Katalog

Ağaoğlu'nun öykülerinde göze çarpan "ikilik" yazarın dünya görüşü yönünde evrenin ikiye bölünüşüyle çıkıyor ortaya. Onda iyiler kötüler, karanlık aydınlık, yaşam ölüm, erdem erdemsizlik, suç ceza, baba oğul vb. pek çok ikilik gelip kesiyor önümüzü. ağdakı yazarlaı, ya/m der gılcrı Sıvas'ta yakılan şaır, yazar cizer tıırkucu, dans (,ı, kamcraman onca sanatçıya ya da sanat gonullusu ınsana sahıp ç,ıkamazken Samet Ağaoğ lu, 1950 de, yenı hukıımtt olmuş bıı sağ ıkrıdaıııı <,ic,cğı bııınunda nufu/lu adamı olarak oykıı alanın dâ yaygin unc sahıp katltdılmış hem dc solcu bıı yazara yanı Sa bahaıtın Ali yc d.ıh.ı doğrusu ge rulc kalan aılesınc <aiiıp tjkmakra bıı an bıle kaıaısı/lık gostcimc mış, ılkın bııııu gctııın go/unu/ıııı onunc Samct Ağaoglıı ıııın Dk Koşe (Ağaoğlıı 1978) adlı kıtabmda bu konuya değgm sovlcdıklciıyle Ali yc AJı nın anlattıkJarı (Bak I ılız AJı Laslo Arılla O/kıtımlı Sab.ı hattıııAJı ( a n , 1979 s 36 vd) tamamen ortuşuyor Hatta Alıye Alı'nın .ınlattıklaıına bakılırsa, Ağaoğlu ının katkılaıı, kendı soz edışıııın c,ok uzuındc Saınet Ağaoğlu dunya gomşu bağlamında kcsınlıklc katılmadığı, otesııulc kışı olaıak da pck hoş lanmadığını sc/dııdığı (/atuı ıkısı ayrı yaıatılışta ınsaıılaı) Sabahatrin Ali yı bugıın kımı stvde solcu yazann ttsaret edemcdığı bır ıc, tcıılıklc oykııtLi olaıak beğendığı nı bclırtmckten gcıı duımuyoı Dk Koşe dckı şu satıılaı bunu gosterıyor Hıkâye ve romanlarındakı Sabahattuı Ali dc guçcktekı Sa balıatıın Ali arasında dağlar k.ıdar tark vaıdı Hıkâyeleıınde halk .ıdaıtıı şalısıyct ınsanıyctpervu olan Sabahattuı Ali rtahti.de en mukcınmel bıı buıjııva tıpı ıdı " (85) "Sabahattın Ali bıı ıkı şahsi yetınde dc sanııını ıdı Bıınıın icındıı kı en çok hıkayelcrı ık bıı mcınlekcttn hayatmı ınsanlaıı hayvanları, dağları ve tiehnlerı ıle cn sanatkâranc bır şeküdt anlat maya mııvarfak oldu " Sabalıat tın AJı'nın romancdığı teknık ıtı barıylc zayıfrı Kıkat bır romanı uzcrıındc derın bıı tesıı bıraktı Kuyucaklı Yusut " (86) M. Sadık Aslankara Kitaplar Adası S Samet Ağaoğlu'nun Aşına Yüzler'inden öykülerine anlatılaımı anısal, o/yaşamoykusel olmaktan tikarıp bunlaıı va/ınsal gcr<,eklık dıızlemınc oturtabılmış bırya/ar ükın bunu vıııgıılamak gerek1 Ustclık ovkuleımdc kendı adını vcıerek yapabılmış bunu Bıındakı başarısı u/trındt oıicmle durulmalı bcııcc1 Samet Ağaoğlu'nun Yapı Kre dı Yayınlaıı nt.ı genış oylumlu bır tılttt Butun Oykuleri (YKY 2003) başlığı altında topluca bır araya getırılen oyku kıtapları şoyle sıralanıyor Strazburg Hatıraları (1944) Zurriyet(1950) Oğretmen Gafur (195 3) Buyuk Aile (1957), Hücredeki Adam (1964), KatırınOlumıı(1965) Bu oykulcıe kabaca bakıldığın da bıle kışılerın oyku evıenının bıınları yapılandırma anlatma bı cunlerının surcğenlık gostcrdıgı anlaşılıyoı Otesındc oykuler lıtle rıne ayrüdığında bııbırının sure ğenı olaıak ortaya ^ıktıkları bırbı nnde yuvalamp oyle gelıştıklerı bunun sonucuncla bıırun oykulc rın bırbırıyle derın bağlar ılışkıle nışler sergıledığı goruluyor Hatta oyle kı, Samet Ağaoğlu'nun aslın da yalnızta bıı tek buyıık roman va/dığı, oykulermın sankı bu ro mandan bıraz da karmakarışık sıı nulmuş ceşıtlı sayfaları bolumte lerı ıçerdığı bıle soylenebılır nere deyse Bu ten,evede ıkı anadama rın bırbırıyle sarnıallık itinde oy kıılereyeıleştırıldığı go/lenıyor 11 kı oykulerın anlatıcılaıı (tum oyku kışılerı bırer anlatıcıdıı onda) ıkıncisi oyku evıenlerı Yazar kışı lerın ıc, dunyalarından dışa vayüan bakışlaıla gehştıııyor bıınları "In san ruhunıı(n) tahlü(ı) (188) Sa met Ağaoğlu ıç,ın buyıık onem ta şıyor her kezınde Uyuşuyonnuş gıbı dursa da anlatıcı nm soz konusu evren le sureklı çatıştığı go rulebılıyor Sankı anla tıcüar (ya da kışıler), bır fanus icme kapatıl mışlar da buna dırenç, gosterıyorlar sureklı I anusu parcalayıp <,ık mak ıstıyorlar ılle Fa nus yazgı olarak alına bılır bırolçude karşı çikansa mınnacik ın san Boylelıkle trajedık oruntulemeye yonelı yor her kezınde oyku İerını yazar Bu çatışma, kestın lebüeceğı gıbı kendısı S AY I 753 nı kışıleıın ıı, kavgalarında ortaya koyuvor daha ı^ok ()yku kışılerı nın bır dıgcı o/cllığı dc bır ta hayviıl m.ıkıncsf (181) oluşları zatcn Ağaoğlu nuıı ovkulcrındc goze (,arpan ıkılık ya/aıın dıııı ya gomşu yonuntle evrenın ıkıye boltınuşuyle çıkıyor oıtaya Onda lyılct kotıılcr karanlık aydınlık yaşam olum crdciıı crckmsı/lık sııı, ceza baba oğul \b pck (,ok ıkılık gclıp kesıyor onunıu/ıı U<, larda gczıncn kahıamanlar ya şamla olum kaı^ısmda sureklı bıı vıcdan nıuhasebcM ıçınde yaşıyor Pekı Samet Ağ.ıoğlu kotumser bır yazar mı' Kotumser yazar lııç bır çıkış bııakmaz varattığı evıen de Kotumseı ya/aıda dıvalektık akış bırbın u/eıınee\ıılcrekgelı ^en olaylaı dızgesı de gozlcıımez dırdığını/ anlatıda (,ıkış bulama/ sınız bır rıırlu, sonra bırbırınc ka pannu^ va <\A donup donııp bırbı ıınc kapanan donguscllıklc ba^tan sona sondan ba^a hep aynı ışlc yışle kar^ıla^ııız Bu agdan Ağaoğlu nıın kotumser bır yazar ol duğıınu one sunnek zor gorunu yorbana Kotııcııluğıın uLİaıındd gezuıen oykıı kışılerıvle tanıştırsa da olume eğılımlı ınsanların ba ^ından gcçen onta olumsuzlukran so/ açsa i\j Samet Ağaoğlu yaşj manın değerlı bıı oz taşıdığı uıan cında sıııeklı Onu lyımseryapan da bu yanı ı^tc' AŞİNA YUZLER' Alkını Yayınları Samet Ağaoğ kı nun Aşina Yuzler'ını (2004) ncredeyse yanlı^sı/ basmış Aşina Yu7ler, o/vaşamoykusel ya dL\ anısal değeı taşıyan portre ozellı ğı gosteıen ya^amsal gerç,ekJık]crı Ağaoğlu nıın yazınsal gerçeklığe nasıl donıışturdıığunu gosterırken bunun ger<,eklestığı laboı ıtıu ar olaıak da ont çikıyoı Kaldı kı yazar, "Hıkâvcltıımm hepsi gen,ck hayattan bıı kısmı d.ı kendı yaşantımdan aldığım ıl hamlarla yazılmıstır," de\ıp \anı sııa Aşina Yuzler n,ın (bunu da) hıkave kıtaplarım arasınd ı s ıvıvo nıın ' (Ilk Koşe, 5, 6) dtıııcu sav saklamıyoı C), (,ok yakından ranıılıgı bu ın sanlaıı, yazınsal gciı,eklık ^crçeve smde temellendınrken lu r bırıne bır roman ya da oyku kışısı derın lığı verırken buyıık ba^aıı gosterı yor Bana kalırsa Samet Ağaoğlu, bunu, oykuyu dıl değd aına evren anlamında roman gıbı uıpılandırabıldığı ıt,ın başarıyoı Yanı vaşantı dılımlerını loman c\ renı ıçı ne verleştıreceğı bıreı gercı, gozuyle bakıvor ılkın ardından bun laıı oyku evıenıne dokıısoı Aşina Yuzler ın yazınsal başansının altında boyle bır gı/ \ativor bente Aına sonuç,ta Aşina Yuzler, gucunu sıyasa, tjrıh anı kıtabı olduğu ı«,ın değıl,' oyku" olduğu i(,ın ka/anıyor Kımılen aşına yuzlen tanımakta getikmeyetektır elbette Pekı ılle tanımak nıı gcrekır bu kahraman lare1 Aaa, lalanca bu, demenın ne anlamı olabılır'' !jıı tılan kişı olma suı, orckışıı mu yoksa'' Aşina Yuzler'ın yerlı yerıne oturtulabılmesı ı^ın bıı ınsanların ılle bırebır tanınması gerekmıyor Ben bu portrtlerm kalıbını v.ınsı tan şu ya da bu kısı gozuyle değıl, Anadolu hannanuım ortaya çıkar dığı tıpler bicımınde duşunulmesı gerektığı kanısındayun Anadolu uısanına ozgu, tanlı modellerden donuşturulmuş, karakterler muzesı olarak onümuze getınlmış ya pıtın, yazınımızda oz gun bır yer tuttuğıı da savlanabıhr Oyle ya, yazınsal bağlamda Anadolu tıpının canlı or neklerınden kalkılarak yapılmış bır laboratu var ı,alışması olarak alınabJır yapıt Sozgelımı şu satırlar "Ba/ı adamlar vardır, ustunde doğdukJarı, buymluklerı topraklara benzerler, yuzlen, vu cutları, seslen, bıraz da mızat ve ruh yaradılış lanyla Onlaruı hayat maceralarıyla topraklarmın tarıh ıtınde maccraları bır romanın bır bırını butunlcven parçalarıdır Kc deılen, mutlııluklaıı endışelerı aynı kaynaklaıd ın doğar bın dı ğerının hcykclı otekı bunun tes mıdır sankı' \Janı bu lopıaktan yaratılmışiıı vanliş olınaz " (56) Ardından .u one sunışu getırı yor S.unet Ag loğlu Butun bu yuzlen ncdcn bır devnn scmbolle rı saymayalını' !ju karınakauşık portrelerın disinda kalanlar da onlar gıbıdır bıraz " Bu portıclcr yalnız bcnım aşınalarım sayılma/ Bakmasını bılen herkesın aşınala rı " lster oyle ıster boylt Anadolu ınsanından loman kahramanı, oy ku kışısı yarat.ıbılmenm gızme de enyorsunu/ enıkonu Bu yonde ufkunuz alabıldığıne aylıyor Butun bıı ozellıklerıyle kalıcı bır yapıt Asına Yuzler SAMET ACAOCLUNA SAHIP ÇIKMAK' Samet Ağaoğlu, 1950oncesıyle 1960 sonrasında da, oykuculıığu muzde o btıuık depıemın yaşan dığı 1950'lci l^nıınta dâ hep ken c^ başına kalnıis bıı kıvıda kendı yalnızlıklaıınm \azan olarak ov kulerınıornıu tam anlamıyla "sıızme ' bır v ı/ar Ne kı AğaOjJu oykuculuğumu 7un yaygııı ol nak bılınen adların dan değıl Bu logal Ancakvukarı dakıverıkı c ıııı sıyasal eylemlerı bıryana, so\lu bıryazıncı olduğu nugosterı\oı U<7C Tam anlamıyla doygunluk \ msitan oykuleı bun lar Anlaml cı lırmada yoğun, ıı, lonlıkte sıkı CXlevse oykude Sa met Ağaoğlu n ı acılnıanın /amanı dır derını / ıttn o oykıı yazını geleneğımı/ın ı ım bır ardılı bence Nıtekını kendısıvle yapılan soyleşı dekı yanıtı bunu apacık oıtaya ko yııyoı "Hıka\ecı ve romancı ola rak Saıt I aık Sabahattuı Ali ve Ya şar Kemal ı ku\rvetlı buluyoıum " (îlk Koşe, 10) Kaldı kı IK, oyku va z.ın ote yakada da <,oktan kol kola gırmış olmalı Şu satırları Ağaoğ lu dan aktarıvorıun "Aradan \ıııe yılJaı ge<,ecek 1975te Ielcvızyon Sınema Bolu mu Bıı Intıhaı' ısımlı hıkâvemm fılmını yapmak ı<,ın bana gelecek, Sabahattuı Alı'ntn, Saıt Faık'ın bı rer hıkâyesı ıle benım bu hıkâye mın hlmı y.ıpılarak televızyon ek ranında bırbııı arkasma gosterıle cektı Aına ışte burada, bır sanat koşesınde Sabahattın'le kaderım bırleşecek fılmlerın yapılış şcklı basın vc sanat çevresındc u/un eleştınlere yol aı,atak boylece ben değıl aına bıı hıkayem tıpkı Saba hattın Ali gıbı oldumlecektı " (90) Olumunun uzerınden teyrek yuzyıl sonra, bır oykutu olarak ge lın hak ettığı ycre koyalım Samet Agaoğlu'nu YKY, Alkım Yayın ları gıbı sayguı ıkı yayın kuruluşu nun, Samet Ağaoğlu'nun yapıtları nı dağarlarına alnıış olmalarını onemsıyorıım da bu nedenle Ağa oğlu'nu, yazınunızın sessızlık kuy tusundan çıkarıp sitak ılgılerle kuşatacağımız bır koşeye koymayı onersem, tok mu ılerı gıtmış olıı Bıı oykııcıınun, dığcı bıroyku cuyu yucoltnıesı ahlakından ne kadar uzağız şıındı Oyleyse ge lın, bız de gerekcn değerı verelım ona kabaca da olsa ovkuculuğunu değerlendımıeyc gırışelım onun rum dersıııu' Kaldı kı o, buııu, Samet Ağaoğlu 1935'lcrden 1965'lete yaklaşik oîuz yıl boyun ca oykıı uretmış oyku uzcrınde duşunmuş bır yazar Pekı nelcr soyleyebılırız onıın oykuculuğu uzerınc' Samet Ağaoğlu, ozyaşamoyku sel yanlarının yoğunluğuna karşın C U M H U R İ Y E T K İ T A P OYKUCU SAMET ACAOCLU Aşina Yüzler/Alkım Yayınları Bütün Öyküleri/YICY yalnız yazar luşilığıyle değıl eı dem Iı ınsan tutıımııyla da hak tdıyor bence Yoksa Kaysen Cczaevı'ndeykcn, "omrumun kalan parcasmı, eğer bana bırakılıısa az da olsa belkı yıne sanatın aydınlatabıleceğını duşunuyorum " (Butun Oykuleri, 345) dıyen yazarın bıı son çığlığını da mı duymazdan geltlım1 Şımdı duşunnıe sırası sızde • SAYFA 23