Katalog

ru bır seyır ızlıyor Şımdıden geçmışe doğ ru bır sureç Bır zanıan algısı, bır tutarldık onermesı Sorunlu da olsa boyle "gunlerce boyle dalgın kendı halımde, baktım/ şımdı geldığım yerı cskıden tasarlamayan kendı mc/ nangımız hangimıze golge, ve dargın dıye" (BHG, golge, sf 71) Zaman ıçındekı bcnlık duygusunun tutarlı ızieğı, asd sonra kı şu dızelerdc daha da belırgınleşıyor, da ha da açik eddıyor 'cğddım kendıme bak tım/ otların ıçinde bırı pıtrak, bın dıken/ hangısı dığcrıyle ozdeştı, hangısı değıl/ bırı geçmıştı, dığerı onu dıken" (golge) ARAÇSAL BIR ZİHİN" Şaır, kendı varlıksal vc gorungusel benlık hallerının, daha başka deyışle kuytulannın, patıkalarının, karmaşık çızgderının vc çelı şık paradıgmalarının da açığa çıkmasını sağ lamaya çalışırken, bdınçlı ya da bılınçsızce, amaçlı ya da çarcsızce, şııre bır "medet" eğı lımıyle yaklaşıyor Daha açık ıfadeyle şurı, bu sorunlar ıçın bır araç olarak kullanıyor lle rı gidıp şııre "araçsal bır zıhınle yaklaşıyor" deseydık (Adorno'nun kavramını odunç alarak) şaıre "faydacı' demış olacaktık Bu radakı fayda, ruhsal vc zihınscl sureçlerı dengelemek, banştırmak nıyetı dışında, hıç bır şeye tahvd edılebılecck nıtelıktc değıl Uslelık /ıhııı gorunguİLrı saptamakla ve ba zen yorumlamakla yetınen ızlenımcı bır zı hın Ama bu ışlemı bılıntın kavramlarıyla, teknolo)isıyle değd bdınçaltına daha fazla ycr açan sjiırın teknolojısıyle yapıyor şaır Kendı durumunu tomertçe şııre taşıyarak şı ın. tcmatlk bır fayda yaratma çabası da goz ardı edılmemelı Bu tutumunda, benlığınde teınMİ buUn ınsanlık dıırumunun bılıncın zııhlarıyla donınas>ına ızın vermemesı de şı ıre dahıl Aslında şoyle dc dıyebılırdık 'jaırın şııtı nı çozumsuzlukten çıkma manıvelası olarak kullanması, hıç de tckıl bır durum sayılma malı Bu aracı, araçsal aklın bir tasarrufu, bı lınçlı bır tutum, belkı bır ımkân olarak kul lanıyorsa şaır, hiç kımseden farklı bır şey yapmış olmuyor aslında Şıırle ruhunun ıçı ne girmek, onun azap vercn çatışmasını çoz meye çalışmak, olmazsa dındırmek, o değıl se avııtmak, tesellı etmek gayrctıyle çalışiyor şaııın zıhnı Bu durumda da şıır, asıl kulla nım alanının dışma çdonışolmuyor Boyley se nedcn konıı edıyoruz* Nedenı oncmlı gerçckten Yucel Kayı ran'ın şıırınde yapıyı, soztuklerı, sesı, edayı belırlcycn temel oge olarak hcp onde ve ka tışıksız duruyor bu ozellık Buna bır ışaret koymak gerek (Ayııca sormalı Nedır şıırın asıl kullanım alani'1) Tıpkı ınsanlık durumu gıbı, bır şaırlık dıırumudur bu Kayıran'ın şıınnde benlığın sorunsal ozellıklerı şıııın bu sorunlarla baş etmedekı ışlevı, kendını saklamaksızın açık edılıyor "Dıl kapalıydı kendımı ıfade ıçın/ sozden yazıya dondıım/ ruyama gıren hayalle ruhumdan/ bır tunelı kazmak ıçın/ kendımı ıçımdekı magaraya aldım" (suret HPEA, 11) Bu durum, Rım baud ya da Nerval, Nâzım Hıkmet ya da Mehınet Taner ıçın de ge<,erlıdır Eskıdcn bcrı boyledır bu I layyam ya da Baba Tahır Urvan ıçın de, rerıdcddın ı Attar ıçın de llk kıtabının »dınlığında 1 erıdeddın ı At tar'dan yaptığı şu alıntı benlık konusıında kı belırlemeyı başka bır yerden doğruluyor ""jur soylcmek, hıçbır şey elde etmemış ol manın delıhdır Hclckendını gormek bılgı sızlıkten ıbaıcttır Âlemdcderdımemahrem olacak kımseyı gormedıgımden bır haylı şı ır soyledım, kendımı şııılc eğledım Senın sırdaşın mahrenıın varsa açil Kanlar saç, kanağla sırlarm aslını soı ara'/Benkanı ke lımelcrle gızledım " (HILA) K,ın, kelımclerle nasıl gı/lcnıyor ve bunu Kayıı an nasıl yapıyoı ( Llbtt bunu sakın bır tııtumla dcğıl bagıran taızda da degıl, şıd detlı ama bır kap<ılı tonla, çığlıklı ama po etık ıradeyle eksılrılmış "uysal çığlık"la, kı mı /aman nıhılıstçe ama canhıraş bıı çırpı nış halındc Olan bıtenılcn sonra devreyc gırse de şıu yaşananı ışaretlıyor mutlaka "sanahcrgeçtnışınsorulduğund.i/çocukluk ı uyalannın orselenmıs kazagından/ sokııle rekorulmuşosargıbezını (yara, 57, BHG) tçerıden dışarıya çıkmak ısteyen, dışarıda kderı ıçerı almakta zorlanan bunu başara maddcça ruhuna, ruhsal nesnelenne hucum UMHURİYET KİTAP S AY I eden, bu nesnelerı behrsızleştırdıkçe kay bolan, dahası denetımden çıkıp bdıncın sı lahlarını bde teslım alan bır çalışmanın şıırı nı yazıyor Yucel Kayıran Bu yargıyı taşıyabdmek ıçın, başka goru numlere dc bakmalı Orneğın kendısını bu denlı sorunsal biçıınde ortaya koyan, hıçbır ışıma, mujde, avuntu bırakmayan bır ken ddık duygusu, ılk kıtabın dk şıırının bıtış dı zelerıyle duyııruyordu "Dınledıkçe tırnıa nıyor ruhum/ Yuzumun cam duvarlarına" Bu şıırın açdış dı/elerı ıse şoyleydı Yuruyo rum belleğınıden kalbıme ınen sokakta/ Bır bataklığa donuşuyor her ruya/ Tınsel bır ıç kanamaya Anımsaddcça /Tıtnyor sesım dokıduyor cumle/ Dudağımın yarığından ıçımın boşluguna /Konuşsam sığdıramıyo rum kendımı/ Sozun sığasına, konuşma sam/ 1 utamıyorum ıçımdekı dennlditc / ( ı sımleştırcmedıgım duşlenn ruhu/ Artdc goz yaşlarından bırarya 1 (HFLA, sr 12) Ikıncı kıtabının son şurı de şoyle bıtıyor "Bende bırıken şey ne/ kı sığmıyor ıçım ıçı me/ ıçımde bırıken şeyden/ bır yol çıkmıyor kendıme " (BHG, sf 93) Hep belırsız bır cngel, kcndısıyle bırlıkte hcr durumda var olan ve her şeylc kendısı arasına gıren bır fanus, bır duvar, butıın şı ırlcrın ıçınde değışmcz bır kader gıbı goru nuyor Ikıncı kıtapta o duvar daha da gorun mez bır hale bunınuyor Cıolgclcrk boğuşur gıbı şaır Karaktennı kadcr lulmış bır rLdı dıı rumuyla Kışdığını bu durumun (arkında olarak hep ycnıden kurmaktan başka volu da olmayan bır karakter Bu varoluş duru mu şaıre şunu soyletıyor "varoluşun her doğrudan edımı/ hayatı bıraktıgın yerden el eder/ çunku durulanıp çıkamıyor artık/ yağmur alıp goturse de senı/ kendı kalbıne her sefer " CALİBİ OLMAYAN SAVA$ Ahmet Hamdı Tanpınar'ın şu dızelerı de Kayıran'ın durumu arasında bır dışkı var "Ne ıçındeyım zamanın/ Ne de busbutun dışında,/ Yekpâre, genış bır ânın/ Parçalan mazakışmda" demıştı Tanpınar Kayıran'sa, benlığın konumunu, "zaman"danda, azçok bıroluşa ımkân veren "busbutun"luktende ıptal ederek Tanpınar'ın oncrmesını "ne ıçındeyım /nede dışında "yadonuşturu yor Butun zamanların ıçınde ıse parçalan mış oldug'unu hıssettığı benlığının butunlu ğunu kurma arzusuyla yaşıyor Boylece ben lık, "genış bıı ânın" ıçınde ama her durum da çatışmanın odağına otunıyor ve galıbı ol mayan bır savaş alanına donuşuyor yaşantı Bu savaş alanında kendıne benlı&ın kendı ne yonelrtığı ağırbır ydym var Ancak bıı yı kım tam dd o hıçlıkte, kımsesızlıktc, ıssızlık ta fanrastık bır onarım buluyor Şu şurı, (ger çı bır başkasına yansitdarak yazılmış bır oz ne durumudur ama ınsan kendısını yansı tır elbet) guçlu bır ornek Şıırde, çatışmala rın ortasında ruhsal butunfuğu dağdmış bır kışı ardatdıyor ( ) "kımse tahammul edemıyor, daçların bde/ kopurc kopure vuruyor/ donuşurken butun hayatın/ bır mahşer yerıne/ oyle kor kuyla beklıyor anneylc baba/ hcle gozden ıradığında/ dağdakılerden sanıp senı asker lenn/ bır gun vuracaklarından/" Bu ıçsel ve dışsal gerılımden kurtulmanın yolu olarak onerılcn fantezı, Kayıran'ın şı ırındekı benlığın butunluju ıçın bulduğu guçlu bır onerme ( ) "oysa donmek ıstıyorsun/ ıçındekı ha yalı tuketc tukete / gitmek buralardan / ar tıkkımselerınbukınmadığı/yakdıpyıkdmış bır koyc / çekdıp dınlemek kendını/ seçıp hcrhangı bır toprak damıAcndme mulk dı ye/kurumuş otların ıçınde/bakımsız kalmış agaçların dıbınde/bostan yeııjjtırc yctıştıre / koca koyde bıı başına/oğıenerek kendın lc bırlıkte yaşamasını/anlatlınsonunda ha yır yok kımseden / donmek ıçın kendı var hğına" (BHG alı bogaz deresı sf 59) Butun bu yonelışler Yucel Kayıran'ın şı ırının paradıgmasını belırledıgı gıbı onun tematık ozgunleşmesını boyle gıderse bcLı gm bır eşsi7İık kazanmasını tla olanaklı kı lacak nıtelıktc derlıyor • Beni Hiç Goremezsin/ Yucel Kayıran/ Ektn Yaymları/ 2004/ 94 s 744 İsveç'ten psikolojik geriliın romanları ııstası HÂKAN NESSER KARAMBOL HÂKAN NESSER KALVI.VI.,0! V Her birimiz, düzgün, yeşıl bir çuha üzerinde yuvarlanan toplardan biriyiz. Gidilecek yön ve hız tarafımızdan tayin edilmiş değil, ne olacağımızı ve nerede duracağımızı, hangi topa çarpıp hangi yöne savrulacağımızı da önceden hesaplamak imkansız. Oysa her ^ey belirlenmis, ama biz hiçbir şey bilmiyoruz... s i Io TÜM n® SEÇKİN KİTABEVLERİ VE HİPERMARKETLERDE. online alışveris: yenisavfaİİ 7 ' ::::::com.tr SAYFA 17