Katalog

MEB'den 100 kitaplık zorunlu okuma Çocuk edebiyatının ölüm fermajgu MEB bir komisyon oluşturarak ilköğretimin birinci kademesi için sekiz yılda zorunlu olarak okutulacak 100 kitabın belirlenmesine karar verdi. Bu konuyla ilgili bir yazı sunuyoruz. a Yard. Doç. Dr Necdet NEYDİM (*) 20'yuzyiiın ılk yarısında ıse ıdeolojık an layışlar çocuk edebıyatına sızmaya başla miştır Bu donemde çocuk edebıyatı ırk çı anlayışların da etkısı altına gırer Ozel likle Almanya'da, Hıtler donemınde ço cuklar ıçın belırlı kıtaplar seçılmış ve okunması zorunlu kılınarak kıtaplar be dava dağıtılmıştır Bu seçımler, kız ve er kek çocuklara gore ayrı ayrı yapılmış ve kendılerıne bıçılen role uygun yetıştırıl mesı ongorulmuştur Batı'da bu sureç ıkıncı dunya savaşının sonuna kadar sur muştur Savaş sonrası ozellıkle 50'lı yıllar da başlayan ve 6O'lı yıllarda devam eden bır sureçte çocuk ve gençlık edebıyatı yo ğun olarak tartışılmış, bu donemde ço cuk ve gençlık edebıyatında yer alan ıde olojık ve dınsel dıdaktık kıtaplar sorgu lanmıştır Bu sorgulamanın temchnde, tek tıp dayatması yapan dıdaktık kıtapların ve eğıtım adUyışının, sonunda f aşı/mı do ğurması ve felakctlereyol açması yatmak tadır Gununıuz çağdaş edebıyat anlayı şında, boyle dıdaktık4utaplar, cıddı eleş tırılerle karşılaşmaktadırlar BİZDE ÇOCUK EDEBİYATİ Bızdekı gelıijime baktığımızda 60'h yıl lara kadar çocuk ve gençlık edebıyatında modernleşme ve modern yurttaş yetıştır me yerlı edebıyatımı/ın tcmel anlayışını oluştuımuştıır 60 lı yıllarda sol çocuk edebıvatı gelışme gostermış ancak bu edebıyat anlayışında dıdaktık yonclım ağır basmıştır 70 lı yıllardakı bu ıdeolo )lk dldaktızm, çocuk edebiyatının sağlık lı gelışımını engellemış ve 80 sonrasında da yasaklamalar nedenıyle çocuk edebıya tı yenıden ve yenıden klasıklere donuş yapmıştır Bunda, bu kıtapların bılınen ve sakıncasız olduğu anlayışı onemlı rol oy namıştır 80lı yıllar bır başka sonucu da berabe rındegetırmıştır Onceltkle, kıtapların sa kıncalı damgasını yemesı okııru kıtaptan soğutmuş, kıtabevlerı kapanmış ve çocuk lar ve gençler okuma kulturunden uzak laşmışlardır Gorsel medyanın gelışmesı de bunda etkın rol oynamıştır Bu donem de dınî çocuk kıtapları kamusal alana çık mış ve okul kıtaplıklarında yermı genış bıçımde almıştır 9O'lı yıllar çocuk ve gençlık edebıyatı ıçın bır yenıden doğuş anlamını taşır Son onbeş yıllık sıırece baktığımızda çocuk ve gençlık kıtapları hem nıcelık, hem de nı telık açısından çoğalmış ve bu edebıyat alanına yenı ve gelecek vaat eden yazarlar katılmıştır Yayıncılar bu alana daha faz la ılgı gostermekte çocuk, edebıyatın nes nesı olmaktan daha fazla ozncsı konumu na taşınmaktadır Çocukla ılctışım kuran onun dıl bılın cını estetık duyarlıgını, yaşam tanıklığını artıran kıtaplar artık vardır ve artmakta dır Yetışkın edebıyat alanında var olan her tıırden kıtap artık çocuk ve gençlık M EB bir komisyon oluşturarak ılkoğretımın bırıncı kademe sı ıçın sekız yılda zorunlu ola rak okunacak 100 kıtabın be hrlenmesıne karar verdı Gazctelere yansıyan haberlere gore yetışkın edebıyatı nın onde gelen bazı yazar ve duşunurlerı bu komısyonda yer almakta Yetışkın edebıyatı tanımlamasını ozellıkle yapıyorum, çunkıı bu komısyonda çocuk edebıyatını temsıl eden akademısyen, araştırmacı ve yazar (bir kışı dışında) bulunmamakta Bunda sanınm çocuğun, çocukluk döne mının ve çocuk edebiyatının saygınhk ka zanmamasının onemlı bir rolu var Çocuk hâlâ bir kımlık değıl, bıçımlendırdecek bır nesne olaıak gorulmekte, edebıyat ıse (ne yazık kı çocuk edebıyatı değıl) bu bı çımlendıı mede araç olarak ele alınmakta Çocuk edebiyatının tarıhsel gelışımıne bakıldığında, bugunkıı anlamıyla modern çocuk cdebıyatının 18 yu^yılın ıkıncı ya rısmda Batı da başladıgı gorulur Mo dernleşme, kentleştne sanayıleşme ve ulus devletın ortaya çıkış surecıyle bağlantılıdıı Bııtun bu sureçlerm ortaya çıkışı, aıle ıçı ılışkılerı değıştırdığı gıbı, ulus devletın gcrcksınmelen de farklı bır toplum ve bıreyın ortaya çıkışını :>ağlamıştıı Eğıtım sıstemı dcğışmış ve çocuğa bır eğıtım sıı recı zoıunlu kılınmıştır Bu, temel aydın lanma anlayışında 7 14 yaş arasıyla sınır lı olan bır donemdır Peodal anlayışta ço cukluk donemı 0 7 arasıyla sınırlı ıken, aydınlanma bu donemı genışletmış ve 0 14 yaş arasını çocukluk donemı olarak ta nımlamıştır Budonem,7 14yaşarasıcğı tım donemı olarak belırlenmıştır Işte bu donemde okuma kıılturunun gelışmesı ve sıstemın gereksındığı bıreyı yaratabılme sı ıçın yenı bır edebıyatın gereklılığı orta ya çıkmış; boşluk, başlangıçta, yetışkın edebıyatı eserlerının çocuğa goreleştırıl mesıyle gıderılmeye çalışılmıştır edebı\atında <i^ vaıdır Çocukla buluş maktadıı Bn başka olıımlu gelışmc clc kı tabevlcıının çoğalmasıdır 80'h yıllarda yok denecek kadar a/alan kıtabevlerı ozellıkle son on\ıldahıı kenıtt açılma\a başlamış okııı kıta]i buluşması ılaha olumlubıı noktaya taşinmıştır Avncabu yuk kentlerımızın çoğunda kıtap fuarları du?cnlenmektedır Bn dığer onemlı nok ta, yuzden tazla yayınevı çocuk ve genç lık kıtapları yayımlamaktadır Çocuk edebiyatının bır kopru edebıyat olduğunu, çocuğun dıl, estetık eleştırel bılıncını gelıştırdığını ve yetışkın edebıya tına geçtıgınde çok daha kalıtelı bır okur olmasını sağladığını soyleyebılıru Bu ne denle çocukluk donemınde bu edebıyat urunlerıyle daha fa7la buluşması gerektı ğı karşı konulamaz bır gerçektır (,ocuk edebıyatı onun kendısıyle karşılaşmasını sağlayatak, yaşamla ıletışım kurmasını ko laylaştıraeaktn Gelelım yu7 kitaplık scçıme vc zorun lu okumay a komısyon bu yu/kltabı ya nı yu7 başyapıtı belırleyecektır Boyle bıı belırleme yaparken sadecc bır komisyon mu oluşturulmalıydı yoksa Turkıye dekı seksen unıversıtenın Turk Dılı ve Ldebı yatı, Fılolojı ve Eğıtım rakııltelerınde bu lunan, alanında uzman olan akademısyen lerle ve dışarıdakı uzmanlar ve araştınna cılarla uzun soluklıı bır tartışma sonunda daha genış bır uzlaşmaya mı varılmahydi'' Kanımca ıkıncısı daha sağlıklı olurdu Turk Ldebıyatı nın başyapıtlarının belır lenmesı çabasına kımsenın ıtırazı olamaz, ancak seçılen kıtapların çocuğa gorelığı tartışılabılır Ustelık zorunlu okuma da yatması, çocuğun edebıyata duyabıleceğı ılgı ve sevgıyı ortadan kaldırabılır SAKINCALAR Bu noktada ortaya çıkabılecek sakınca ları ele almak gerekıyor Oğretmcnler ıçın doğabılecek sakınca lar Bılındığı gıbı oğretmenler bu gııne dek Talım rerbıye'nın uın verdığı kıtap ları okullarda okutma olanağına sahıptı Bu kurulun verdığı kararlar her ne kadar tartışılıyor ısede kurııl okutulmasıyasak olan kıtapları belırlıyor, dığerlerıne tavsı ye kararı verıyordu Oğretmenlcı yasak olanların dışında seçme ozgurluğune sa hıptı Bır surconce kurulun tavsıye karar larının kaldırıldığı soylenmıştı Bıınun âa ha genış bır cvgurluk gctırdığı duşunul muştu ancak son uygulama kurulun tav sıye kararlarının bulunduğu donemı ara ^BÂfT^'^ÖCUK EDİBfYAif Batı'da çocuk edebıyatı sanayıleşme, aydınlanma ve ulus devlet oluşturma sur recıyle bağlantıh olarak gelışırken; bızde, 19 yuzyılın ıkıncı yarısında (1860'lar), modernleşme eğılımlerıne paralel olarak çocuk edebıyatı oluşturraa çabaları başlar 18 ve 19 yuzyıllarda çocuk edebıyatında eğılımler gencl olarak yukarda değın~ dığımız yonde ıkcn, 19 yuzyılın sonJarına doğru modernleşmeye tepkı olarak orta ya çıkan dınsel ve romantık eğılımler ço cuk edebıyatı alanında yerını bulıır SAYFA 12 C U M H U R İ Y E T K İ T A P S AYI 7 44