Katalog

Nâzım Hikmet Uluslararası şiir ödülü'nü alan Mahmud Dervişle şiirini konuştuk: 'Şiir söyledikleriyle nesneleri tarif etmiyor, söyledikleri keyfi düşler olsa bile' Mahmud Derviş Mavi Bir Gun a Metln FINDIKÇI rap şiirine katktmz yenilikleriniz ne nıteliktedir. Nâzım Hikmet şiiri ile Mahmud Derviş şiiriarasındakibağknttlan nastlifade ediyorsunuz. Ikinizin şiirinde ortak yanlar neler? Arap şiirine değil de Filistin, Lübnan şiirine katkımı sorarsan; şiirin sesini yükselttim, şiirin imgelerindeki direnişi belirginleştirdim ve Filistin'de yapılan katliam ve bozgunun sesini şiirsel bir dille Filis•in'in sınırlan dışına taşıyıp edebi bir katkım oldu. Nâzım Hikmet'in şiiri büyük bir şiirdir, evrensel yanı ağır basan bir şiirdir; herkesin anlayacağı basit bir dille yazılmış, ancak derin anlamlarla süslenmiş insanı ve insanlığın savunucusu ödün vermez bir şiirdir. Benim şiirimin de insanı ve insanlığı savunan taran ağır basıyor; bugün Türkçeye kazandırmış olduğun benim eski şiirlerim, basit bir dille yazılmış Nâzım'a daha yakın şürlerdir. Ancak, sana getirdiğim son on beş yılda yayımladığım yedi şiir kitabım ve bu kitaplardaki şiirler, Nâzun'ın şiiri kadar duru ve basit bir dille yazıldığını söyleyemem; aynca coğrafi olarak şiirim biraz daha içine kapanıktır diyebilirim. A Mahmud Derviş 1941 yılında Celile kentinin, küçük bir köyünde doğdu. 0 sesslz sedasız köyü, bir fırtına savrukluğuyla istemeyerek bırakırken, henüz altı yaşındaydı. Ortaöğrenlmlnl, Israilln Nazaret ilinde yaptığı sürede üç defa hapse girer (1961,1965,1967). Dergi ve gazetelerde çıkan şiir ve yazılarıyla, daha o yıllarda halkıyla bütünleşlr. Kavganın, acının ve yalnızlığın çok erken yaşta bilincine varmıştır artık. Siiri de militanca söyleşi içinde gelişmektedir. Bu acıya, bunca katliama ve sürgüne rağmen Derviş hfçbir zaman kin gütmez şiirinde. 1982 yılının eylül ayında, Sabra Şatila katliamı olur. Mahmud Derviş katliamdan hemen sonra, "Cölgeyl Yüksekten övmek Beyrut Kasidesi"ni yazar. Bu şiirle Filistin kavgasında, en güçlü sllahlardan birlsinin şiir olduğunu bütün dünyaya kanıtlar. Bu kitapla Sovyetler Birliğf Lenln ödülünü alır. Bir Mahmud Derviş çevirmeni olan Metin Fındıkçı bu yılın Nâzım Hikmet şiir ödülünü alan şairle konuştu. yinde olmasa da, Arap devletlerine kıyasla çok daha iyi durumda. Bunun nedeni ise sizde din ve devlet işlerinin birbirinden ayn olmasıdır. Harf devrimi ve laiklik bir ulus için çok değerli iki unsurdur, umanm bunların değerini çok iyi biliyorsunuzdur ve savunuyorsunuzdur. Arap kültürü, Arap yayımalan Filistinlı ve Lübnanlı şaırlere yeterince ilgigösteriyor mu? Arap dünyasındaki düşünürler ve edebiyatçtlar, Batı'ya göre Türkiye'ye yeterince yanstmıyor. Sizce bunun nedeni nedir, çevirmen sorunu mu yoksa okuyucu ilgisizliği mi? Evet yeterince ilgi gösteriyor, sana şaşıracağın bir şey söyleyeceğim: Dün bir konuşmamızda kendin söyledin, Türkiye'de şiir kitaplan bin adet basıldığını, Avrupa'nın birçok ülkesinde de bu aynıdır. Lübnan'da iyi tanınmış şairlerin kitapları 5 bin basıyor, örneğin benim birkaç kitabım 10 bin adet basıma ulaştı. Baoda birçok yazarımız ve şairimiz tanınıyor, o kültürde ve edebiyat çerçevesinde yer almış durumda. Türkiye'deki durumu bilmiyorum, bildiğim kadanyla Arap edebiyatına ilgi var, ancak kaynak yok. Stzce bu teknoloji kültüründe şiirin geleceğıni nasıl görüyorsunuz? Şiirin, tarihte yaz»vpncesine dayanan kökleri var. Peygambe.rjmiz şairleri sevmiyordu yaşamı boyunca onlarla savaş halindeydi, fayda etmedi. Şiirin kökleri insanla birlikte gelişiyor, teknoloji kültüründe de bu köklerin kuruyacağını hiç sanmıyorum. Şiir, her zaman insanın dünyadaki izlerinin taşıyıcısı olmuştur. Şartlara ve mekâna firsat vermeden, tarihin baskısından ve sos yal çalkalanmalarından insanın özgürlüğünü belirlemiştir. •Ya sıırın özgürlüğü? Şiirin özgürlüğü olmaz, bulunduğu konum ne olursa olsun mecazi olarak şiir özgür olamıyor. Işte bu durumda şiir bulunduğu çağdan uzaklaşıp ütopik bir çağa gider. Pekt saınn kendt toprağında verilen sıyasikararlara karsı lavrı ne olmalt veya emperyalist gücün müdahalesıne karsı özgürlüğü? Şiir adlandınr, tanık olur, ancak şairin kendisinden başkasını özgürleştirebilir mi? Şair bunu başardığında sözcüklerin atası mı olur? Şair bireyin özgürlüğüyle "kişiliğıni" özgürkılabilirmi veyabu "kişiliği" şair olunca, işgal altındaki toprakta tek kutuplu bu dünyada sömürülerek özgür olabilir mi? Şair ve siyaset arasındaki doğal imgeler ayn olur mu? Şair veya siyasetçi olarak bir insan ikiye bölünebilir mi? Evet ve hayır. tnsan her şeyiyle bir bedendir bölünmez. Ancak, verdiği mücadelede yollar değişiktir, her bir yolun ve uğraşın doğallığı farklıdır. Ama bunlar dünyayı görüş açısında bir yerde kesişirler ve bu dünyanın görüşünü belirtince ayrılırlar. Ancak, şairin mutlaka bir siyasi görüşü olmalıdır ve bu dünya görüşünün doğniltusunda yol alır. Ondan istenilene karşı vefalı olmak zorunda. Çünkü o topluma mal olmuş biridir. Ondan vazgeçilmez bir şey daha isteniliyor ki o da muhalifliktir; her konuşmasında bu sıkı sıkıya iç içe dokulu düzene karşı olması bekleniyor. Şiir söyledikleriyle nesneleri tarif etmiyor, söyledikleri keyfi düşler olsa bile. ORMAN KANUNU Ortadoğu insanı özgürlüğüne ne zaman kavusacak? Bunun birçok nedeni var, az önce değindim. Siyasetin dinden annması, demokrasinin rayına oturması, üretim ve en önemlisi bugün ve gelecekte yaşanacak tek tarafh savaşın, Ortadoğu'nun malum devletlerine yapılan haksız müdahalelerin durdurulması, birileri çıkıp bu bozguna dur derse belki o zaman ufukta bir umut ışığı belirebilir. Ahlaki değerlerin sorumluluğunda gerek Amerika'nın Irak'a müdahalesine karşı, gerekse îsrail'in Filistin'e devam eden yjcımına karşı; bu savaşlarla bugün ve gelecekte insanlan orman kanunuyla tehdit ediyor ve edecektir. Umanm bu bölgenin insanı yakın bir gelecekte özgürlüğüne kavuşur. Gitgide dünya düzenı tek kutuplu halc kayarken bu olası mı, yani birileri çıkıp dur diyebilir mi? Bulunduğumuz çağda tarih mutlu bir sonla ermediği bir zaman dilimidir bu doğru, bu bizim kötü şansımızdır. Bize düşen barbarlık, şiddet ve insanı değerlerin çöküşüdür, kuzey ve güney arasında yaşananlar gibi, zaman aynı zamandır. Global yüksefişin varlığı, somut delil olmamakla birlikte yoksulu daha yoksul kıldı ve insanlığı bir sonla tehdit eder hale geldi. Ama umudar hiçbir zaman rükenmez, mutlaka bir umut vardır. Bugün Filtstin'de genç şairlerden, 'iste bu iyi bir şairdir deyebileceğiniz yartn için umut veren sairler var mı? Evet çok iyi genç şairler var. Seninle mutlaka iletişim kurmalarını sağlayacağım. Teşekkürler. Istanbul çok güzel bir şehir. Bu kadar yakınımda bulunan bu harika şehre daha önce niye gelmedim anlamadım. Ama yakın gelecekte bu şehre bir daha, ama bu kez gezmek için mutlaka geleceğim. O zaman söz ettiğirn genç şairlerin kitaplannı getireceğim. Çok tesekkür ederim, o halde yakında görüşmek üzere dtyelım. Gösterdiğin ilgiye ve bu üç günde seni yorduğum için asıl ben sana tesekkür edeBeyrut Kasidesi/ Mahmud Dervis/Alktm Yayınevı/120 s. Mavi Bir Gün/ Mahmud Dervis/Dünya Kitaplan/94 s. MODERNİZM VE ARAP ŞİİRİ Modernizm, tüketim kültürü, teknoloji Araplann yaşaytş biçimlerini nasıl etkiledi, Modernizm Arap şıirini nasıl etkiledi? Modernizm ve teknoloji bu dünyanın bir parçası olduğumuza göre bizde de aynıanda coğraiyamızayayddı. Ancak, Fransa devriminden bu yana Avrupa'da modernizm gelişti demokrasi bugün her alanda en üst düzeyde, artık postmodernizmden söz ediliyor. Bizdeki modernizm siyasal ve sosyal açıdan ve de günlük hayata bakıldığında polis ve şiirle anılıyor, öyle gelişiklik kazandı, henüz modernizme dahi geçemedik, yaşanan çıkar savaşları yüzünden modernizmin gerisine düştük. Yaşamın tüm alanları bir kısır döngü içinde dönüp duruyor, bu kısır döngü nedir: siyasallaşan Islam, din ve öbür dünyada halimiz ne olacak. Bu dünya için bir şeyler yapmadan bu hayatı yaşamadan, toplumun çoğu öbür dünyanın derdine düşmüş. Böyle olunca da modernizmden bihaber, kültürünü dahi tüketen bir millet durumundayız. Arap devletlenne veAvrupa'ya baktığında Türkiye'yt nastl değerlendirıyorsun, nasıl buluyorsun? Türkiye, demokrasi ve sosyal yaşam açısından her ne kadar Avrupa ülkeleri düzeSAYFA 14 C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 725