Katalog

Pınar Kür'den 'Hayalet Hikayeleri' Pınar Kür'ün yıllar sonra yayımladığı "Hayalet öyküleri", yazmaya hiç ara verilmemiş gibi, diğer öykülerinin devamı gibi de okunabilir. Bu kitaba da öykülerindeki burukluk, romanlarındaki denemecilik ve öykülemedeki ustalığı hâkim. Yazarın değil metnin kendisinin önemli olduğunu, metni yazardan bağımsız düşünmek gerektiğini söyleyenleri yalanlıyor bu birikim. Yazarın önceki kitapları okundukça "Hayalet Hikayeleri" daha derinlemesine anlaşılıyor. • FIIİZATEŞ ınar Kür'ün son kitabı Hayalet Hikayeleri Mayıs 2004'te yayımlandı. Beş öyküden oluşan kitap sadece içeriğiylc değil yazarının yaklaşık on yıldır çıkardığı ilk kitap olmasıyla da dikkatleri üzerine çekti. Diğer bir dıkkat çekici unsur yazarının iddialılığıydı. 92'de yayımladığı Sonuncu Sonbahar isimli romanından sonra yıllarca hiçbir eseri yayımlanmamıs olan yazar bu kitapla " Alın işte edebiyat budur!" diyordu. Bütün bu unsurlar tek bir şeye işaret ediyordu: Pınar Kür'ün Türkiye'deki edebiyat ortamından uzak durması ve yıllar sonra da büyük bir iddiayla dönmesinin kökeninde aynı eleştirel tavır vardı. "Edebiyat ortamından çok fazla ümit kestim. Zaten artık öyle bir ortam da yok. Edebiyat, edebiyat olarak değerlendirilmiyor epeydir." Bir söyleşide okuyucuyu da yayımcılan da eleştiren yazarın öykülerini topladığı başlık da durıımun kendisini ve nikâyelerin ortak paydasını oldukça iyi anlatıyor. "O yozlaşmış, kötü toplum içinde kendimi bir hayalet olarak görmeye başladım ve öyle yazdım öyküleri. Hani vardır ya hayalet görünmez olur, düşünür, bir şeyler yapmak ister ama kendıni ifade edemez; ben de öyle olduğumu düşündüm. Yani zaten onlar da benim hayaletlerimdi. Biraz da insanın kendini bir ya P bancı, bir hayalet gibi hissetmesini anlatmaya çahştım." Oykülerin her biri kahramanının geçmişinden bugüne yıllarca içinde taşıdığı, peşinden sürüklenmesine izin verdiği ya da peşine takıldığı hayaletini ve onunla bir biçimde hesaplaşmasını konu alıyor. Özellikle kitabın Lanetli Ev alt başlıklı ilk öyküsü geceleri dolaşan bir hayaletin varolduğu kuşkusu uyandırıyor. Gerçekte ise birden fazla kahramanın her birinin kendi dillerinden kendi hayaletiyle yüzleşmesini anlatıyor. Öyküde üst katlannda bir hayaletin yaşadığı düşünülen yalının içinde yıllar önce yaşanmış fakat icindekilerin bunu bilmekten bile kaçındıkları olayları sorgulayan bir 'hayalet kahraman' ve her biri kendi hayaletiyle yaşamayı sürdüren ev halkı var. Hatta yalının kendisi bile bir 'hayalet ev'. Bu öyküdeki tek sorun; 'hayalet kahraman'ın yalıyı ilk gördüğü anda tüm planlarını değiştirmesi, yani birdenbire geçmişinın çağrısına dayanamaması. Kahramanın böyle nedensiz ya da belki mistik nedenlerle yaşamını, geçmişini soruşturmaya başlaması öykünün inandırıcuığını azaltmış. Diğer dört öyküde hayalet çağrışımı bu kadar yoğun değil. Kimi öykülerde kişinın hayaletine teslim olması, kimisinde ise ona sarılıp yaşama anlam ve güzellik katma çabası var. Hikâyelerin ortak paydasının yani sözü edilen hayaletingeçmiş zamanda bir yerde takılıp kalma olduğu da söylenebilir. Takılıp kalınan yerdeki en belirgin his ise öfke. Öfkenin hedefi bir öyküde kahramanın kendisi ya da bir parçası ikiz kardeşi iken bir diğerinde eski eş, bir başkasında ise baba. Öfkeyle aynı anda hikâyelerin her birinde yoğun olarak özlem duygusu hissediliyor; Paris'te bırakılmış bir eski sevgiliye, yıllar önce kaybedilmiş bir eski dosta, en çok da yaşanamamışlıldara duyulan bir özlem bu. Hayalet Hikayeleri yazarın yıllar önce yazdığı hikâyelerin ve romanların izini taşıyor. Sanki yazmaya hiç ara vermemiş, bıraktığı yerden devam eden bir yazar var karşımızda. Yazarın önceki kitapları okunduğunda bu öyküler daha farklı kavranaoilir ve daha derinden anlaşılabilir. 12MARTR0MANIMI? Pınar Kür ilk olarak 1976 yılında Yann Yann romanını yayımlıyor. Daha bu kitabı bitirmeden Küçük Oyuncu şekillenmeye başlıyor yazarın kafasında ve hemen ardından 77'de yayımlanıyor. Özellikle ilk roman büyük bir yankı uyandınyor. Sonrasında Yann Yarın, 12 Mart Romanı olarak adlandırdan bir 'dönem romanı' olarak değerlendirildi. Olay örgüsü darbe öncesinde, sınıf değiştirmiş bir devrimcinin çevresindeki insanlarla şekillenmiş. Romanın en büyük başarısı burjuvaları ve küçük burjuva düşüncelerı çok iyi vermesinde. Fethi Naci bir eleştirisinde kitap üzerine şunları yazıyor: "Bir yazımda 'Toplumcu yazarlarımızı okuyanlar Türkiye'yi nerdeyse sömürücüsü olmayan bir sömürenler ülkesi sanacakl'demistim; Pınar Kür, sömürülenlerin pek bol ama sömürenlerin pek az olduğu edebiyatımıza bir sömürücü çevre sini büyük bir başanyla sokuyor. Bu çevreyi çok iyi tanıdığı belli. Çünkü bu çevrenin kişilerini anlatırken, küçük bir aynntıdan hareketle bir roman kişisi yaratmayıbiliyor." Bu başannın ötesinde kitap hep benzer ve haklı döneminin diğer yazarlarıyla da benzer eleştiriler alıyor: Devrimcileri, yoksulları ve işçileri resmetmekte çok eksik kalmış. Yazar belki bu çevreyi çok yakından tanımamaktan kaynaklanan eksiğini okuduklarından yorumlar yaparak gidermeye çalışmış olabilir ve sonuçta romanın bu bölümleri ki oran olarak burjuvalan anlattığı kısımdan çok daha az 'kitabi' kalmış ve gerçeklerden bir parça uzaklaşmış. Tüm bu eleştiriler Yarın Yarın'ı kanımca değersizleştirmiyor. Belirsiz, muğlak bir tablo çizmiş olsa da ve belki dönemin öğrenci hareketi hakkında zaman zaman yanlış veya eksik fikirler edinmemizi sağlıyor olsa da yazarın duyarlılığı ve bakış açısı bu kitabı hâlâ okunmaya değer kılmış. Romanm yazıldığı dönemde bu kadar eleştirilmesi doğal fakat bugün aydınları bu derece etkJeyen bir toplumsal hareketliliğin olmadığı ve dolayısıyla bu hareketlerin öznelerinin edebiyata sızmadığı bir dönemde bu kitapları okumak keyif verici. Çünkü romanlara sadece yazarın çok iyi bildiği ve anlatabildiği karakterler girmez, toplumun, sosyal hayatın romana girmeye zorladığı karakterler vardır. Pınar Kür'ün 70'lerde yazdığı romanlarda bunlar var. Küçük Oyuncu, aynı dönemin tiyatro camiasındaki görüntüsünü veriyor. Küçük burjuvalığı, duyarsızlığı eleştiren ve "oyunculuk" u sorgulayan bir roman. Hem oyuncu olup hem insan kalmanın mümkün olup olmadığını araştırıyor. Yazarın bu ikinci romanı biçem açısından daha denemeci. "Bu kitapta yeni bir şey denedim. Belki de 'Yarın Yann'ın teknik açıdan her yani oturmuş, çatısı, yapısı, bağlantıları sağlam, 'tam bir roman' oluşuna karşı benim kişisel tepkim bu." Olaylar kronoloji önemsenmeden kahramanın geçmişi anımsamasıyla ilerliyor. Birinci tekil şahıs kullanılarak anlatılan olaylar anlatıcı tarafından sorgulanırken, yazım tekniği sayesinde yaşananlara ve kahramanın bunları değerfendirişine dışarıdan yabancılaşarak bakan okur da sorgulayıcı ve eleştirel kalabiliyor. "Sonuç olarak bildiğimiz romanlara benzemiyor ama, roman gerçeğini yıkmış da değilim. Tersine, romanın asıl gerçeğine, özüne indim sanıyorum. Adını 'roman özü' koyabiliriz kitabın." Gerçekten kısa ve öz bir roman bu. Belki de bu nedenle yazarın karakterlerinin ayrmtılarını verip veremediği sorgulanıyor. Oysa Pınar Kür 'kanlı canlı' karakterler yaratma konusunda çok başarılı bir yazar. Fakat bu kitapta anlatıcının psikolojisini çok başarılı verirken diğer karakterler ayrıntılardan yoksun kalmış. Yine de bugün için anlamlı sorgulamaların yer aldığı Küçük Oyuncu hâlâ okunmayı hak eden iyi bir kitap. Kür'ün 70'lerde yazdığı son kitap 79'da yayımlanan Asılacak Kadın. Çıkışıyla birükte tüm dikkatleri üzerine çekiyor ve müstehcenlik nedeniyle yasaklanmaktan da kurtulamıyor. Trajik bir gazete haberinden yola çıkarak yazılmış bu romanda aynı olay üç farklı kişinin dilinden anlatılıyor. Kitap kadınların kurtuluşunun ne kadar da zor olduğunu vurguluyor aslında. Bu üç kişiyi seçerken değil ama yazar onların dilinden trajik öyküyü anlatırken 'yorumsuz' davranıyor ve ardından gerçeği yorumlama yolunu okuyucuya bırakıyor. 80'ler, kültürel ortamda yozlaşmanın başladığı yıllar... Pınar Kür'ün edebiyat ortamına küsmesi için nedenler artmaya başlar. Romanları senaryolaştırılıp Müjde Ar'lı, Türkan Şoray'lı, Cihan Unal'lı fdmleri çekilir fakat hiç ses getirmez. Yıne de yazmaya devam eder Kür. Fakat K İ T A P SAYI 764 SAYFA 10 C U M H U R İ Y E T