Katalog

yorum, akademık muztk dunyası sanırtz bu turden ça/ışmalarla çok sımrlt ılgılen dı Bu ılgıstzltk neye yorulmalt > En azın datı muzıkolo/ı alanmda bu turden çalış malara tııye hıç yonelınmedu Var da bız nn bılmıyoruz Ydkınmdktd haklısınu Sorudan çok, yakınma olarak algılıyorum soyledıklerı nızı Bmm ıhtıyaç duymamız da pek ko lay olmuyor, galıba îhtıyaçlarımızı tespıt ctmeyı, gıdermeyı pek bılmıyor ve bece remıyoruz Samımıyctle her zaman soylu yorum kı taş plaklarda, muzıkle uğra şanldrın, sosyal bılımcılerın, halk bılımı ılc ıığraşdnldnn, Istanbul kentıyle ılgıle nenlenn aklının alamayacdğı kddar zen gın bınkını bıılunmaktd Dunyanın en ıl gınç, en rcnklı ve çeşıtlı lepertuvarların ddn bırıdır Ncdcn ben ılgdcnıyorum yal nızcd, muzık tarıhçılerı, konservatuvarlar nıye cıddıye dlmazldr, anlaşılır cınsten değıl Ataba bılınmedığı ıçın mı, bır "tu ketım ' aracı oldrdk gorulduğunden miı> Kıtdp çıkıncd dkddemık çevrelerden bazı olumlu tepkıleı geldı Belkı de somut olardk ortdyd konulması gerekıyordıı îl gının yonlendırılmesı gerekıyordu îşın cıddıyetını anlatnıak kıtabın bır parçasıy dı Bıınu bılerek bılınçlı bır şekdde ydp maya çalıştım Maga/ın yanına kaçmadan ışın cıddıyetını vuıgulamaya çabaladım I urk kdyıt tarıhının ve bugune kadar ya yınldnmış 18 bın kadar plağın ılgıye ıhtı yacı olduğunu bılıyorum "Gıt Zaman Cıtl Zaman' uzerıne duşenı yaptı Bırçok bılgı ve belgenm yanı sıra bır de plak kd taloğu sunuyor Muzık orneklerı verıyor Akademık çevrelerın muzıkologldrın hdttd kolcksıyonculaıın onune geldı ba kalım neoldcak1 nemler ıçın yazacak epeyce bır şey olma sına karşın kımı donemler ıçın azdı Yd hut benzer bılgıler değıldı Bdzı donem lerde one çıkan ozellıkler bır başka bo lumde uç beş cumleyle geçtı Ote yanda o bolumun one çıkan farklı ozellıklerı vardı Netıce ıtıbarıyla malzemeyı belırlı bır tarıhsel duzen ıçınde ve bellı başlı muzık akımlarını, değışımlerı, polemılde rı fon alarak anldtdbıldık Kıtabın olumlu yanldrından bırıdır bence, sadecc plakla rı değıl, aynı zamanda son yuz ellı yılın muzık tarıhını de bır "yan motıf" olarak anlatır Plak uretımıne, repertuvara yapı cı fırnidldnn tuturnuna sdndtçıların yak laşımına donem gerçeklerı penceresın den bakmaya çalışıı H Strotbaum Turk kayıt tarıhını do nemleı halınde ıncelıyor ve varmış oldu ğu sonuçları da yayımlıyoı Favorıte Re cord fırmasıyla ılgılı onemlı bır araştır ması mevcut Ayrıcd Blumenhdl Bırdder ler ve Odeon fırmasıyla ılgılı çalışmaları var Çalışmaları daha çok plak sanayıı ve bu fırmaların urun dokumu ve fırmaların Batıdakı merkezlerı ıle ılışkılerı bıçımın de Haklı olarak repertuvarla muzık tur lerı ıle ılışkısı de bu yonde Ama Turk taş plaklarıyla ılgılı en onemlı araştırmaları Strotbaum'un surdurduğunu vc elınde çok onemlı bırıkım oldıığunu soylcycbılı rız Gıt Zaman Gcl Zaman ı butunleye cek çdlışmdlar kuşku yok Hollanda'dan gelecek yorumlar Sonınuzu kesın bır bıçımde, sayılarla ıfade ederek yanıtlamam ıse mumkun değıl I urk tdş pldkldrının Bey rut'td Bağdat ta, Kahırc'de, Atına'da Parıs'te satddığını hatta Yunanıstan vc Amerıka'da yeıel etıketlerle basıldığını soyleyebılırım ama o kadar Istanbul plakların en yoğun olarak satıldığı ıldı ama hemen her ılde kazada, belkı de koyde bır gramofond ve taş plaklara rast lamak mumkundu Kıtapta alttan alta bu donemtn populer muzık tarıbını dc yazıyorsunuz 1940 lı yıllarla btrlıktt ozel olarak saz caz ı adını adım sollamaya başlar Buradan hareketlt sızın ( umburtyettn muzık polıtıkasını 1930 lu 1940 'lı yıllarda nasıl değerlen dıreceğınızt bır ozet olarak oğrenmek ıstı yorum Bu, kıtap ıçındt tabıı kı anlaidt yor Ama, kıtabın okur adayları açısından onemlı bır ıpucu olacağını duşunuyorum Kıtabın en karmaşık ve sakıncalı ko nularından bırı bu sorduğunuz Tanzımat'tan bu yana suren bır zıtlaşmanın, çekışmemın ozetı 1935 36'da bır operet ısmınde bıllurlaşmış, "saz <az" Plak fır maları başlangıçta "saz"ın yanında yeı al mışlar Turk musıkısıne konservatuvar ğın gunumuzde yıne de bır estettk urete bıldığıne tnantyor musunuz1 Bu muzıkle nn standartlasması konusunda duşuncele rınız l Teknolojı ıle muzıkal yeterlılık ara sındd, yardtıcılık surecı drdsındd keşke yakınlık bır ılışkı oldbılseydı Yıllardır en gelışmış yenı mıkseı makınelerı stud yo kayıt ekıpmanı Istdnbul studyolannda kullanır ama bu aygıtlarla nasıl muzık yapılır ne ışe yarar, kımler pahah, gelışmış mıkroronlara hangı yakışıksız şarkıları soyler, aklımı kurcalayıp dıırur Oncelık le populer kulturu hatta alt kulturlerı yadsımadığımı soylemek ıstenm Gaz, Blues, Rcmbetıko bırer alt kulturdu ama yapımcılarının tutumu ve ısrarları sonun da kabul gorup, seçkınleştı Bız de boyle olmadı, olamadı YARATILAMAYAN KENT MUZIĞI Belkı teknolojı gunu gunune geldı ama gunun akımlarını, moda muzıklerını bır kuram ve sıstem dahılınde bılınçle yo rumlayan hıç kımse cıkmadı Koklu bır geleneğe rağmen ve Istanbul gıbı bır kente rağmen bır kent muzığı yaratılamd dı En onemlı eksıklerden bırı, cğience muzığı Bır eğlence muzığımız yok Hep sovluyorum, Istanbul da yaşayan aynı yo rcnın, aynı vılayetın ınsanları bıı araya geldıklerınde horon oynayıp, halay çek meyı bılıyorlar ve bır guzel eğlenıyoılar Aynı ınsanlar Beyoğlu nda, ürtakoy'dc bır eğlence yerınde bır muzık etrafında buluşmayı beceremıyorlar Neşelı veya kcderlı muzık rıtmı yavaş yahut hızlı fark etmıyorlar Onlar mu/ığın başladığı otuzuncu sanıyede başlıyorlar Aynı devı nımle salınıp duruyorlar Oyle bır klışe halını aldı kı turku dınlerken, rock dın lerken, tango çalarken, protest yahut ara bcsk fark etmıyor avnı şekılde el ele tu tuşup ıkı vana sallanıyor, çakmak yakıp sağa sola sallıyorlar Yıllardır gunun mo dası populer muzıkleıın hangısı revaçtay sa onu koyup, aynı hareketlerle, aynı fı gurlerle dans edılmeye çdlışılıyor Oysa belırlı dans kalıplarından hareketle bır pop ve eğlence muzığı yaratılması gere kır Çıngene ve Yunan muzığı hoşumuza gıdıyor, kanımızı kaynatıyor Duşunmek gerek nedenını Tek nedenı var, her ıkı muzık de mutlaka bır ovun havasından, zeybek, sırto, karşılama, çıftetellı gıbı bır dans ntmındcn çıkış noktası bulur ken dısıne Dans rıtmmden hareket etmeyen bır populer eğlence muzıği kalıcı olama dığı gıbı, soylemesı de zordur, dans et mesı de Ayaklar bırbırıne dolanır, dans tan bdşka her şeye benzer Futbol maçın da, askere arkadaş gonderırken, dıploma alırken, sunnet olurken, DGM onunde aynı sloganı yınelıyorlar ınsanlarımız on yıldır "Senınle gurur duyuyor" Kısacası, yenı slogan bıle uretemıyoruz, muzığı kım uretecek Son olarak, dılle ılgılı btr merak soru muz var Kıtabt ılk elıme alıp kanştırdı ğımda, "tambur" sozcuğunun, kıtap boyu eskı bıçımıyle "tanbur" olarak yazıldığına takıldık Bırçok temel I urkçe dd sozlu ğunde bu enstruman artık "tambur ola rak yerleşmtş durumda " lanbur a bazı ( D kıtapçtklannda da rastlıyoruz Orne ğın \nct \az grubunun 'İstanbul'a Daır" adlı yenı yapıtında Bu enstrumamn "tanbur" olarak yazdışı bdınçlı bır ddsel seçım mtydı? Yazım kuralına gore tambur olması gerekır Kıtabı oyle yazdım Bugune ka dar olan çalışmalarımda da hep oyle kul lanmaya çalıştım Nedense "sıkı musıkı erbabı" tanbur olarak yazıp soylemeyı yeğlıyor Yayınevı pek çok kıtabında tan bur olarak kullanmış Yayınevının butun luğunu zedelememek ıçın ısrar et medım Yayınevının tercıhlerıne uydum Sanırım musıkı erbabı, tanburla tam burını karıştırmak ıstemıyor Tambur olarak yazıldığında sazm bır şeyler yıtıreceğıne ınanıyor olmalılar Benı aşan bır durum Kavramlarla, sozcuklerle musıkıye saygınlık kazandırılacağına da ınanmıyorum • SAYFA 17 ALAFRANGA MUZİCİN SEMBOLU lurk tangosunun Turkıyc dt yınt bır yasam tarzını ıırettığının ozt llıklc ustundc duruyorsunuz Alafranga muzığın belkı de en onemlı s nıbolu olııyor Bu bağlam < da taş plak kayıtları açnından bır \oru Bu kıtaptakı oylumlu başvuru kaynak lan herhalde yalnız sıztn arstvınız olmadı yaneltmek ıstıyorum langa ve benzerı Bu konudakı kıtap hoyııllu çalışma seru muzıklere daır iaş plaklann sa/ışla venımzın bandıkaplan nelerdı* lurkı rı na\ıldı, nasıl rakamlarday ye d( bu konuda durumun ne duzcylcrde dı> Ve aslında, taş plakla olduğıınu merak edıyoruz Ketıdı arştvı nn muztk turlert ttıba nızdcn ve yararlandığımz dığer kaynaklar rıyla sattşlan ne avar da» bıraz \oz edebılır mnımz> Bu kayıl daydı Yanı bellı baş tarıhının araştırtlması ve yazılıp belgelen lı kentlerde gramo nıesı noktasmdcı liollandalı Hııgo Strot fon ve taş plak sa baum um çalışnıalarının en azından bu tışlarının ne oldu tarıhın ılk on yıllarına daır onemlı kat ğunu merak ettım kı\ı dıkkat çtkıyor Bu alandakı çalışmalar Plak satışlarını noklaunda, dunyada durumun nasıl oldu hiçbır donem ve hıç ğuııu sormak ıstıyoruz bır plak ıçın kesın ra kamlarla ıfade edebıl BELCE VE BİLCİ NOKSANLIĞI mek mumkun değıl Ne fırmaların muhasebe defterlc Turk kayıt tarıhı ıle bugune kddar el rı vdr ortddd ne de sdtıuldrın değerlen lc tutulur bır çalışmanın yapılmaması dırmesı Pek çok noktddd olduğu gıbı bu belkı de kaynak, bılgı ve belge noksanlı meselede de kendımıze gore eşıkler ko ğından kaynaklanıyor Gokhan Akçu ydrdk sonuç çıkarabılıyoruz Bu yontem ra nın yazıları ve Hugo Strotbaum'un çe lerden en pratık olanı yıne koleksıyonla şıtlı donemlerle ılgılı çalışmaları dışında ra ve kataloglara bakmak 1927 28 yılın bır şey yok Batılı ozellıkle dc Ingdızce da Columbıa'nın yayınladığı istıklaİ Mar kdyndkJdr bıze fonogıafla, gramofonun şı plağı 1950'lerde de Lstelere gırmış tarıhçesı hakkında sınırsız bılgı aktarabı Demek kı urctılıyordu ve satıyordu Ben lıyor ama bı/ımle dgılı bılgıler çok sınırlı zeı başka bır ornek Hafız Burhan'ın Daha çok gazete dergı, katalog gıbı bası plakları ıçın de geçerlı Kımı plaldar lı kaynaklardan hareket ımkânı bulabü uzun yıllar lıstelerde yer almış Makber dık Tabıı bızım ışımın kolaylaştıran en plağı hemen her koleksıyonda karşınıza onemlı ozelhk "Gıt Zaman Gel Za çıkdr Bır eskıcıde plakların ardsındd man"ın taş plak repertııvannı one çıkart mutlaka rastlarsınız Demek kı aradan maya çalışması vc ağırlığı bu yone verme gcçen uzun yıllar plakları eksıltememış sıdır Turkıye'de hıçbır zaman ses aygıtı Bır başka ıfade ıle o kadar çok yayınlan uretılmedı Bu nedenle mdkınelerı anla mış kı kırılanlar olsa bde gunumuze uld tan bır kıtap yazmak ıhtıyau da duyma şdbılmış Ncyzen Tevfık'ın Bestenıgar dık, gerek de yoktu zaten Uzerınde tdksımı Munır Nurcttın'ın Kaldmış ı bu durduğum ve onemsedığım kayıtlar, do turden plaklardır Tango plaklarında ıse layısıyla da plaklar oldu Fonograf ve Necıp Celal ın Mazı'sı, Suna'sı Fehmı gramofonları her zaman "aracı" nesneler Lge'nın Mehtaplı Bır Gece'sı, Avrılık'ı olarak gordum Bu nedenle bızım kıtap, Necdet Koyuturk'un Papatya sı çok ba Turkıye'de ılk olduğu gıbı sanınm dun sılmış, satılmış tango plaklarıdır yada da yenı ve belkı de ılk Bır uJusal re Kabaca bır sıralama yapdcdk olursak, pertuvarı, genış bır zaman dılımı ıçınde Tamburı Cemd Bey ın Munır Nuret ele almaya çalışıyor tın'ın, Safıye Ayla' Muzeyyen Senar'ın ve Arşıvımde temel kaynak olarak plaklar Yesarı Asım Arsoy'un plakları zamanın ve kataloglar vardı, en çok onlardan ya da rekorlar kırmış olmalı Tango plakları rarlandım Tabıı bır de canlı tanıklar Sa halk muzığı, kanto plakları ve benzerlerı yıları çok az dd olsd onların tanıkhkları ıçınde azımsanamaz bır sayıya ulaşır yollara boyutlar kazandırdı, bıze yorum Tangonun dd 1932 1960 arasında hep lama hrsatı tanıdı Bazı noktalann doğ gundemde olduğıınu ve lyı sdtış sayıları rulanmasuıa yol açtı Yazımla ılgılı onem na ulaştığını soylemekte sakınca gormu lı sorun, gahba 70 yılhk bır surecı, onar yorum yıllık bolumler halınde elc aldığınızda or Bunlar bırer tahmın ve verılere dayalı taya çıkan dengesızlık oldu Kımı doKİTAP SAYI 754 Sahiblnln Sesi flrmasının Ihap Hulusl imzalı blr llanı His MastersVoice duzeyınde getırılen yasaldara karşı net bır tavır tdkınarak "saz"cilan destekle mış, konserlerıne arka çıknıış, plaklar ya yımlamış Somut bır netıce alınamadan 1940'lı yıllarc^a onemlı bır değışım yaşar mış Savaş yılları radyodan dınlenen halk musıkısı ıle şekıllenmış Buyuk bır halk mıısıkısı Jgısı goruyoruz Donemın tum sanatçıları turku plağı yapmaya gırışmış Kataloglardd drka sıralarda yer bulan halk muzığı on sayfalara geçmış Tum bunların yanı sırd bdşka ıîgınç gelışmeler de var Ozellıkle 1941'den sonra Sahıbı nın Sesı, Columbıa Amenkan kokcnlı buyuk orkestra ve caz plakları getırmeye başlamış Işler ıyı gıtmış, bu yenı muzık ılgı gormuş olmalı kı ıthal plaklar Yeşıl koy fabrıkasında Turkçe etıkede kopya lanmaya başlamış Uzerınde durulması, ıyı değerlendırılmcsı gereken bır donem dır Bunu da sıze ancak taş plaklar anla tabılır Muzık dergılerının, muzık tarıhı nın yazdığı bır şey değıldır îşte taş plak lan bu nedenle onemsıyor, ve dıkkat çek mek ıstıyorum Yıne populer muzık konusundan ba reketlc ozellıkle son otuz yd, tum dunya vc lurkıye dc kayıt teknolojtunın ınanıl maz bır geltşme ama kaçınılmaz olarak da yoğun bır "tuketım kulturu, muzığı" yaşa dığını goruyoruz Bır taş plak tutkunu, ar şıvcısı ve araitırmacnı olarak, bu devtnımt nasıl değerlendırıyorsunuz? Populer muzı CUMHURİYET