Katalog

memesı Çok haklı olarak bunun kavgasını verıyor Ahmet Altan Perıhan Maden Murathan Mungan gıbı çok satan romancı ların ayn bır kıdvarda değerlendırdmesı gerckıyor Gunıımu7 Iıırkıye'sındeonlarea roman, onlarca oykıı kıtabı yayunlanıyor Yapıtlar ya/ınsal nıttlık taşıyor mw> Roma nın vc oykunun estetıksel olçutlerıne uyu yorlar mı' Ozdemır înce'nın duyarlığı, tı tızlığı has ıırun adınadır Ldebıyat ve yayın dunyasında "fıctıon" ıle "non hctıon" kav ramlarının, yanı edebıyat (roman, oyku) ıle cdcbıyat dışi ayrımının ycrleşmesını zorun lu goruyor Fdebıyat urununun olmazsa ol ma/ı yazınsallığıdır Ozdemır lncc edebıya tın bıı dcğışmez yasasını ycnıdcn hatırlatı yor "Bır ımgelem (ımagınatıon) ıırunu olan kunnata (hctıon) ıster "ıyı" ıster "ko tu" bır metın olsun ızlekle ılgılı bır ozcllık tır Ama bır metnın yazınsallık (lıttcrarıte) ozetlığı ıçın kurmaca olması yctcrlı değd dır, metnın aynı 7amanda bıçımsel olçut "soyleyım" (dıctıon) balumından da yeterlı ve yetkın olması gerekır" dıyor Ince Ro manın ne olup ne olmadığını ılışkın evren scl, kuramsal bılgıler aktarıyor KİMLİK, AİDİYET VE ZİHNİYET Ozdemır tnce'nın denemelennde kım lık, aıdıyet ve zıhnıyet epey yer tutuyor Ce zayır'dc, Mısır'da katıldığı toplantılarda bu sorunlarla yuz yuze gelıyor Bu ulkelerın demokrası, cumhurıyet, laıldık, ozgurluk gıbı modernıteyle yerleşen ve hayatın ayrıl maz bır parçası olan değerlerını yaşama dıklarından kaynaklanıyor bu da Ozdemır Ince bu ayrıtnı denemelerındc vurgularken çağdaş zıhınsellığı açık seçık ortaya koyu yor "( umhurıyet lurk'unun Kımlık Soru nıı mu Varr1" başlıklı denemesınde, ınsanı mızın "eşıkte' olmasının (durmasının mı desem?) kulturel zengınlığını bır kez daha belırtıyor Doğu ve Batı "arada"lığı bu zen gınlığı yaşamamızı sağlıyor Ozdemır Ince, Melih Cevdet Anday'ın olumu uzerıne şunları yazıyor "M C An day'ın gerçek buyukluğu 1963 te yayımla dığı Kolları Bağlı Odysseus 'tan ıtıbaren oluşmaya başladı "Garıp Şurı" deneyımın de evrcnsel orneğı arkadan ızlemıştı ama 1963 te başlayan ıkıncı doncmınde sadece I'urk şunnın değd, aynı zamanda dunya şı ırının lokomotıflerındcn bırı oldu " Ince, Anday'ın betımlemeJı gorsel ımgeden zı hınsel ımgeye geçebılmış ender şaırlerden bırı olduğunu, ne ya7ik kı Turk şur ortamı nın bıınıı goremedığını belırtıyor Ince'nın bu denemeyı kaleme aldığında tarıhte (8 12 2002), Butun Yuzyılları Yaşadım (Al kım Yayınevı, 2004) ıle Guneşte Ayıklan mış Melıh Cevdet Anday Şıırı (neKıtaplar, 2004) adlı ınceleme çozumleme kjtapları yayımlanmamıştı (Bu dızıden Mor Kulha nı, Ece Ayhan Şıırı'nın de yayımlandığını gormek, eleştırının çoraklaştığı bır donem de, ınceleme ve metın çozumlemesının gel dığı duzeyı gormek demektı Bunu Orhan Kahyaoğlu'nun seçkın beğenısıne borçlu yuz ) Melıh Cevdet Anday'ın şıınnı ıncele yen yazılarda Anday'ın "genış bır zıhınsel pratığe yayılan şurlerını, farklı dısıplınlerın ızınde ınceleyen yazıları okuduğunda Oz demır Ince de benım kadar sevınecektır Ozdemır Ince'nın "Kultur ve Demokra sı" başlıklı dencmesı, Adonıs'ın 1993'te ya yımlanan Dua ve Kılıç adlı kıtabı uzerın den Arap dunyasının zıhınsellığı, dınsellık ıle demokrası uzlaşmazlığına vb sorunları na dcğınıyor Dcneme modem zıhınsellıkle yapılan ve modernıst tavrı gelıştıren bır ozellık taşıyor "ŞİİR VE FELSEFE' Şıır ve felsefe dışkısı, bızde felsefecı şaır lerın de olması nedenıyle tartışılıyor Hılmı Yavuz metınlerınde konuya değındı, soru nu soyleşılennde de dçımlayıcı, kdvramlaş tırıcı bır duzeye taşıdı Ozdemır Ince de, Isırganın Faydalarf nda "Şur ve Felsefe" adlı denemesınde konunun ozunu aktarı yor Şıırın felsefeye ve metahzığe yakın durduğunu btlırten tnte, şıırın de felsefe nın de yaşamın anlammı araştırdığını vur guluyor Felsefî soylem ıle şıırsel soylemın farkldığına da dıkkatı çeken tnce, "Zıhın sel ımgeye, nederı felsefî ımge demeye C U M H U R İ Y E T KİTAP S AY I lım'" dıye soruyor Zıhınsel ımge duşunce ye dayalıdır, her duşunce ısc felsefî nıtelık taşımaz Nereden gclıp nereye gıttığımızı soran yaşamın anlamını sorgulavan duşun cenın yonu felsefeye açıktır Zıhınsellığın ımgesı ya/ınsal ya da şıırsel ımgeye donu şurse ttlsefî bır tasarım ıçeren ya/ınsal ım ge oluşıır Asıl olan şıır olduğuna gorc va zınsal ımge neyı ıçerırsc ıçcrsın ya/ınsal ol mak /orundadır Yazınsal ımgt bır duşun ceyı bır felsefeyı ıçenrse şıırın derın yapı sında okunabılır "Lksık Bır Mektup" adlı denemesının nesnesı mektup Ozdemır Ince eskı bır mektubunıı anımsayarak (otu/ dort vıl son ra) o gunlerden bu gunlere değışen değış nıeyen şeykrc dıkkatı çekıyor Mektup Hu seyın f onturk aracdığıyla genç bır şaıre gonderılmış nc var kı hıcbır yerde vavım lanmamış Mektuba numaralı avra<,lar ek leyen Ozdemır tnce yazısıyla ılgılı bugun ku goruşlerını de aktarmış Şıırın kendıne donuk bılgısınc ılışkın açıklamalar ıçenvor Bu denemesı, aynı zamanda, şaırın Iuta naklar de Kargı'dakı şıırlerının kaynakları na da gonderıyor Gonderıyor gondermesı ne de 14 numaralı ayracin açıklaması nere de'' Ama asıl ılgıncı, uzun bır mektubun kısa bır denemenın ıçıne oturması, mektu bun sonuna da açiklamalann eklenmesı "Bataklık Kafalılar" adlı denemesınde Ozdemır Ince TR1 gunlerınden başlayıp, fıkra yazarlığı donemım de kapsayan gun lerde karşılaştığı modern oncesı zıhnıyet yapılarmı canlı tanıklanyla aktarıyor I'rajı komık durumları ıronık bır dılle anlatıyor Denemeyı okuyunca, bır toplumda çağdaş lık, modernlık, bıreylık, ozgurluk vb kav ramlarıyla butunleşen kuşakların yanı sıra, bunun tam karşıtı bır zıhınsellığın de ya şandığı gunumuz Turkıye'sımn neden bır turlu demokrasıye geçemedığının nedenle nnı de kavnyoruz "Şaırın Kaynakları" adlı denemede, tak ma adlı Mehmet E Yavuz'un esınledığı şı ır, dahası şaırın kaynakları sorununu kur calıyor, yanlışları duzeltıyor, yenıden ona rım çalışması yapıyor "Denemenın fayda lan" pedagojık soylemle ortaya çıkıyor Şı ırın sorunlarını bılmeyen, doğmalarla hare ket eden bır yazarı yanıtlarken, şaırın kay naklan konusunda bılgıler aktarıyor Şaırın ıç mekân ıle dış mekân olmak uzere ıkı şur sel mekânı vardır, dıyor Iç mekân oznel dunya, dış mekân nesnel dunya Şıınn bu mekânlardan zıhne taşındığını, ımgelcmde yapıntısal nesneye donuşup şıırın kımyası nuı oluştuğunu vurguluyor Aslında kay nak denen şeyın "dolyatağı" gıbı şaırı kap sadığını yazıyor Bu dencme, şurın kımyası nuı nasıl ışledığuıı gostermekle kalmıyor, aynı zamanda, genc şaıre şııre daır kuram sal bdgı de ıletıyor Ayrıca duısel "gelenek" de "yaratıcı gelenek" arasındakı çelışkıye dıkkatı çekıyor Yaratıcı gelenek de yaratıcı ımgelemın dınsel gelenekte varolmadığını, dolayısıyla yapıntısalın ışlcmedığı bu du rumda vapıtların oykunme ve taklıt olaca ğını btlırtıvor tslam a gore her şey once den verılmış kuralları konmuştur Her şey kusursuzdur 'Kusursuz ve gelışım ıstenı yorsa yapdması gereken keşıf ya da yaratı değd kusursuz olanı tekrardır tşte gelenek dencn "şey' budur' dıyor ()zdemır tnce 'Gudumlu Edebıyat Gudulen I debıyat" adlı denemesınde yıne bır kavramlaştırma yanlışını duzeltıyor Je an Paul Sartre'ın "bağlanma" kavramuıın 'gudumlu ' olarak Levrdemeyeteğını bır dt çtvırıkr arasındakı tutarsızlığı vurgulu yor 'Le lemps Modcrnes' 'ın sunuş yazı sında Sartre "Sırasıgeldı bırnoktavıha tırlatavım Sav guden edebıyat (lıtterature engagc) deyımını kullanırken, buradakı savgutmc (engegemcnt) hıçbır şekılde ede bıyat'ı unutturmamalıdır Butun uğraşımız kendıne uygun edebıyatı sunmak suretıyle topluma hızmet kadar, yenı bır kan aşdaya rak edebıyata hızmet etmeye yonelık olma lıdır" (Çevıren Ismet Bırkan) Sartre'ın kavramlaştırması tsmet Bırkan 'ın çevınsıy le doğru olarak aktardıyor Gondauğu gıbı Sartre yazarın gorevını ya da bağlanmasını topluma ve edebıyata hızmet etmek bağla mında duşunuyor Ldebıyattan odun ver meksızın Bır sonrakı denemesuıde de Oz demır tnce'den savguden (angaje) metınler okuyoruz Bu denemelerde çağdışı buldu ğu şeylerı, yaşam dkesı saydığı şeylerı sav guden bır tavırla ele alıyor Bırey olmak, bırey sorumluluğu, ozgurluk eşıtlık kardeşlık kavramları, demokrası ve uısan haklan, kardeşçe dayanışma, roman sansur edıtor luk vb konular Ozdemır tnce'nın deneme lennın merkezınde yer alıyor Ahmet Soysal'ın "A'dan Z'ye Ece Ayhan" adlı kıtabında yazdıklarından hare ketle bır donemın, bır toplantının neden olduğu gelışmelerı yorurrduyor Ozdemır tnce, Hdmı Yavuz de ustlenddderı ulusla rarası şur toplantısına (Poesıum) Ece Ay han'ı çağırmadıkları ıçın karşdaştıkları tep kderı (O, bunu fanatı/mın a/gın saldırısı olarak nıtelıyor) neden nıçın bağlamıyla anlatıyor Ozdemır tnce, bır ya/arın, bır şa ırın gerçek yaşamını değıl, ona bır menkı be hayat kuran ctrafmdakı goygoycuların tutumunu eleştırıyor Bunlar bana yazınbı lımının ne kadar gereklı olduğunu hatırla tıyor Bır şaırın hayatının ıpuçlarını şurle ruıden hareketle ortaya çdcarmak yazınbdı mının amaçlarındandır Bır şaırın hayatın dakı bdınmez ydlar araştırdıp bdınır kdınsa bunun yapıtlarına ne katkısı olur' Yazınbı lımının nesnesı, yapıtları, soyleşderı, poetı kası ortada bır şaınn şurı değd mıdırr1 Şur sel yazı de gondergesel dunya ılışkısınden her zaman şaınn yaşantısının ıpuçlan da çıkmaz Butun bır şıırsel yapı salt o şaınn ben'ı uzerme kurulmayabdır Yaşam, gun delık hayat, tanh, otekder, otekı yapıtlar, duşler, kurmaca ve tasarımlar, yazuısalhk bağlamı, estetık, haz vb kavramlar da gırer devreye Dolayısıyla bu tartışma dan bır şey çıkmaz Ozdemır Ince'nın "Kullandığım Dd, Içinde Yazdığım Ldebıyat" adlı dene mesı kımlık, dd, ırk, soy, mdlıyet vatan daş kavramlarının ne ıfade ettıklerıne daır bılgder aktarıyor Denemenın one mı "Turkıyeh" gıbı yardış dd kullanımla rının duzeltdmesınden gelıyor Aynı şe kdde "Turkçe Şur", "Turluye Şıırı" gıbı ddsel geleneğe aykın kullanunların eleş tırddığı denemede, ınsan hangı ddde ya zıyorsa, o ddın yazarı, şaırıdır goruşu one çıkıyor MODERN ŞİİR "Savguden Bır Şaır Olarak Mallarme" başlıklı denemesınde modern şurın "ımge lem guuı ve duş (l'ımagınatıon) eğdımıyle devam eden ve yazınsal olan ıle toplumsal olan, şıırsel ya/ı ıle gondergesel dunya ara sındakı kopuşmayla sonuçlanan" gıdışını Mallarme Baudelaıre, AJoysıus Bertrand, Laııtremont Runbaud ayaklarıyla aktarıyor Modern şurın gelısıiTi sureunı gosterdığı sayısı? metuılerınden bırı Duzyazısal şur ya da şıırsel yazı de gondergesel dunya arasın dakı ılışkl "nesnel bağlllaşıkla surdumle bdıyor Mallarme'nın ıçıne doğduğu top lumsal ve zıhınsel ortamın i7inı suren tnce 'hıçlık" kuyusuna duşen şaırı, doneımnı, yaşamuıı denemesının merkezı yapıyor Modern şurın ozne nesnc ılışkısını, 7ihın sellığını ortaya koyuyor Ozdemır Ince'nın "Valencıa, Valencıa1" adlı denemesıne deneme demek oldukça guç llcı ulkenın tspanya de Turkıye'nın karşdaştınlmasıyla oluşan bır makale Kul tur, tardı, dd, nufııs, devlet ulus devlet bağlamuıda bır karşdaştırma Isırganuı Fay daları'na Ozdemır Ince ıkı de soylesı metnı koymuş Bu metınlerın yerı yurdu daha sonrakı baskdannda Ne Altuı Ne Gumuş kıtabı olmalıydı Ozdemır tnce, şaırler ko nusunda oldukça elı sıkı bır denemecı Doğrudan şaırler ve şurlerı ustune uçu beşı geçmez denemelerı "Metın Altıok, Âlatur ka Yerleşdc Yabancı" da bu ender dcneme lerınden Anılaruıdan beslenen, Metın AJtı ok'un şıırlenne de şoyle bır dokunan bır deneme olarak okuyoruz metnı "Bu şur alaturka bır şur" dıyor Zıya Osman Sa ba'nın yanına yazıyor şıırını Metın AJtı ok'un şıırını değd, kendısını ıçten tumceler le anlatıyor "Zamanın ve Mekânuı Ado nıs'te Yolculuğu" adlı deneme, kıtabın dk denemesuıın ymelenmesı gıbı Kıtabın 7 sayfası de 213 sayfası satırı satıruıa aynı 414 sayfa dk yazıdan farklı tumcelerle baş lıyor Ozdemır tnce gıbı çok tıtız bır dene mecının (pedagojık bır soylemle yazıyorsa) bazı konulan yınelemek zorunda kalışuıı anlamak mumkun Ancak, aynı şeylerı satırı satırına yınelemesını anlamak mumkun de ğd Bu metnın bazı yerlerıne eklemeler ya parak (Duş ve Ayna'nuı da yayımlanmasın dan yararlanarak) Raddcal Kıtap'ta Adonıs'ı tanıtma fırsatı bulmuş tnce Okur, "bu metnı ben okumuştum " dıyecektır haklı olarak Sız en ıyısı son metnı, yanı "Dunun Kıtabı, Bugunun Mekânı" ıçın yazdan met nı okuyun, çunku daha genış Ozdemır tn ce " Du/yazdarım 'Deneme' ya da 'Eleştı rel Deneme' sıfatına sokuluyor îtırazım var ama başka çare yok Yazdıklanma deneme sıfatını vermek çok zor Burdarın bır bolumu 'fdcra', bır bolumu 'makale' Eleştın olarak tanunlanacak yazdarun da var ( ) Ben genelldde yontem ve bdgı eleştmsı ya zıyorum Daha çok pedagojık yazdar bun lar" dıyor Ozdemır Ince yalnızca bır şaır değd, savguden bır denemecı aynı zaman da Bır kultur adamı Çeşıtlı bdımsel dısıp luılere aıt bdgı bırdumını duzyazıya aktar mayı amaç bden çağının çağdaşı bır yazar Yazdığı her tumcenın uısanın yararuıa ol masına ozen gosterıyor • 1 O/daııır Ince Isırganın I aytldlan Dunvı Kıtdpld n 2tXM 2 (Vdemır tnıı !jıır vt tıer(,eklık Onso/ I 1^ BjtıkaM Kultur Ydyıniarı 2(M)1 i ()/clcmır!nce Mcvsımsız Yaalar s 177 198 Dogan Kıtap 2002 labu laRa.sas94 I U Bankası Kııllur 'layınları 2(X)2 4 O/dcmırlncc Nc Alıın Nt Cnımuş S 187 klos Yaytn cılık 1997 1 4NoIuytpıt s !<S8 756 SAYFA 21