Katalog

Üniversite sınavlarındaki puanların açıklanmasıyla birlikte genç oyuncu adayları için bir geri sayış başlıyor amansız biçimde... Hiç kuşkusuz Arda da yaşamıştı bu heyecanları... Cencecik yaşında başarılara ulaşmış Arda'yı yitirişimiz de toplumca genç oyuncular üzerine düşünmemizi sağlamaya yetmedi ne yazık ki... rda Kanpolat'ı ne sahne de ızleyebıldım ne de ek randa seyretme fırsatı bu labıldım Ama onıı genç, yaşta yıtııışımız, "oyuncu sanatçı" uzerınde yenıdcn duşundurdu be nı Cenaze torenınde bır genç kadı nın yaşlı gozlerle sanldığı fotoğraf ta doğurn tarıhı dıkkat çekıcıydı 21 Mart 1979 Gundonumu " I'urkıyc Beyın Araştırmaları ve Sınırbılımlerı Derneğı Genel Mer kezı"nce venlen duyumda Ar da'nın babasının Prof Dr Yucel Kanpolat olduğunu oğrenmeksc ıyıce allak bullak ettı kafamı Hasan Huseyın'ın, sonuna, 11 lemmuz 1979 tanhını duştuğu "Sonuçsuz Bır Telefon Konuşma sı" başlıklı şıırını anımsamamak el demi'' Bınncı olum yıldonumunde canı gıbı sevdığı Bedrertın Comert ıçın yazdığı, "bak bedn dınle benı / dınle benı ıkıgozum kardeşım / yu cel dıyor kı bedn", dıye başlayan şııruı bır yerınde şaır Yucel'ı de anlatıyor bıze "yucel'ı bılmez mı sın be bedn / doktor değıl muba rek / geukmış tanrı / çay devınr bardak bardak / ustune rakı / anla tırken sanırsın kı ıncesazdan hu seynı / ak gomleğı geçırmesın sırtı na / hıpokrat andı / bır de bahar bahar gıılmez mı sana / al başını çık dağlara / yucel ı bılmez mısın be bedn / sâfı tumor celladı / kız dırmasın gelsın dıyor / 'bın kelleyı bır udaya duerun / kızarsa bey nım' / dıyor" Hasan Huseyın'ın şıın, dıpnot bıçemıyle şoyle bıtıyor "o akşam beş kışıydık orada / bırı gurlcr ılı çın'dı bırı o / bırı yucel kanpolat'tı bın o / bın akın çubukçu'ydu bın o / bın bendım bın o // o akşam dort luşıydık orada / beşıncı yoktu // bedrertın yatıyordu karşıyaka'da / kurşun yemış / karnı toktu //" (Bak Hasan I luseyın, Acılara Tutunmak, Bılgı, altıncı basım, 1999) Bu şurın yazıldığı tanhte Arda henuz bırkaç aylık bebek Ama salt bu şıır bıle onun, Kanpolatlar ca nasıl bır sanat ortamında yetışn nleceğının ıpuçlarını gostermeye yetıyor Sonrasında onca yıl oyunculuk sanatına venlmış emek soz konusu Ayşegul Yuksel, Arda'nın yaşamına ek lemlenebılecek değerdekı yazı sında, yırmı beş yılcık kısa om runun ardından şoyle uğurlıı yor onu "Tıyatroya verdığın emek ve sanatçı kışı sorumlu luğunu ornek bıçımde taşıdı ğın ıçın teşekkurîer Arda (Cumhurıyet, 29 6 2004) M. Sadık Aslankara jOTÜNCUYA Kitaplar Adası Arda Kanpolat mayan, gençlere karşı sevgısız dav ranmak bır yana onları kasıtlı kış kırtan, karşısına alan duşmanı go ren devletın, genç oyuncu adayları nı ala ala heylerle karşılamasını beklemek safdıllık elbette Genç oyuncu adaylan bu ılgısızlıkten, sevgısızlıkten pay alıyor ışte1 Genceuk yaşında başarılara ulaşmış bır Arda'yı yıtınşımız de toplumca genç oyuncular uzerıne duşunmemızı sağlamaya yetmedi ne yazık kı Oysa îstanbul sokak lan, kendılenne tanınabılecek ku çucuk bır fırsat bekleyen, bır ça kımcık kıvılcım arayan eğıtımlı oyuncularla dolu Usdennden başlanndan "pro|e" dokulen genç tıyatrocu kıdesı karşısında yetış kınler hıç mı utanmıyor' Toplu mun boyle davranma luksu olabılır na? Her bın oyuncu sanatçı olabı lecek ınsan bunlar Bıraz şu "oyuncu sanatçı" uzennde dura lım oyleyse Oyuncu sanatçı, otekı sanat tur lennde gorulduğunce alımlanma paydaşlığında etkıleşım olanağına sahıp olsa da sahne, gosten, su num bağlamında koşut etkınlık ureten yorumcu sanatçılann beden gereçlerıne bağımlılıklan nedenıyle yanı sanatlarını kendı bedenlerıyle yansılamak durumunda oldukla nndan, alımlanabılır yanıyla değıl tuketılebılır boyutuyla algılatıyor lar kendılennı daha çok Oyuncu sanatçılann, dunya go ruşlerını, sanadanna değgın tu tumlannı, yaklaşımlannı, sanadan nın olmazsa olmaz yanlannı anlat tıklan kıtaplan yok değıl elbette, ama başkalannca bır muzısyene, ressama, yazara, oyun yazanna, bunlann sanadanna aynlmış kıtap lann yanında oyuncu sanatçılara ozgulenmış kitaplar yok denecek denlı az nedense Mıtos Boyut Yayınlannın Kul tur Dızısı Yayın Yonetmenlığı ya panAzızÇaüslar(1942 1995), Oyunculuk Elkitabı nın (Mıtos Boyut, ılonu basım, 2003) "Su nuş"unda şoyle dıyor "Ulkemızde 'oyunculuk' ve 'oyunculuk eğıtımı ustune yayımlanmış bırıcık yapıt lar, Stanıslavskı'nın unlu yapıtlan (Bır Karakter Yaratmak, Bır Aktor Rolune Hazırlanıyor) olarak kalmıştır' Bu ıkı kıtap yalnız dılımızde de gd, dunyada da bu alanın onde ge len kıtaplan arasında gostenlıyor Bertolt Brecht şoyle dıyor orneğın " Stanıslavskı nın o çok eskı sayı lamayacak yapıtı, bu sanat ustune yazılmış hemen tek kıtaptır dıyebı lırız " (Oyunculuk Sanatı ve Dekor, Çevıren Kâmuran Şıpal, Say, 1982,8) Oyleyse gelın tıyatronun bu dâ hısıyle başlayalım oyunculuğa STMâSLAVSKtDE OYUNCU SMKIÇI Roman gıbı heyecanla, seruven duygulannın kışkırtıcdığında oku nabdecek ıkı kıtap Bir Aktor Hazırlanıyor (Papırus, ıkıncı basım, 2002) ıle Bır Karakter Yaratmak (Papırus, ıkıncı basım, 2002 / Tel 0216 5722759) Bunda, tıyatromu zun en guzel çocuklarından Suat Taşer'ın çevınsının de buyuk payı var kuşkusuz Stanıslavskı, her ıkı kıtapta da yonetmen Tortsov'un, bır avuç oyuncu adayıyla yaptığı sureğen çalışmayı aktanyor Aktaransa, ya zarın benanlatıcı olarak seçtığı genç oyuncu adayı Kostya Stanıs lavskı, Kostya de hem bır yandan genç bır oyuncunun yonetmene uzak bakışından yararlanıyor, hem de onun oyunculuk yolundakı de neyımlerını okurla paylaşma olana ğı buluyor Kuşku yok kı yonet men Tortsov da, oyuncu Kostya da Stanıslavskı'nın bırer değışkesı yal nızca Neler soyluyor kıtaplannda pekı StanıslavskP Kımı goruşlennden mındt ornekler sergdeyeyım Şu sa tırlar, Bır Aktor Hazırlanıyor'un dk sayfalanndan kabaca seçıver ddderım "Yaratma ısteğını uyandırmak guçtur, oldurmekse çok kolaydır ( ) Aktor de, asker gıbı, demır dı sıplıne bağımlı olmahdır " (15), "Her şeydcn once, sanatta guzel olanı arayın ve onu anlamaya çalı şın " (26)," Sanatımız bıze her şeyden once bdınçlı ve doğru ola rak yaratmayl oğretır " (29) Her oğrencı aktorun ılk ışı, sanatı mızın temellennı ıncelemek olma lıdır' (32) " Sanat ne gerçek ya şamdır, ne de gerçek yaşamın yan sımasıdır Sanatın kendısı bır yara tıcıdır, soyudanmasında guzel olan, zaman ve yer sınırlarırun ote sınde kalan kendı yaşamını yaratır sanat " (39) "Şımdı soyledıklenmı hıç unut mayın Tıyatro, reklamcılığı ve gos tenşçılığı yuzunden, sadece guzel lıklennı ışletmek, sadece geçım yo lu edınmek ısteyen çoğu kımselen kendıneçeker Boylelen, halkın bılgısızlığınden, beğenısızlığınden, kayıncılıktan, duzencılıkten, uy durma başandan, kısaca, yaratıcı sanada şu kadarcık ılgısı olmayan daha bırçok araçlardan faydalanır lar Bu somurgenler sanatın duş manıdırlar Bunlara en amansız on lemlerı uygulamak zorundayu Boylelennı edebılırsek ıslah etmelı, edemezsekdefetmelıyız ( ) Sız buraya sanata hızmet etmeye, sa nat uğrunda ozvenlıklere katlan maya mı, yoksa kendı kışısel çıkar lannız ıçın sanatı somurmeye mı geldımz>" (50) Şunlan da Bir Karakter Yaratmak'tan seçıyorum, kabaca yıne ılk sayfalardan " Kendını rolde sevmekten çok, rolde kendını sevıyorsun Bu bır yanılgıdır ( ) Salt kendını değıl, yarattığın rolu de sergıleyebıhr sın " "Rolunu kendınde sevmeyı oğren Onu canlandırmak ıçın ya ratıcı gızlı guçlenn var senın " (34), "Bır karakten sahnedegenel çızgılenyle canlandırmak olasıdır ( ) Bunlar karakterlenn canlan dınlmasına yarayacağı sanılan yay gınlaşmıs bırtakım klışelerdır (Ya yınevı, "klışelerdır" yenne "kışıler dır" demış Ne yazık kı her ıkı kı tapta da çok fazla yazım yanlışı var) Bu klışeler yaşamdan alınmış lardır, yaşamda gerçekten de var dırlar Gelgelelım, bunlar karakte nn nıhunu ıçennedıklen gıbı, bı reysellıkten de yoksundurlar " (38, 39), "Bunlar gerçekten yaşayan kı şıler değıl, yaşar gorunen kışıler (39) Bedeli yaşamla ödenmiş oyunculuk deneyimi: A Bertolt Bretht, bakın neler soy luyor oyuncu ıçın "Bızım tıyatro okullarını bır do laşınız şoyle, bır kımseyı oyuncu yapmak ıçın ne kadar az şeyın ge reklı gorulduğunu anlarbinız he men Bıraz dıksıyon bıraz )imnas tık ogretılır bu okullarda bellı duygulann dışavurumunu saglaya tak kımı bılgJer verılır makya) ve ezber teknığı sunulur Eskı oyunlar alınıp ıntelenır ve bu arada daha ışın başından başlayarak oğrencı nın oyununu elden geldığınce bol tutku ve heyecanla donatması ıstenır..." (7) (Oyunculuk Sanatı ve Dekor, Çevıren Kamuran Şıpal Say, 1982,7) Itıraf etmelı kı bır ovuncu bundan daha fazlasını yapmak uı sanlann bır arada surdurduklerı toplumsal yaşamı sahnede yansıla mak zorundadır" (9),' Boyle bır ışı başarabılmek ıçın, yeteneklı bır oyuncunun kendı kafasında taşı yıp, dogarken beraberınde getırdı ğı bılguer yetmez, daha fazlası ge reklıdır bunun Işte bu noktada da oğrenme denen şeyın zorunlugu kendını açığa vurur " (10) "Tumdengelım yontemıyle çalı şan oyuncunun ışı aceleye getırme sı ve oyun kışısı olarak bır temel tıpte karar kJması ne kadar sakın calıysa tumevarım yontemıyle çah şan oyuncunun da 'bellı karakter çızgılerı' uzennde karar kılması o kadar sakıncalıdır " (19, 20), "Se yırcıyı surukleyıp goturen oyuncu, bu ışı yaparken ona suruklenme eylemının kendısını de gostermek zorundadır "(20,21), "Kımkı eğlendırerek oğretemıyor ve oğre terek eğlendıremıyor, tıyalroda ışı yoktur" (35) İfOKUMlULUK JtVDMUUttMCI Aydınlarımanın soy düşunuru Denıs Dıderot, Özdemır Nut ku'nun dde getınşıyle "XVIII yuz yılın ortalarına doğru Uyatroyla ıl gılenmeye ve yazılan oyunlarm us luplan, sahnelenmelen, oynanma lan uzenne ardı ardına fılar uret meye" koyuluyor Özdemır Nutku, "Stanıslavs kı(nın), Dıderot'nun goruşlenne ıl gı duymakla kalma(dîğını) onları 'evlat edın(dığını)' de" (Oyuncu luk Tanhı, YKY, 1995,111,114) belıruyor Aydınlanmacılann, tıyatro sanaü na dgı gostermesı boşuna değıl kuş kusuz Nıtekım Anadolu Aydınlan macılannın da bu tutumu surdur duğunu bılıyoruz Halkevlerındekı ya da Koy Enstıtulenndekı Oyatro edanlıklennı, Devlet Konservatu vanyla Tatbıkat Sahnesının çalışma lannı bu bağlamda almak olası Dıderot, Aktorluk Uzenne Aykı rı Duşunceler adlı o çok onemlı ya pıtında şunlan da soyluyor " Eşyanın duzenını ters yuz ederek, aktore gore pıyes hazır la(nmaz) bence, tam tersıne, ak torler pıyeslere gore hazırlanmalı dır " "Insan kaç yaşında buyuk ko medyen olur^ Kanın damarlarında kavnadığı, en hahf bır darbe nın yureğı altust ettığı, zıhnın en kuçuk bır kıvılcımla tutu şuverdığı o ateşlı çağda mi')" 0 urkçcsı Sabrı Lsat Sıyavuş gıl.Sosyal, 1984,34,37) mıştı Arda tıyatroda olgun laşmıştı Arda, butıın bunları başarabılmek ıçın yırmı beş yaşında gençlığını tamamladı sınırı aştı Ama bu ona sahıp çıkamadık Haftaya bu kez Arda'nın mcslektaşlarını odaklayıp oyunculuk tarıhı bağlamında konuyu surdureceğım • tib bertoh brecht CVUNCULL1K SANATI VEDEKOR •>k iı >ki ı ^ I / l RISl AVKIRI I >l SI N( | I f R Arda, pıyese gore hazırlan 'OYUNCU SANATÇt* KMfltMM Gençlerı yarıştıran, genç olumler karşısında kılı kıpırda SAYFA 22 C U M H U R I Y E T K İ T A P SAYI 7 5 6