Katalog

Çetin Yetkinden Türk Direniş ve Devrimleri Tarihi1 Anadolu halkının özgürlük arayışı çetin Yetkin, konuya tarih, siyaset bilimi ve devlet kuramı açısından, siyasal iktidarın oluşup biçimlenmesi, siyasal katılım, devlet olgusu ve siyasal iktidarla bağlı kurumlar açısından yaklaşıyor ve çalışması bir tarih kitabından çok tarihçilerin ortaya koyduklarından yararlanan bir çalışmaya dönüşüyor. O önerYAĞCI etin Yetkın'ın, "Başlangıçtan C clalı tsyanlannın Sona Ermcsı nc", " XVII Yuzyıldan Ulusal Kurtuluşa" ve "Ulusal Direniş KurtuluşvcDevnm Yılları" baş lıklarmı taşıyan 1 urk Dırenış ve Devrımle rı adlı uç cıltlık çalışması, siyasal iktidarla ra karşı yu^yıllar boyunca Anadolu'da geı çeklcşen ayaklanmdları nıçınlerı ve sonuç laııyla bırliktc verırken, aynı zamanda Ana dolu halkının ozgurluk arayışına tutulan bir ayna oluyor Yetkin, çalışmasının yontemı ve kullan dığı kavramlarla ılgılı "gırış"ınde, tarıhc ve Anadolu halkının dırenışıne yaklaşımını an latıyor Bu yaklaşım, yapıtıolayların ardı ar dına sıralandığı bir tarih lutabı olmaktan çı karıp tarıhı bugunu anlamamızın ıpuçları nı ıçeıen bir yaşanmışlıklar butunu olarak kaışımızagctırıyor Onsozune, "Bızkımız' Hangı suıeçten geçerek bugune geldık'1 Dun Selçuklu, Osmanlı mıydık ve bugun onların surgıtı mıyız? Yoksa boyle olduğu muz savı, salt bir aldatmaca, gerçeklcrı çar pıtma mıdır'' Oyleyse neden ? " sorularına yanıtlar ararken, konuyu Turklenn ıktıdarlara karşı dırenışlerı vc devrım gırışımlerı boyutunda ele alıyoı "Kımlığımızın onem lı gostergelerının başında tarıhımızın sayfa larını dolduıan dırenışler başkaldırılar, ın sanca, başı dık ve onurlu yaşamak uğruna verılen savaşımlar gelıyor" dıyor lekten yoksundur" Naıma tarıhınde "nadan Iurk" (cahıl, kaba Iurk) "etrak ı bı ıdrak" (ıdraksız, katasız) " I urk u bed lıka" (çırkın suratlı Turk), "Çoban kopeğı şeklındebırTurk" "hılekarİ urk" denılen I urklerın bu anla yışla yazılmış tarıhının nasıl bir çarpık algı lama ıçınde olduğunu, Turk'e karşı olan bu tutumun hem Osmanlılarda hem Sel çuklularda gorulduğunu soyluyor Boyle bir durumda, eğer geçmışımızı doğru ve bılınçlı algılamak ıstıyorsak yapılması geıc kenın bu yanlış yargıların kaynaklarını sap tamak ve duzeltmek bu oznel yargılaıın bataklığına duşmemek olduğunu soyluyor Bu yanılgılardan kurtulıırsak bugunun ger çeklcrını ve sorunlarını doğru kavrayabıle ceğımızı, ıçınde bulunduğumuz koşulların "geçmışın urunu" olduğu saptamasından yola çıkarak "dunıın belırlcnmesının bugu nun anlaşdması ıçın en onemlı anahtar" olduğunu vurguluyor Bir ulusun tarıhının tek tek bir olaylar yığını olarak gorulmeme sı gerektığını, hcr olayın bırbırıne bağlı ol duğunu, hıçbır sorunun bırdenbıre kendı lığınden ortaya çıkrnadığını "nedenlerın zaman bakımından sorunlardan once" ol duğunu soyleycrck tarıhımızın bu bağlan tıları gun ışığına çdcarmayı amaçlayan bir anlayışla ele alınması /orunluluğuna getı rıyor sozu ve bugunu doğru anlamanın on koşulunun bu olduğunu soyluyor Ç TANZİMAT DÖNEMİ Tanzımat donemının ne olduğunun ve furk toplumuna neler getıııp goturduğu nun anlaş,ılabılmesının, Osmanlıcılık, Is lamcılık, Turk^uluk akımlaıının tanhsel (jizgıde yerlerıne oturtulmasının daha on tekı gelişmelerın bılınmesıyle olanaklı ol duğunu ve ancak boyle bir yaklaşımla Kuı tuluş Savaşı'nı, Ataturk ılke ve devnmlerı nı derınlemesınc kavrayabıleceğımızı, ger ^ek yucehgını anlayabıleceğımi7i vurgula yarak şoyle dıyor " Bu ılke ve devnmlerden vertlen her odunle ge^mı^ın karanlık gun lerıne bıraz daha gomulmekte olmamız bu olgunun en açık kanıtıdır " Ioplumsal bılımlerde deney yapılmaya cağını ama geçmıştekı benzer koşullarda oluşan bcni'er olayların eğcr yeterınce doğIU anla^ılıp değerlcndırılırse ışık tutacağı nı soyleyıp " Kğer zamanın Başbakanı Tan su Çıller ve Dışışlerı Bakanı Denız Baykal, 1838 Baltalımanı Antlaşması'nın ımzalan dığı ko^ulları ve Osmanlı ekonomısını na sıl yıktığını bılsclerdı Gumruk Bırlığı Ant laşması'nı ımzalamiş olmakla ovunurler mıydi' 1 " dıye soruyor ve eklıyor "Bu ger çeğı bıle bıle ımzaladılarsa o başka'" Yetkin, konuya tarih, siyaset bılımı vc devlet kuramı açısından, siyasal ıktıdann oluşup biçimlenmesi, siyasal katılım, dev let olgusu ve siyasal iktidarla bağlı kurum lar açısından yaklaşıyor ve çalışması bir ta rıh kitabından çok taı ıhçılerın orta ya koyduklarından yararlanan bir çalışmaya donuşuyor mopobt çevrelerın ekne ve denetımıne geç mıştır Hele Anadolu Turklerı zaman ıçın de Osmanlı'nın Anadolu soırurgesınde ya şayan ınsanlar konumuna ındırgenecelder dır " Bu durumun konu bakımından çok onemlı olduğunu soyleyen Yetkin, bunun Osmanlı'nın çokuşunde belırleyıcı bir et ken olduğunu ve Kurtuluş Savaşımızın da ha ıyı anlaşılmasında, ozellıkle Âtaturk'un çevresını çızdığı ulusalcılığın, halkçılığın kavranmasında yaşamsal bir onem taşıdı ğını vurguluyor MODERN ULUSÇULUK Yetkin, çalışmasında, "Siyasal ıktıdara karşı Turklerın tarih boyunca gorulen dı renışlerının Turk olmak ıle, ulusakılıkla bir ılışkısı yoktur" dıyenlere karşı, Turkle rın dırenışlerının "ozundeTurk olmaların dan kaynaklandığını ve gıderek sonunda ulusal bir nıtelık kazandığını" soyluyor Uluskavramının 18 yuzyıldan ıtıbaren kul lanıldığı gıbı Batılı goruşlere katılmadığını ve antık çağdan berı ınsanlara egemen ol muş olan bir duygu olan yurtseverlığın ta rıhsel sureçte cvrımleşıp gelışerek modern ulusçuluk'a donuştuğunu soyluyor ve yurt kavramının adı konulmadan vaı olduğunu, keşfedılınce adlandırıldığmı, ulusalcılık açısından Batıldarın durumunun bu olduğunu behrtıyor Sınıflı toplumlarda yurtse verhğın pek çok egemen sınıhn yurt anla yışını dıle getırdığını, bu yuıdun onların malı mıılkıı ve çıkarları olduğunu ulusal cılığın da aynı temelde egemen çevrelerın ıdeolojısı olduğunu soyleyıp eklıyor "Oy sa Selçuklu ve Osmanlı devletlcrınde, top luca egemen çevrelerden dışlanmış olduk larına gorc 1 urkler ıçın boyle bir durum soz konusu oÜTiayacaktır" Batıda ulusalcı lığın çoğu kez bir ulusun başka uluslar kar şısındakı ustunluğu, ulusal çıkarların başka ulusların zararma korunup gehştırılme sı, onları kendı uluslanndan aşağı gorme YANLI5 YAKLAŞIMLAR Yetkin, kınıı bılım adamlarımızın "devlet" kavramı konusundakıyan lış yaklaşımlarının, "devletın toplumsal bir gerçek olduğunu gozardl etmelerının" yanlış sonuçlara var dırdığını, devletın toplumsal, eko nomık, siyasal gerçeklıklerden soyut bir olgu olarak cle alınmaması ge rektığını soyluyor "Imparatorluk" kavramına da açıklık getırmenın zo runluluğunu, ımparatorlukların bir çok etnık gruplu ya da çok uluslu ol masının onkoşul olduğunu, ama bu etnık gruplardan ya da uluslardan bırının ekonomık, siyasal, hukuksal YA5AMI BİLİNÇLİ ALCILAMA Yetkin, "toplumsal belleğın o toplumun tarıhıne dışkın bılgılerın butunu" olduğu duşuncesıyle, geçmışını bılmeyen bir toplumun belleğını yıtırmış olduğunu, kımlığının bılmcınde olamayacağını, ıstenıldığı gıbı yonlcndırılebıleceğını, kışderın belle ğınde olduğu gıbı toplumların belleğınde de yaşamın tum anlarının ve aşanıalarının belıı leyıcı bir etkısı olduğunu, ama burada onemlı olanın yaşamın bdınçlı bir bıçımde algılanması olduğunu soyleyıp şu yargıda bulunuyor "Tuıkıye'de bugun toplumumuzun buyuk bir bolumu toplumsal bel SAYFA 18 açıdan ayncalıklı, bırının cgemcn grup/ulus, egemen grup/ulııs ıçınde de ayrıcalıklı bir sınıf olması gerek tığını soyleyıp eklıyor "Selçuklular da Osmanlılar da ımparatorluklar kurdular, ama Turkler Romaldar ve lngılı/lcr gıbı toplumun egemenı değıldıler Ustelık kurdukJarı bu devlctlerın egemen ve voneticı kad rolarından gıderck u/aklaştırüıp dış lanmışlardır ve devlet ıçlerınde az sayıda Turklerın de bulunduğu koz Jcnnın de ıdcolojısı olıhıgıınıı, bıın.ı karçı lık, ozelhkle son doncm Osmanlı egemen lığındekı Turklcrde gorulen ulusalulığın, Turklerın de otekı Osmanlılarla eşıt hakla ra sahıp olması ıstemıne dayandığını ve ger çek tek bir ulusalcılık değıl ulusalcılıklann olduğunu soyluyor TurkJerın kendıleııne yabancılaşan ıktı darlara karşı savaşımları adı yakın zamana değm konmamış olmakla bırlıkte, "Mıllı yetçılığe Bakmak" adlı yapıtında, "Ortak bir kulturun kazanmış olduğu bu onem ın K İ T A P SAYI 731 C U M H U R İ Y E T