Katalog

Benim Baudelaire'm OSMAN SERHAT ERKEKLİ E lıot, Tann'nın dunyayı ıkı kışı ara sında paylaştırdığını, bunların da Dante ve Shakespeare olduğunu soyler Daha sonra Goethe'den ozur dı ledığını soylerler ama, ılk goruşune ka tılmamak elde değıl Çunku Goethe da ha çok bır fıkır adamı kışdığıyle otekı ro mantık donem şaırlerıne fazla benzemış, ozgunluğuyle sıvrdememıştır 18 yuzyıl boyle kendı donemıne kapalı kalmış Goethe, Schıller, Byron, Snelley, Puş kın, Lermontov gıbı bırbırı ayarında ve artık gunumuze nır şey vermeyen şaır lerlegeçmışken, 19 yuzyılda onlan aşan buyuk bır şaırle karşılaşıyoruz Baude laıre, onu ıse yıne ondan çıkan Rımba ud ve 1926'da olen Rılke ızlıyor 20 yuz yılda Nâzım Hıkmet ve akranı Neruda, Lorca, Vıncente Aleıxandre, Aragon, Eluard, Montale, Seferıs, Rıtsos, Elıtıs gıbı şaırler yetışmış ıse de, aralarından ozgunluğuyle sıvrılen buyuk bır şaır çık mamıştır Yanı Dante, belkı Yunus, Snakespeare, Baudelaıre, bıraz çocuksu kal mış, yaşı dolayısıyla olgunlaşamamış bır Rımbaud, henuz ardından kendı ayarın da buyuk bır eser yaratdamamış olan Duıno Ağıtları'yla Rılke, dunyanın en buyuk şaırlerıdır En azından ben boyle duşunuyorum Baudelaıre ıçın Fransız şırunı kastederek "şaırlerın kralı, gerçek bır tanrı" dıyen Rımbaud aynı zamanda mektuplarından bırınde onun ıçın en onemlı eleştırıyı yapmış, Baudelaıre'ın fazla artıstık bır çevrede yaşadığını ve şurının fazla bıçımcı olduğunu soylemış tır BHBOSBPSSPI dsHkanlı Dağlarda tepelerde yayan yapıldak ge zen on yedı on sekız yaşların Dilge ser serı delikanlısı ıçın, bu goruş olağan ol duğu gıbı, aynı bakış açısı ozgun bır eleştırıyı de sağlamıştır Baudelaıre'ın buyuk ardıllarımdan Rılke ıse, Baudela ıre'den çok, kendı çağdaşı ve dostu Va lery ıle ılgılenmış, onun şıırlerını Almancaya çevırmıştır Benım kışısel kanım ıse, Turk şaırlerının artık urunlerını ve eleştırılerını dunya olçeğıne taşıyarak, ken dılerını daha ust bır olçekte elemelerı gerektığınden hareket ederek tevazu ;ostermenın gereksız olduğunda odak anmaktadır Baudelaıre'ın kokular dun yası, fahışeler, lezbıyenler, havvan leşle rı, çocuk kalbını yemek gıbı okura dgınç gelebdecek konuları ışlemekle kendıne ayrıksı bır dunya yaratmak ıstemış ol duğu, boyle bır dunyayı doğuştan ya nında getırmedığı soylenebılır Ote yan dan, yetenek, kendını adama, ozgunluk gıbı uç onemlı koşulu olumlu anlamda taşıyan, kendısının uzerındekı Dante, Yunus, Shakespeare ıle altındakı Rımba ud ve Rılke arasında her zaman ayrı ka lacak gorkemlı bır dağ olarak duşunu yorum Baudelaıre'ı Turk şaırlerını faz lasıyla etkılemış olması, bızler ıçın onemlı bır olgudur Turkçeye en çok çevrden şaırlerın de sanırım en başında gelmektedır Vasfı Mahır'ın çevırı dılının ona en çok yakı şan dıl olduğunu, Saıt Maden'ın an Turkçe yaklaşımının Baudelaıre ruhu nu yansıtmadığını, Erdoğan Alkan'ın onemlı yanlışları olduğunu (mesela en unlu şurlerınden bırı olan Albatros'ta Baudelaıre apaçık "marcher" fıdıyle, şa ırlere benzettığı albatros kuşları ıçın "yurumene engel olur dev kanatların" derken, Alkan, uçmana engel olur ağır dev kanatların" demektedır Alkan'ın, şaırlerın goklerın prensıyken yeryuzune surgun eddmış olduğu yorumunun altı nı çızmek ıçın boyle bır mudahalede bu lunduğunu sanıyorum Fransızca bılme mekle suçlayamayacağımız âşıkâr olan bu çalışkan adamımızın, Baudelaıre'ı duzeltmek gıbı bır tasarrufu olmaması gerektığını duşunuyorum Bızım gozu muzden kaçsa da, çevremızde olan ve şı ırın olmedığıne ınancımızı pekıştıren Serkan Ozan Ozağaç, Can Bahadır Yu ce gıbı henuz yırmı yaşlarındakı genç şa ırler bu çevırderı tıtızlıkle ıncelemekte, bızlerı uyarmaktalar Ahmet Necdet'ın bu oylumlu çevırılere dorduncu bır cılt olarak eklenen çalışmasının yeyı yayım lanmış olması vesılesıyle en doğru ve şaırce çevırının onun tarafından yapıl mış olduğunu soylemek ısterım • Kötüliık Çiçekleri / Charles Baudelalıre / Çevıren Ahmet Necdet gunumuz globalleşme taraftarları ıçın de çok şoyler soyledığıne ınanıyorum Batı'dan beklenen ayaınlanma ışığının nıçın bızlere bır turlu ulaşamadığına ve ulaşanın ne olçude algdandığına dıkka tı çeken Tulay Ferah, aydınlarımızı bu vadıde duşunmeye ve bır ozeleştırıye da vetedıyor "Benımleuçmayahazıroku ra adanmıştır " dıyerek bıze duygu ve duşunce dunyasının kapdarını açan ya zar, romanına bır brıç ustası olarak yer leştırdığı olayları ıraelememızı, bunu yapmaaığımız takdırde kuçucuk bır ıpucu de yendgıye duşeceğımızı, altını çızerek hatırlatıyor bıze Sızler de uçma ya hazırsanız, bu romanı mutlaka oku yunuz, dıyorum Alışdmış roman ve duşunce kalıplarını kıran ve ılgıyle okunan bır yapıt Mayo mu Osmanlı mı" '• Mayo mu Osmanlı mı!/ Tulay Ferah / Telos Yayınları Melekler Erkek Olur ABDULLAH TEKİN B Mayo mu Osmanlı mı? HALİM ÇİFTÇİ azar Tulay Ferah bu romanında, zaman ve tarıh kavramına ıronıy le yaklaşıyor Tarıhın bıze hep doğruları soylemedığını ve bu yuzden de doğru soylenmeyene karşı başkaldırıya yof açtığını sezdırıyor Tanzımat'la baş layan Batdılaşma çabalarını acımasız şe kıîde eleştırerek Boyun eğış ıse, karan lıktan kurtulabdmek ıçın Batı lımanına en kısa yoldan demır atma ınancımızla ozdeşleşıyor Roman kahramanı (başka bır deyımle "kahraman olmak ıstemeyen roman kah ramanı") Sıret Bey, çarptırddığı olum ce zasından kurtulmanın bırıcık çaresını Batı'da gormektedır Yazar, bu ıkdemden yararlanarak aydınlarımızın dunden bugune, nereden nereye gıdemeddden nı ae oldukça başardı şekdde ortaya ko yabdıyor Aynca, kahramanımızın kelle sını kurtarıp kurtaramayacağı sorusuna kesın bır yanıt vermeyerek, bunu roman ıçın bır heyecan oğesı olarak kullanıyor Y l ır ış yerınde yonetıcı olarak gorev yapan Murat, aynı ış yerınde yenı goreve baslayan Selma ıle beraber olduğu gorkemlı gecenın erken saatle rınde evıne donduğunde karısının "Bu ne haP" sorusuyla karşdaşır "Neredey dın sabahın beşıne kadar?" Leş gıbı ko kuyorsun Kalk banyo yap Traş ol Işe boyle gıtmeyeceksın herhalde" (s 22) Muratkarısının deddderın yapar, banyo ya gıder Vucudunda morlukfar ve dış ız lerı vardır "Ondan kendını tutmasını, arkasında ız bırakmamasını, karısının yakın kontrolu altında yaşayan evlı bır adam olduğumu unutmamasını ısteye mezdım" şeklınde duşunur (s 24) îlışkder yumağı bır nafta surer Bu su reç ıçınde Murat boyle bır kadınla bera ber olmanın herkese nasıp olmayacağı yaklaşımıyla hareket eder "Gızlı bır şey yapıyordum ve korkuyordum, karım dan, çocuklanmdan, patronumdan, ar kadaşlarımdan, ış arkadaşlarımdan, kısaca bana sahıp olan, hayatımı zorlaştı ran, hatta karartma potansıyelıne sahıp herkesten tek tek ve toplu olarak hepsın den " Murat ın Selma ve Avten le dışkderı "sefd bır avukatın dava' ddekçesıne neden olur Murat bu durumu şoyle değer lendınr "Ve yenıden doğacaktım îkın cı, gerçek, bana aıt hayatıma Ve haya tım ozel olacaktı Doğduğum zamankı olacaktım, bıraz yardımla,korkmamayı, yaşamayı, buyumeyı, yalnızlığı, duşun meyı ve ve ve ve elbette karşı cınsı tanımayı oğrenecektım " (s 127) Son kez evıne uğrayan Murat'ı karısı karşılar "Bekle" kapıyı yarı arahk tuta rak, "bavulunu getıreyım" (s 253) Sonrası? 'Sonrası karanlık Kapının aralığın dan gelen holun ışığı televızyonun sesı, çocukların gurultulerı, bakıcı kadının mutfakta yaptığı sofra kurma muzığı, ka rımın mermer zemındekı ayak seslerı, her şey hızla soldu gıttı Sadece bır ara bır el renerını yakdıp sondurulmesı gıbı bır an ıçınde, karımın yuzunu tekrar go rurgıbı oldum, ama hepsıo Bavulunge tırdıp onume bırakddığını, artık gıtme durumunda olduğumu anlayabıîıyor dum Ortada, ustumde, çevremde, ka ranlıkta kaybeddmış bır şey olduğunu anlayabdıyordum Sadece bır şey, karan lıkta kaybeddmış, karanhkta bulunama yatak bır şey olduğunu " (s 253) Kıtabın son sayrasında romanın kah ramanı Murat yenı evıne gelır "Evıme geleceğım gece Bır suru anahtar ıçınde hangı kdıdı hangısıyle açacağımı bulun caya kadar zaman geçecek Geçsın Ace lemız yok Artık yok Elektrık duğmele rının yerını bulmak zor olacak Olsun Işıklarunı ılk kez açacağım Ve evımı go receğım Sen orada da olacaksın Dıye ceğım kı benım ıçın fazla zengın bır ev dı O kadar şeyı tek başıma yapmış ola mazdım Kımın umurunda? Oldu ışte Oldu bıttı Boyle olacak Masama otu racağım, elımde kırmızı kurşun kalem, turkuaz bır ışığın ıçınde, okuma gozlu ğumun camlarında sozcukler senın sev dığın renk ağır ağır akarken" (s 257) Yoğun bır yaşamın ıçınde kendıne go re soluk almanın yollarını arayan Murat, Selma de karşdaşınca tek duze bır yaşa mın kuçuk ıskefelerınden otelere uza nıp engınlere açdmıştır Renklı ve canlı bır yaşamın kanatlarıyla uçan Murat bu anı ve hızlı çıkışın faturasını nasd ode yecektır? Evlddc ortamında bu tur açı lımlar ne olçude mumkundur acaba Duğun torenlerınde gelın arabalarına yapıştırdan "evlenıyoruz mutluyuz" soy lemlerını ıçeren pankartlar ne olçude gerçeğı yansıtıyor Kesınldde bdınmelıdır kı evlddc mut lu olmak ıçın başvurulan bır kurum de ğddır Her evlenen kışı mutluluğu yaka layacak dıye bır varsayım olamaz Hat ta mutluluk bır yana, mutsuzluk nedenı bde olabdır dıye duşunmek gerekır El bette evlılık saygın bır kurumdur ve ıkı kışının ydlarca bırbırlerıne sevgı ve say gı duyarak yaşamaları takdırle karşdan mahdır Ama gazete haberlerı, televız yon ekranları ayrı ayrı yaşayan karı ko calar ve ıkı ara bır deredekalmış çocuk ların ınandmaz oykulerını yansıtıyor her gun Yeni doğer yar^an 8oluk atmanm yollan f Her ozellığı de değışık bır roman kur gulamış Tulay Ferah Tardıı ters yuz ederken "Tarıh yaşayan ınsanlar ıçın lukstur" tezı ıle kouru, kavramlar uzerın de bır kez daha duşunmeye çağırıyor Okur ıse, ışıtısını duru bır Furkçeden alan olaylar ırmağında buluyor kendısı nı, Sıret Bey de çıktığımız bu uç zamanlı yolculukta geçmış, Dugunle butunleşe rek geleceğe gonderme yapıyor Bır ba kıyorsunuz, 2 Meşrutıyet bugun de kol kola gırmış, tarıhın ızduşumunde sızı coşkuyla koşturarak alıp bır yerlere go turuyor Oyle bır yolculuk kı, Huseyın Rahmı Gurpınar, Şehzade Ahmet'ın sev gdısı Amasyalı şaır lVhhrî Hanım, Geor ge Sand, Sımone de Beauvoır, Sartre ve Halıde Edıp Adıvar'larla geçen unutul mayacak anlar yaşatıyor sıze, usteldc hıç sıkmadan, eğlendırıp duşundurerek Değışık tatlar alabıleeğınızı ve severek okuyacağınızı umduğum bu romanın, Dojjlşlk bh poman 1 Çarlık Rusya'sının unlu ya/arlarından Herzen'ın "Kabahat Kımde' adlı kıta bındakı Anna Fedorovna'yı anımsıyor ınsan " Anna kocasının dışında bırçok ınsanla beraber olmuştur Kocası Ivano vıç ıse karısını dışındakı butun kadınlar dan hoşlanır "Aralarında pembe renklı evlddc zıncırınnın sadece bır halkası kal mıştır bu evldığı tutan O da kıskançlık Doktor Semyon Ivanovıç ade dostluğu nun verdığı yakınlıkla, 'Pekı ama ADa haşkına sızı bır arada tutan ne' dıye sor duğu zaman şu cevabı verır ' Aaa sız be nı ne sanıyorsunuz doktor? Şerefım, na musum, hayatım kadar onemlıdır benım ıçın Elalem sonra ne der 'Doktor' ayrı evlerde yaşasaydınız ıkınız de rahat ederdınız' deyınce kocanın gosterdığı tepkı de dgınçtır 'Daha neler Benı Fransız mı sandınız, ne 'Herzen'ın tıp len bır asırdan da eskıdır Yazar toplum sal şartlanmalarla alay edıyor gereğı kal mamış bır beraberhğın ne gıbı duşunce lerle surdurulmek ıstendığının mızahını yapıyor Şımdı yuz bu kadar yd sonra bır kadının Anna Fedorovna gıbı, bır erke ğın Nıkanor Ivanovıç gıbı yıkdmış bır muessese uzerıne tıtremelerı, çağdaş ın sanı duşun yapısı uzerıne sağlam yende meler yapmadığımız kuşkusunu verı yor" (Sadun Tanju, Dana Guzel Bır Dunya, s 42) Evldık kurumun mızah bır yana kara mızah ornekler çerçevesınde yorum lamak yerıne, yenı yaşam turlerı yaratıp, tutucu çabaların otesınde algdayarak de ğerlendırmek daha doğru, daha guzel olmaz mı acaba ? Daha aydınlık, daha ışıklı, daha guç veren bır yaşamın ıçıne balıklama üalmayı venı bır yaşam bıçı mını temel oğesı olarak nıtelemek pek zor olmaz herhalde Insanın çevresı ve kullandığı şeyler değışıyorsa bızzat ken dısı de değışmelı ve yenı değer yargda rına, yenı yaşam turlerıne merhaba de mesını bdrnelıdır Gızldık ve korku kav ramlan soz konusu olmamalıdır Ve kım se kımsenın malı olmamaya ozen gos termelıdır Yaşamı guçleştırme ve "ka raıtma potansıyelıne" sahıp olan herkes ten ırak durarak kuşkusuz CUMHURİYET KİTAP SAYI 652 SAYFA 16