırıkımlcrı gcrektırse de romantık yaşam kavrayışının ınsan doğasından kaynaklanan oldukça yaygın bır pratığı bulunduğunu soy lemek yanlış olmaz Gıderek hızla nan teknoloıının, kategorıze olan ya şam alışkanlıklarının karşısında, ço ğunlukla gızlı kalan, ama kendını dı şa vurmakta her zaman oncelıklı bır konuma sahıp olan bır duyumsal al gı, denebıür kı yerını ve onemını hep koruyagelmıştır Sanatla ıçgudulerın ayrıcalıklı bır yerı bulunduğuna go re onun dışavıırumu da doğaldır kl, karşımıza sık sık çıkmıştır çıkmakta dır Bu vonden bakddığında yapıt lardakı iuşısel gozlemlerın, bakış ve yorum farkldıklarının da, başka et kenlerın yanı sıra, bu dışavurumun doğal bır sonutu olduğu gerçeğıyle karşılaşılır onu, romantık hareketın onde gelen llderlerı arasında sayıyor Berlın Ya nı "ıdeallerın bağdaşabılırlığını yad sıyan baba"lardan bırıdır Herder Yazar kıtabında başka bır şey da ha yapıyoı romanlıklerı sınırlı" ve ' Mnırsız olmak uzere ıkı kategorı al tındasınıflandırıyor Orneğın "sofu' bır ortamda yetışmış olan ve fantezı lerden tıks>ınmış olmasına karşın Kanl "sınırlı bır romantıktır Ben zer ozgurluk ve ınsan ıradcsı kavra mını yuteltıci yondekı eğılımıvle Sthıller de aynı sınıftandır Kant'ın ızleyicılerınden Fıchte bır Alman yurtseven ve ulusçusu olarak, hep ıle rı bakmaya çağınr msanları Bır çeşıt "kozmık tasanm" olan bu ıdeal, ro mantıklerın ıdealıyle butunleşır I ıchte'dekl "vıtalıst" goruş, sanat ya pıtlarında , buna uygun bır ruhun kalp atışlarına donuşur (s 122) Ge ne Berlın'e gore, bu, aynı zamanda "aydınlanma karşıtı sanat oğretısi"dır Paranoya, nostaljı ve sımge uretme eylemı, romantık duyumsal lığın bellı başlı saplantılarıdır Orne ğın Wagner'de paranoya, başattır (s 131) Ama Goethe'ye bakarsanız, romantık sanatçılar "koksuz bohem ler"dır, ya da "uçuncu smıf sanatçı lar"dır(s 135) Ama bu yorum, baş ta Wılhelm Meıster olmak uzere, Go ethe'nın yapıtlanndan romantıklerın etkılenmesını onlemez gene de "Sı nırsız bır evren, sureklı bır değısım ve donuşum" Işte romantızmın dayan dığı estetığın temel ılkesı ve roman tık oğretının merkezı budur (s 140) Ote yandan kurallara uyum da soz konusu değıldır bu akımda Hangı alanda olursa olsun kuralları yıkmak, romanti7mm dayandığı temel gonış tur Sanat yapltı ıçm oncul bır kalıp ya da model de soz konusu olamaz Evren ıse, bır olgular dızısı değıldır Yalnızca ılenye doğru "hamle"eden "ozne" vardır (s 144) Bu açıdan yak laşıldığında butun guzel sanatlar ya şam demek olan sonu gelmeyen et kınlığın dıle getırılemeyecek gorun tusunu, sımgelerle ıfade etme gın şımlerıdır (s 146) Orneklerden dc anlaşılacağı gıbı her yapıt, sonunda bır "soylencc" yedonuşecektır Onla rın nasd olup daboyle bır yol ızledlk Iennın ız.dıı pek de olası değıldır "En denn bdgelığın yorumıınu yapan muzık gıbı (s 154) SANATÇININ ÖZCURLUCÜ Yazar romantızmın çağdaş dun yayı etkıledığı ve bırtakım ı/ıer bı raktığı kanısındadır Enazından.ın sanm ıçsel yanlarının anlaşdmasın da, romantızmın bır katkısı olmuş tur Sanatçınınozgurluğutıkrını.bu dkımaborçluyuz Insan ışlermde tek bır yanıtın mutlaka "yıkici" olabde ceğı, bırçok dcğerler bulunduğu ve bunların bırbırıyle bağdaşmadığı, sanatlarda ve yaşamda, tek bır şeyın yetkın ve doğru olduğunu one sur menın yanlış olatağı, ınsan etkınlık lermın onceden kestırılemezlığı, ro mantızmın duşundurduğu kavram lardır Fransa'dakı varoluşçulukakı mı da, Berlın'e gore romantızmın yol açtığı bır harekettır Ondakı "stoacı vaaz", romantıklıkten gel medır (s 170) Bırçok hareketı de, bunun yanı sıra donuşume uğrat mıştır romantızm Berlın, kıtabın sonunda Ata turk'un adından da soz ettığı tanhsel kışdddere değınıyor Olgulara bakış açımız gıbı, bu kışdıklere bakış açı rnızın da, tek yonlu doğrular uzenn de bıçımlenmemesı gerektığmı vur gıduyor 19 yuzydda adı bılınmeyen bır Fransız ozantnın dızesı, oldukça du şundurucudur "Sadece gurur dol durur romantık ruhları" Kıtapta dızgı yanlışları dıkkat çe kıyor Bunun otesınde kıtabın, ıçm de yer aldığı dızıde onemlı bır boşlu ğu doldurduğu kuşku goturmez • (*) "Romantikliğin Kokleri", ha tah Berlın Çev Mele Tunçay Yapı Kredı Yay Gogıto Dızıst 132 SAYFA 3 ULUS ÖZELLİKLERİ Çoğu zaman Avrupa kulturu bır butuaojaraktanımlanır OysaAvru pa kulturlennın ortak bır kokene oağlı olmalan, onlan bırbınnden ayı ran ulus ozelliklennı gormemızı en gellemez (Burada AB ulkelerının, ortaklık proseduru ^ertevesınde "or tak ' bır kultur saptamakta, bugune kadar net bır program gelıştırmemış olmalannı anımsatmakta yarar var) Bu konuda, romantık geleneğın yo lunu açmış olan Alman ulusu hak kında, Isaiah Berlın'm şu cumlesı, so runu ozedeyıcı nıtelıktedır "Bır Al manın oturup kalkma bıçımı, nasd dans ettığı, ne tur yasalar koyduğu, el yazısı, sıırı ve muzığı, saçını tara ma tarzı, nangı yolda felsefe yaptığı, hep ele gelmeyecek ortak bır 'gastalt' ıçenr" (s 82) Bu yondekı goruş sıs tematığı, Berlın'm bılımselcı kuram lar paralelınde duşunduğunu ve ro manti7mın de bu bakımdan Alman kulturune ve yaşam bıçımıne ozgu değerlerle yakın bır ılışkı ıçunde bu lunduğu goruşunden yola c,ıktığını kanıtlıyor (Kıtabın, romantikliğin gerçek babalartnı ınceledığı bolu munde, bu goruşu temellendıren başka ornekler ve kanıtlar uzennde de durulmaktadır) Varılan sonuç şudur Butun ınsan lar ıçın, tek ve ortak bır ıdeal olma mıştır Gene bu yonde yargılar yu rutmuş olan Herder'ı, ozelllkle de tsaıah Berlın ın kıtabını (*) yayına hazırlayan Henry Hardy'nın yazddc lanndan anladığımıza gore, yazar, ro mantızm akımı uzerıne yaptığı araş tırmaları, belge ve bılgılerı bır araya toplamakta tıtızlık gosıerdığı halde, Imtıyaz Sahıbı Cumhuriyet vakfı bunları bır kitaba donuşturecek gı adına llhan Selçuk o Genel Yayın rışımde bulunmamış Konferansla Yönetmeni Ibrahim Yıldız Yayın rından kalan bant çozumlerı Ber Yönetmenı Turhan CunaycSolın'tn kışılığınde cıddı bır romantızm rumlu Mudur Mehmet Sucu o uzmanı karşısında bulunduğumuzu Cörsel Yönetmen Dilek Akıskalı o Baskı Merkez Gazete Dergi Basım gosterıyor Ddımıze çevrılen kıtap, YayıncılıkSan veTlc A$ Barbaros Berlin'in en onemlı duşunsel proje Bul No 125 BEŞİKTAŞ o Idare Merlerınden bırınm, Hardy'nın ıfadesıy kezı Türkocağı cad No 39 41 ca le "bederdenmış" olmasından ıbaret ğaloğlu, 34334 Istanbul Tel 0 (212) Romantıklık konusuna Berlın ın ılgı 512 05 05 o Cumhuriyet Reklam duymuş olmasının başlıca nedenı ıse Cenel Mudur özlem Ayden /Genel kendısmı konunun uzmanlan arasın Mudur Yard Semra Yazıcı / Reklam Müdürü Hüseyın Dalkıran / da saymamış olsa bıle bu konunun Tel 0 212 512 47 78 512 48 30 Fax. guzel sanatlardan dışlanmayacağına 0 212 513 84 63 olan ınancıdır Ayrıca Berlın'e gore TÜRHAN GUNAY ROMANTİZM UZMANI KTTÂP C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 761