Katalog

ı~J Demirtaş CEYHUN ucap OfluoğJu 21 Mart 2001 dc îstanbul Şehır Tı yatıosu 1 Lırbıye Muhsın Lr tıığrul Salonu'nda Dunya Tıyatrolar Cjiınu dolayısıyla duzenlenen torende otckı ustalarla bırlıkte kendısıne dc verılen uzennde Sııya Yazdığınız Ya 7i Unutulmayacjk ya/ılı odul plaketın den esınleneıek son kıtabına da "Suya Yazı Yazanlaı" adını vernıış, gırıştekı açıklamalara gore Nasıl unuturum tıpkı odul plaketının uzerıne o ya/lyı kazıtan tıyatrocu dostlar gıbı ben de 1977 Ağustos tanhlı Cum hurıyct Kltaplarl dızısınde çıkan "Eksıl medı Bendekı Umutsu/umut, Çıınku Ben Edebıyatçıyım" adlı kıtabıma da al dığım "Edcbıyatın MızrakçılıgV başlıklı yazımda tıyatronun ditık sınema ve tele vızyon karşısında yenık duştuğıınu dc one surerck ' lıyatroya duşman olan şey, gunumuzun bııyuk kentlcşmeleıı mıdır' Ya da ınsan cmeğ'ının onemının artık ser maye sınılı polıtıkaulaımca d.\ bemmsen meye başlanması mıdır' Veya sinema mı dır, televızyon mııdııı • Bdemıyorum La * kın ınsan enıeğının cn ırıasyond kulla nddıgı uğıaşın tıyatro olduğuna da yıırek ten ınandığımı hemcn soylemelıyım Bak sanıza, gorgıı tanığı olduğum nıcc buyuk tlyatıo ustalaıının kutsal emeklerı gerıde hıçbır ız bırakmadan ııçmuş gıtmış Yanı, onca emege karş,ın, kalıcı hıçbır şey ure temıyorsunuz sahncde' dıye yazmıştım, bıraz da bılgıçlık taslayarak sankı Anıa gerçekten de, orneğın Mucap Of luoğlu'nun, Rumeldıısar'da ızledığım o unutulmaz C yrano sunu bugunku gcnçle re nasd anlatabdırım kı Meğer 1971 yılı yazıymış Oysa, Cyra no de Bergerac'ı daha once de gormuş tum sankı Nasıl unııtutum Akade mı de oğrenulık yıllarımda 1954 55'lcr olsa gcrek, Rauf Alazan Nacı Gırgın, (Moruk) Cevdet Altug, (Baba) Ozdemır Akverdı fılan, kafayı bıra? çektık mı Fın dıklı'nın ara sokaklarında "tstemem Ek sıkolsun " "iştesenı karşımda oynata cak kemanımın yayı" gıbısınden yarım yamalak tıratlar soyleyerek başlardık aklı mız sıra Cyrano de Bergerac'tan sahneler oynamaya Demek oyunun oyle etkısınde kalmışım kı kıtabını da aramış taramış sayfalardan bulmuş almıştm Çunku, kı taplığımdakı kıtap 1946 tarıhını taşıyor, Remzı Kıtabevı'nce uçuncu baskı olarak yaytmlanmış ve bırıncı sayfasında da "Ton ton Fcrhan, oku ve Hatırla/Bedrı ye" dıye "111 947" tarıhlı bır sunu yazısı var tlk safalarda verılen bılgıye gore de, ılk kez 1942 yıhnda Mıllı Eğıtım Bakanlı ğı Fransız Edebıyatı scrısınde çikmış, kısa surede tukenınce 1945 yıhnda aynı serıde yenı basılmış 27 Kasım 1945'te de Istan bul Şehır Tıyatrosu Dram kısmında sah neye konularak tam 105 defa oynanmış M a Yazı Yazanlar" doncn kelebekler gıbı yıllarca mi7rakçdık yaparak sahne çdesı çekmışler'' Ku^ku suz, hayır Aııcak oyuncu cmegının bır anlamda suya ya7i yazmak olduğunu yadsıyabd mek de galıba gerçekten olanaksızdır Ajııa, tıyatro' Mucap Ofluoğlu da, "Istanbul Şehır Fıyatrosu henuz bır okıddu o donemdc Hele bız tıyatroya gonul vermış gençler ıçın bır konservatuvar, bır unıversıteydı" dıyor Bılmem nasd anlatsam Turk tıyatro tarıhını gunumu7c ulaştıracak tıyatro dervıskıınc buyuk katkılaıda bulunaca ğına yurckten ınandığım anı kokulu, .da bddıgıne sıcak ıçtenlıklı sevecen dtıru ddlı kıtabını okıırken Mucap Otluoğ lu'nıın mutlaka Soğuk Sava^'ın dunyayı yenı bıı ortaçağa suruklcmeye çalı^an "Kurtsclkştırme propagandasının \on lendıımesıyle olsa geıtk 1977 ydında tı yatroyu gorgusuz postmodern uygaılığl nın gorgusu/ ıırunu tclevızyon ve sınema ıle kanjdaştırarak de^erlendırmcyc kalkış mış oldııgıım ıçın ınanın oyle htızunlen dım kı bırden nm) paralamaktan va/geçmclcrıdır Istı lah paralamak ya/ıda mumkundur ama konuşmada gulunç olmaktadır Şımdı lı sanımi7 bu kadar sadele^ıp duruıkcn ko nuşmalarda 7incıılcme rabıtalar (Arapça ve Farsça dgeçlerle cumlelerı bırbırıne ulayarak U7atmalar) yapmaya bırbırı ardı na ızafetler (tamlamalar) kullanmaya baij larsak hakıkaten garıp olur Herkcsm tı yatroda aradığı lısan (dıl) samımı sade ıfadedır' dıycrek tıyatronun halkın ana ddının gelıştınlmesındckı onemını vurgu layarak, toplumsal kalkınmadakı rolunu açık açık gozler onune sermektedır Gerçekten halkların anadıllcrının en doğru ve cn gıızcl konu^an ınsanlaıın bıı tun toplumlaıda usta tıyatıotuların olma sı âi bır rastlantı değddıı elbette Ve unutulmamalıdır kı Ronesans d,ı nc salt Mdcelanj ın, Rafacl'ın Da Vıncı nın resım veheykellerı ne Brıınclkschı nın bınala rı ne Boccaccıo nıın Latıncc >azdıgı De cameron acilı oykuJerıyle ba^lasa gcrcktır Yuzydlar boyıı surecck msanlığın bu en kanlı cvrımının ılk kıvdcımını Dantc 'llahı Komedya ' adlı unlu yapıtını taııh te dk kez.Devletın de resmı ddı olan dın ddı Latınce yerıne anaddı Toscana Ital yanca'sıyla yazarak çakmıştır bızde hıç kuşku yok kı Nıtekım dalıle de, salt "dunya donuyor" dedıgı ıçın değd, 1963 ydında Adalet ( ımcoz'un çevırısıyle ul kemızde de yayımlanmış Brecht'ın "Galı le" adlı oyununda çok gu/el belııttığı gı bı, dunyanın donduğunu dın ddı Latınce yerıne, anaddı ltalyanca ıle soyledığı ıçın cezalandırılmıştıı MODERN DÜNYA VE TtYATRO Çunku devrımcdık adına tıyatro salon larının da grev çadırlanna mıtıng alanla rına dondurulduğu vdlarda, 1970'lerde, bıraz da gençlığın toyluguyla sozcuklerın ustune basa basa savladığım gıbı tıyatro yu artık omrunıı tamamlamış, ınsan eme gının en ırrasyoncl bıçımde kullanıldlgı bır uğraş olaıak tanımlamak tıyatronun ne oldıığunu hıç kavramamak demekmı^ gerçekten de Meger, tıvatro nc sınıflar arası çelı^kdcrı kı^kırtıp keskınleştırecek bır devruncı eylem, yanı bır araç, ne kımı tuzu kuru çcvrelerce ne surulduğu gıbı ınsanlara salt hoşça vakıt geçırtmeyı amaçlayan bır gosterı, bır eğlence ımış Tam kar^ıtı eskı Yunan uygarlığının ku rulmasındakı rolu dışında, teokratık dev letlerce resmı dd de yapdmış dın ddı La tınce'ye kar^ı Ronesans'la başlayan, ın sanlığuı anaddme sahıp çıkarak hızla ge lıştırmesınde 17 yuzydın sonlarından ıtı baren olağanustu bır ışlevı yerıne getıre rek, Aydınlanma devrımı de bugunku la ık, demokratık, modern dunyanın kurul masını sağlayan buyuk evnmın ana dına molarından bırıymış meğer Nıtekım, Mucap Ofluoğlu'nun verdığı bılgıye gore, Namdc Kemal de 28 Aralık 1872 gurdu "Hadıka" gazetesınde çıkan tıyatro ıle ılgılı bır yazısında "Tıyatronun faydası o derecededır kı Avrupa'da me denıyetın muhun unsurlarından bırı sayılır Molıere'ın komeddeıı ve hıç şuphesız Voltaırc ın ısırıcı kalemı napazlara ve asd zadclere buyuk I ransız Ihtdalı sırasında halkın sonmez bır hurrıyet aşkı ve buyuk bır vatanpervcrhk gostermesını sağlayarak en buyuk darbeyı vurmuştur Bıze gelınce Bi7 henuz bır tıyatro vucuda getırdık Tıyatro edebı ncvdcıın en guç olanı dır Şımdı bemııı ıstedığım, sanatkârlarm telafhızlarını duzcltmelerı, dram muhar rırlerınm de (Arapça, I arsça) ıstdah (te TIYATRONUN ALTIN ÇAĞI 1595'lerden ıtıbaren dc lngdızceyı Sha kespeare, Cnstopher Marlovve, Webster Shırley, Fransızcayı Molıere, ( ornedle, Racıne, Ispanyolcayı Cervantes, Calderon gıbı dunya tıyatrosunun buyuk ustaları yazıp oynadddarı oyunlarla hızla gelıştır mışlerdır "tıyatronun altın çağı" denılen 17 yuzyılda Bdındığı gıbı de, 18 yuzyd da sanayı devnmı gerçeklcştırdmıştır Av rupa'da Ve henuz ortada, daha ne roman vardır, ne de oyku, masalların dışında Orneğın, aslında bırer destan, dolayısıyla buyuk oylumlu masal olan Don Kışot 1605, Robınson Crusoe 1719, Gullıver'ın Gezılerı de 1726da yazdmıştır Bal zac'lar, ToLstoy'lar, StendhaU'ler ıse 19 yuzydda yaşamışlardır bdındığı gıbı Iflc oyun yazarımız Şınası de Mucap Ofluoğlu'nun çok guzel saptadığı gıbı, ışe ddle baslamıştır Osmanlıca denden yapay dde karşı Turkçeyı ılk savunan ya zanmızdır Tıyatronun anlamını ve ışlevinı yeterın ce ırdeleyıp kavramadan, çağdaşlaşabıl mek de gerçekten olanaksızmış galıba Butun yurtscvcrlerın tıyatroyla da ya kından dgdenmelerı 7orunlu olsa gcrektır bence Vc once, yukarıda da değındığım gıbı hem anı, hem tarıh dıyebdeceğımız ve gerçekten sımsıcak ddlı Mucap Of luoğlu'nun bu anı kokulu kıtabını mut laka okumalısını/ derım • demirtasceyhun@hotmail.com 1958, Erkeklerin Cecesi Oda Tiyatrosu Cahlt irgat. Mücapofluoğlu Altta ise Nevlin Seval Ile Cayhane de 1955 toplumsal yaşamımızda Ne kı, Anka ra'dakı Devlet Konservatuvarı dışında tı yatro oyuncusu yetıştıren okul da yoktu galıba ulkede Konservatuvar da sınırlı sayıda oğrencı alıyordu Dolayısıyla, tıyat rocu olmak ısteyen luşı şayet smavı kaza namamışsa, bır tıyatroya kapağı atmak zorundaydı Şehır Tıyatros>u'nun o yıllar da sık sık "çok kışılı oyunlar" oynaması da bu nedenle mıdır, kım bdır> Yanı, tı yatro oyuncusu olabdmek ıçın ydlarca bu krailı kralıçelı oyunlarda elı mızraklı as ker rolune çıkmak gerekıyordu Eğıtımını sahnede goren bu oğrencdere de, tıyatro cu ddınde "mızrakçı" dendırdı bu yuz den ve oyle çok "mızrakçı" dostum vardı kı Şımdı duşunuyorum da, yalnız tıyatro da değd, aynı zamanda sınemada, edebı yatta, gazeteedıkte radyo ve televızyonda da nıce başardara ımza atrnı^ onca yetc neklı genç ınsan, oyuncu emeğının tıpkı suya yazı yazmak anlamında bır anda uçup gıttığının bılıncıne geıçekten vara madıkları ıçın mı acaba, ışığın çevresınde CYRANO RRT1NASI Doğrusu, Sabrı Lsat Sıyavuşgd'ın Ed mond Rostand dan yaptığı bıı ulağanustu guzellıktelu çevmyı alkışlamamak gerçek ten olanaksı^dır Ama Mucap Ofluoğlu da kıtabında, 1927 1950 arası ıle 1960 sonrasında sahnelenmış oyunların, kımı lerını rol dağıtımına varıncaya dek derle dığı halde, ola kı 1949'da Şehır Tıyatro su'ndan ayrılıp Avnı Dıllıgıl Tıyatro su'nda, Kuçuk Sahnc'de çalıştığı ve ya kendı adına tıyatıo kutdıığıı ıçın, aradakı bıı on yılda Istanbul Şehır Tıyatroları nda sahnelenmış oyunlar la ılgılı hıçbır bılgı aktarmamış ne ya 7ik kı riımın altındakı kaynaklarda da başka bır bılgı bıdamadığım ıçın guçckten Şehır Tıyatrosu'nda mı seyretnııştım, yoksa C yrano fırtınası tstanbul'da hâlâ esmcktcydı de o yıl larda arkadasjarımın yonlendırme sıyle kıtaptan okııyarak mı ctkden mıştım, çıkaramıyorum şımdı Ama hıç kuşku yok, hetn bı/leı daha çok gıderdık tıyatroya bugunku gençler den, hem de tıyatro daha etkılıydı CUMHURİYET KİTAP S AY I Yanda Plllc Sekreter 1970 Mucap Ofluoğlu Semra Savaş Can Dlrtm Rutkay Azlz ustte ise 40 sanat Yılı törenlnde Soldan, Ellf Nacl Recep Bllglner. Mücap Ofluoğlu umlt Yasar oğuzcan Haldun Taner 21 Mart 1983 731 SAYFA 5