Katalog

Vasıf Öngörenin Tiyatro Dünyası, başlıktan anlaşılabileceği gibi içeriği birebir aktaran bir yapıt. Cerçekten de kitap okunup bittiğinde, vasıf öngörenin tiyatro dünyası kavranılmıyor yalnızca, yanı sıra bir tiyatro devrimcisinin yaşam öyküsü, kavgaları, atılımları, sanatsal düşleri de ucundan kıyısından tanınmış oluyor. siye Nasıl KurtulurP'un ılk değıl, ıkınu yonetmenıdır , Vasıf Ongoren Çunku oyun ılk kez Halk Oyun cuları'nda dağara alınmış, yıne aynı toplulukça sahnelcnmeye çalışılmıştı l'um dunyanın sarsılmaya ko yulduğu yıldı 1968'dı Kendısı de yenıce kurulan I lalk Oyıınuı ları ıçınde bu bağlamda buyıık fırtınalar yaşanıyordu Kuşku yok kı yonetıcılerın de dunya go ruşu bağlamında devrımcı olma sindan kaynaklaniyordu bu Gerçekten de Tuncer Necmıoğ lu Aydın Engın, Umur Bugay, luncel Kurtız'ın onculuğunde kurulan toplulukta ortaklardan hıçbırı "patron tıyatrosu"nun kurallarıyla yaklaşmıyordu yaşa nan gelışmelere Bu ozgurlukçu tutumun tıyatromuz ıçın ne bu yuk olanak olduğunu duşunmu şumdur hep Vasıf Ongoren, o sıcak gunler de, Halk Oyuncularınca yapılan bir tur "polıtık tiyatro" bıçemı ne, bıçımıne şıddetle karşı çıkı yor, kıılıste, hemen her ortamda doğru tıyatronun, "epık tiyatro" olduğunu soyluyor neredeyse haykırıyordu Belkı de Turk tı yatrosunda ılk kez boyle bir du rum yaşanıyor, topluluk, çalış malarını sorgularken farklı bir tı yatro anlayışı, bu ortamda uddı seçenek olarak gıde gıde belır gınlık kazanıyordu Halk Oyuncuları, topluluk olarak kuşkusuz bundan yara alı yordu ama Vasıf Ongoren'ın duşuncelerı de kendıne taraftar topluyordu bu arada îşte bu gergın ortamda topluluğun dra maturgı kurulu, Vasıf ın 'Asiye Nasıl Kurtulur?'unu dağarına kattı, bununla yetınmedı Tunca Yonder'ı yonetmen olarak atayıp ıvedılıkle provalara gırdı Ben, kendı payıma Asiye Nasıl Kurtulur? adlı oyunla ılk kez bu provalar sırasında tanıştım Boylece Tunca'nın oyun ıçın yaptığı çalışmaları da ızleyebd dım Vasıf, provalar sırasında hop oturup hop kalkıyor, burnundan soluyor, sınırınden fuayede homurdanıp dolaşıyordu Çunku oyun, epık tiyatro kavrayışına yaslanmış bir urtın sayıl ması gerekırken dramatık tıyat ronun bir yapıtıymışçasına sah nelenıyordu Boyle surerse oyu nunu çekeceğını soylemıştı Vasıf, nıtekım çektı de H O yonetımı, oyununu sahnelemeyı çok ıstedı SAYFA 22 M. Sadık Aslankara Kitaplar Adası Tıyatrosu Oncu Sahne vb hep bunlar arasında Ama yıne de Ongoren, çok kı sa suren yaşamına devrımcı bir tıyatrocu olarak pek çok ış sığ dırmayı başarmış tum yaşamını buna adamış bir tiyatro ıhtılalcısı olarak buyuk onem taşıyor "Vasıf Öngörenin Tiyatro Dünyası" ğı halde Vasıf'a bu şansı tanıma mıştı nedense Bu şans tanınabd seydı kendısıne Vasıf belkı de yenı topluluk kurma duşuncesı ne gıtmeyecektı, en azından o aşamada ERBİL GOKTAŞ'IN YOCUN EMEKLI ÇALIŞMASI Erbıl Goktaş bir tiyatro bı lımcısı değıl yalnız dupeduz va zar Oyunlarıyla senaryolarıyla radyo metınlenyle bu alanda kendını kanıtlamış bir ad Ote sınde bir şaır de Onun Vasıf Ongoren'in Tiyatro Dünyası ad lı kıtabındakı voğun emcğını, cıddı çabasını kavrayabılmek ıçın kıtaba, şoyle kabaca goz at mak bıle yetıyor neredeyse Erbıl Goktaş kıtabını uç ayrı temele dayandırarak yapılandır mış 1 Vasıf Ongoren'ın yapıtla rından yararlanıyor 2 Vasıf On goren ın yakınlarmdan ya da çevresınden (kuından lAslıOn goren] eskı eşınden [Nuran Ok tar]) onunla çalışmiş oyunculaı dan (Zelıha Berksoy Yaşar Gu ner Nuran Oktar Fusun Frbu lak Şaban Ol) yararlanıyor 3 Gerek genel başvuru kaynakla rından gerekse Vasıf Ongo ren'ın yapıtlanndan sahne uygu lamalarından soz eden ınceleme lerle yazılardan veya haberlerden yararlanıyor Elınde teyp kışı kı şı dolaştığı da oluyor, Mıllı Ku tuphane'de kaynak taradığı da Bu çerçevede Goktaş konusu nu yanı Vasıf Ongoren'ın çalış malarını da uç bolumde ele ahp ışlıyor "a) Tiyatro Kuramı Uze rtne Olan Goruşlerı, b) Oyun Yazarlığı Uzerıne Olan Goruşle rı, c) Tiyatro Uygulaması Uzerı ne Olan Goruşlerı" Bunagore yazar Vasıf Ongoren'ı, "kuram cı", "oyun yazarı", "yonetmen" olarak topluca neşter altına yatı rıyor olağanustu bir cmekle uze rınde tıtız bir kazı yaparak Turk tıyatrosunun bu efsane kışısını yenıden gun yuzune çıkarıyor neredeyse Vasıf Ongoren'in Tiyatro Dünyası nın bir onemlı yanı da Erbıl Goktaş'ın, Vasıf Ongo ren'ın Oyunlarının Dramaturjık Çozumlemesı" başlıklı bir bo lıım ekleyerek kıtabına çok tiaha zengınleştırmesı, boyutlandırma sı bunu Bir yan daha dıkkatımı çcktı Erbıl Goktaş Vasıf Ongoren tı yatrosunu benımsemış gorun mekle bırlıkte kıtabında nesncl tutumunu bir an olsun bırakmı yor Omeğın Ongoren ın kımı oyunları uzerıne olumsuz goruş getırenlerın (Zehra Ipşıroğ lu nun, Seçkın Cıluoğlu nun vb ) duşuncelennı bir bıçımde golgelemeye çalışmıyor kestnlık le Ama bu arada Vasıf Ongo ren'ın Tiyatro Duşuncesı" de "Sonuç" başlıklı bolumlerın onemlı açılrmlar getırdığını, bu yanıyla temel bir başvuru kayna ğı oluşturduğunu ekleyeyım Turk tıyatrosuyla ılgılenenler mutlaka okumalı kıtabı Tiyatro da toplumsal yonelışı benımse yenlerse Frbıl Goktaş ın bu yo ğun emeklı çalışmasının kendı îerı ıçın bir başucu kıtabı oldu ğunu goz ardı etmemelı hıçbır zaman1 Bunun yanına ' Vasıf Ongoren'ın Butun Oyunları nı da (Mıtos Boyut Ikıncı Basım 1999) ekleyerek tabu'» KİTAP S AY I 764 'A 1 ANKARA BİRLİĞI'NİN KURULUŞU... Butun bu tartışmalar yırmı yaşında bir çocuk olarak benı de rrnden etkılıyordu elbette Va sıf ın anlattıklarını su ıçer gıbı dınlıyor, ona hayranlık duyuyor yurekten bağlanıyordum Zaten bu arada toplulukta enıkonu ay rışma da çıkmıştı anımsayabıldı ğımce Halıl Ergun, Erdoğan Akduman Mustafa Alabora Va sif'ın yanında yer alan ılk halka daydı Ben de onlarla bırlıktey dım ancak onlara oranla cok da ha genç olduğumdan arada kay boluyordum Elbette daha başka genç arkadaşlar da vardı Vasıf ı kuşatanlar arasında ne kı onlar, çeşıtlı nedenlerle uzak duruyorlardı hareketten Kımbılır, ardına takılmak konusunda guvensızhk duyuyorlardı belkı de Vasıf a Aynşma gıderek hızlanır, net lık kazanırken yenı bir topluluk kurmaktan soz edılır olmuştu enıkonu O sıralar Halıl Ergun'le daha yakındık, boyle bir toplu luk kunılursa, katkıda bıılunabı leceğımı soyledım kendısıne Çunku Vasıf anlattıkça, Brecht benım ıçın oncu epık tiyatro da tek tiyatro modekrn olup çıkmıştı kısa sure ıçınde Halk Oyunculan, 1968 69 tı yatro mevsımını kapatırken bu yuk bir suskunlukla tatıle gır mıştı Herkes bir yerlere dağıl mıştı, ama Vasıf la, ardılı dort luşı yenı hareketı de başlatmış oldu yaz aylarında Yenı topluluğun perde açacağı kent Anka ra'ydı Emek'te Kırlangıç Sıte sınde babasının evınde oturan Erdoğan, çoktan salon arayışına gırmıştı Herkes kendı olanakla nnı seferber edecektı, Halıl bu nedenle memleketı Iznık'e gıt mıştı, ben de Denızlı'deydım Katkı koymam gerektığınde ne yapacağımı duşunuyordum kara kara Bekledığım çağrı gelmekte gecıkmedı nıtekım, hadı dıyordu arkadaşlar, para getır, senı beklıyoruz' Kım se para bulamamıştı ış bana kalıyordu Yırmı yaşmda bir ço cuk mu bulacaktı pa rayı1 Oyle de oldu Topluluğun ılk ser mayesı benım Denız lı'den taşıdığım altmış bın lıra oldu Bir kar şılaştırma îçin ornek vereyım o sıra Halk Oyuncuları nda pek çoğumuz asgarı ucret alıyorduk bu da beş yuz kırk lıraydı ustelık ıyı de pa raydı o yıllarda çunku bugunku asgarı ucretın yanuıa yaklaşama yacağı bir alım gucune sahıptı maaşımı/ Bu para olmasaydı Aykut Ha nıf, Kavaklıdere dekı bomboş sa lonunu vermeyecektı bızc Bura yı tutarken hemcn bıtışığınde Goreme Sokak takı 2 numaralı apartmanın 2 numaralı daırcsını de kıralamış daırenın bahçe ka pısıyla tıyatronun arka kapısı arasında doğal bir kopru oluş turmuştuk Halıl, Mustafa ben bu evde kalıyorduk aynı zaman da Ancak bu arada zaman geçı yor Hanıf aılesı salonu tamamla makta sureklı gecıkıyordu Işın kotusu paramız da suyunu çek mıştı Herkes para bulmaya da ğılıyor, ama elı boş donuyordu Son olarak annem babam bir on bın lıra daha vermıştı bana Bırkaç ay boyunca suren tum kadronun bıkmasına yol açan provalar artık bıtmıştı 1969'un sonlarına doğru resmen açılma mıştı gerçı salonumuz ama bız 'Asiye Nasıl KurtulurP'u yıne de genel prova, promıyer gıbısın den başlıklar altında hatta yasal olmayan bıçımde davetıye sata rak gosterıme sunmaya koyul muştuk Ankara Bırlığı Sahnesı boyle doğmuştu donemın gazetelenn de, zaman zaman beş kışının zaman zaman da dort kışının adları anılarak Ankara'nın venı bir tı yatro topluluğu kazandığı yolun da azımsanmayacak haber çik mıştı Ankara Bırlığı adını Va sıf, "Berlıner Ensemble"dan esınlenerek onermıştı Ankara Bırlığı'nın sahnesı kadar dergısı yayınlan, sıneması vb olacaktı Sahnenın dışında bir tek dergı akanlabılmıştı, o kadar Ne duş lerdı, ama guzel gunlerdı de aynı zaman da Vasıf ÖNGÖREN yoğun emeklı çalışması Vasıf Ongoren'ın Tiyatro Dünyası nda (Mıtos Boyut 2004) bun ların hiçbırı yer almıyor da on dan Bu durum Goktaş tan kay naklanmıyor ama Erbıl Gok taş ın da yararlandığı kaynakla rın hıçbınnde adımtn anılmayışı rol oynuyor gorebıldığımce bun da Ne var kı Ankara Bırlığı Sah nesı'nın kurucuları arasında adı mın anılmayışı, gıderek ahlaksal bir nıtelık taştmaya başladı be nım ıçın Çunku kıtaplarımda yer alan yaşamoykusunde, Anka ra Bırlığı Sahnesı'nın kurucula rından bın olduğum belırtıhyor Ama bu arada ıTgınçtır başka başka kaynaklarda ua adım hıç anümıyor Ankara Bırlığı Sahne sı'nın kurucuları arasında var mıyım, yok muyunV Yukarıda aktardığım bügıler doğru mu, değıl mP Konuyla ılgıîenecek tı yatro büımcılerının dikkatını çekmek zorundayım bu nedenle, yarın bızler olup gıttıkten sonra bunu duzeltmek olanaksız hale gelır çunku Bu onemlı mı o kadar, değıl el bette 1 Çunku Ankara Bırlığı Sahnesı'nın asıl kurucusu Vasıf Ongoren kuşkusuz, bızler ona bu narekette destek vermışız, o kadar Yanı dıyeceğım toplulu ğun estetık bağlamda var edıcısı Vasıftı bu nedenle Ankara Bırlı ğı'nın onun adıyla anılması ka dar doğal bir yonseme olamaz Ama eğer kuruculann adı tek tek andıyorsa o zaman benım adımın da anılması gerekır bı lımsellık nesnellık bunu gerektı rır çunku Vasıf Ongoren'in Tiyatro Dünyası, başlıktan anlaşılabıle Leğı gıbı ıçerığı bırebır aktaran bir yapıt Gerçekten de kıtap okunup bittiğinde, Vasıf Ongo ren'ın tiyatro dünyası kavranıl mıyor yalnızca, yanı sıra bir tıyat ro devrimcisinin yaşamoykusu, kavgaları atdımları, sanatsal "VASIF ÖNGÖRENİN duşlen de ucundan kıyısından TİYATRO DUNYASr tanınmış oluyor Bir tiyatro devrımcısını, done Bu anıları, neden bunea genış mının efsane tiyatro kahramanı aktanyorum? Erbıl Goktaş'ın Vasıf Ongoren'ı duşle nyle kavgalarıyla yan Erbil Gokta; sıtan onemlı bir kıtap bu 1 Gerçı Ankara Bir lığı Sahnesı, 1960'lar, 70'ler boyunca alanda Vasıf Öngören'in ctkınlık uretmış dev uyvrt cnyiaı rımcı sahnelerden yal nızca bın Bu alana emek vermış başka başka topluluklar da soz konusu Ornekse Halk Oyuncuları, Tı vatro IOS.ASr, DAS'l Dostlarlıyat rosu, Çağdaş Sahne, Devnm Içın Hareket C U M H U R İ Y E T