Katalog

Cemal Nadir pek de uzun sayılmayacak yaşamında karıkatür sanatı adma önemli kilometre taşlarından bırı olmayı başarmış bir büyük karikatur ustası. Karikatürculer Derneğı yayımladığı görkemlı yapıda ustayı bır kez daha saygıyla anmamızı sağlıyor. ÖNER YAĞCI Cemal Nadır, halk terbıye sınde k u ıkatıır sanatını eşsız • • • bır ustalıkla kııllanan tek sa natçımızdı Halka dııı madan sağduyu nun gerçek yolunu gostumeve çalı§tı Yumuşak çı/gıltrıne taktıgı o ınce nuk telerının altında ınsanlaıa doğrunun, ıyının volunıı gostumck uıdışesı saklıy dı Ioplıım nusckluınu/ı Anuabey'ın sağduvusuvla ıııııiukuı dı. gunluk ha dıselcrın gulıınç t u ınaıın.ışoylebır do kunurken de bı/ı hep aynı endışenın LA ruretınde gıılduı up duşundurdu VcJat Cıunyol (Yııccl dtrgı\ı, Nısaıı 1947) Gulmev.enın çugıyle gerçekleştırden turu olan, ınsanı gulduren, gulumseten, duşunduıen, eleştırel gulduıu temelıne dayanan bır sanattır karikatur Insanın olduğu hcr veıde gulmecenm (mızahın) bır dalı olaıak ortaya çıkan karıkatut, Italyanıa "caucare" sozcu ğunden gelmış I uıkçtmıze Bızde.Osırunlı nın tesımyasağıvehoş gorusuzluğu nccknıvle gecıkmış olarak gorulen kaııkatuı basimevlerının kurul masıVL'yazılıbjsıııınoıtayaçıkmasıylaılk kez lan/ımat doıumınde leodor Ka sap ın 'Dıyojen' ga/etesınde goruldu (1870) Daha sonıa "Karagoz", "Hayal", "ÇıngıraklıTataı", "Çaylak" gıbıgulme ce dergderınde de kaııkaturler yayımlan dı Ikıncı Meşrutıyet'ın hemen başlarında "Karagoz", ' Boşboğaz", "Geveze" gıbı gulmece gazeteleıınde kaııkaturler çıktı ve doneme damgasını vuıan kışı de "Cem" ım/asıvla bılınen Cemıl Cem (1882 1950) oldu "Kalem" dergısınde çızdığı karikatur lerde sıyasal ve toplumsal konulara değı nen, ontu ve kavgau kaıdcaturlerıyle dık kat çeken ve 1910 da "Cem" dergısını çı karmaya başlayan Cemd Cem, 1928'e ka dar çdcardığı dergısınde donemın en bu yuk karıkatuııstı olduğunu kanıtladı "Cem" dergısı"Yavıız Havuz Davası" de dgdı bır karıkatuı nedenıyle kapatdınca Cem'ın kardtaturıstlığı de son buldu Cumhurıyet'ın hemen oncesınde karı katurumuzde, ılk karıkaturlerını 1916'dan ıtıbaren yayımlamaya başlayan, kardcaturupopuleıleştırıpyaygınlaştıran, ' Tombulleyze", "SıskaDayı', "Çomez" tıplerıyle ve "Ramız" adıyla tanınan Ra mız Gokçe (1900 1953) usta olarak var ettı kendısını Ancak, 1940'larda sıyasal du ıdara yonelttığı eleştırı oklarını 1950 de bırlıkte ellerıyle kırdı, Demokrat Partı saflarına geçtı vc top £{ Karikatürculer Dernegi'nden büyük ustaya saygı kitabı Cemal Nadir 100 vasında lumsal eleştırıden vazgeçerek karıkaturun doğasına aykırı davrandı, yanı ıntıhar ettı Cumhurıyet'ın dk ydlaıın da abece devrımınden sonra "Cemal Nadır" ımzasıyla 'Akşam" gazetesınde yavım ladığı karıkaturlerle guncel olayları yansıtarak bu çızgı ba natının sevılmesını ve basının ayrılmaz bır parçası olmasını sağlayan Cemal Nadir Guler (1902 1947) ıse Cumhurıyet donemı karıkaturunun ger çek buyuk ustası oldu Sevımlı sıcak çızgderıyle, halkın damarından halka do nuk esprılerıyle karıkaturu sevdırdı Cemal Nadır Hep genç ve hep oncu de yınce, Cumhurıyet donemı karıkaturunun genç ontusu deyınce akla gelen addır Ce mal Nadır 1902 1947arasın dakı omrune sığdırdığı karı katurlerıyle Cumhurıyet do nemının görkemlı kartkatur geleneğını başlatan addır Çağdaş Turk kardcaturu Cemal Nadir ve allesl Nlsantası ndakl evlerlnde 14 Ağustos nun kurucusu olan ve yarattı ğı tıplerle hem karıkaturun se lıklenyle kardtaturumuzu gelıştırmesı se vdıp vaygınlaşmasında, hem de yenı ka ruvenıdır de rıkaturıstlerın yetışmesınde payı ve kat Karıkaturumuzun dk bant karikatur kısı buyuk olan bır olumsu/ ustasıdır o tıplemesı olan ve 1929'da doğan Amca Bir göçmen çocuğu bey"ın 1932'de yayunlanan dk albumu Bulgarıstan goçmenı bır adenın çocu karikatur tardıımız açısından bır ılk olma ğu olarak 13 lemmuz 1902'de Bursa'da ozellığı ta^ımaktadır doğan ve karikatur sanatımızın olumsıız "Akşam"dakı kankaturlennın yanı sı oncusu olan Cemal Nadır Guler, aılesı ra "Son Posta" ga/etesı de "Karucatur", nın ekonomık sıkıntdarı nedenıyle orta "Yucel", "Koroğlu", "Babacan" gıbı der okulu yarıda bırakarak çeşıtlı ısleıde ça gderde de çızen Cemal Nadır," Ak'la Ka lıştıktan sonra, 1920'de dk kardcaturlerı ra", "Dede de Torun", Dalkavuk", "Ye nı Sedat Sımavı'nın çdtardığı "Ddcen" ve nıZengın", "Salamon" gıbı çızgı tıplerıy "Resımlı Dunya" dergılerınde "Cemal le toplumsal sorunlara, adaletsızliklere, Nadır" adıyla gonderır Bırkaç yd sonra, gunluk yaşama ışık tutar, eleştırder vapar 1926'da da geçımını karıkaturfe sağlama 1942 1944 arasında " Amcabey" acuı gul ya karar venp lstanbul'a goçer, orada ev mece dergısını çıkarır 1943'tenolumune lenır ve kankaturlerını "Papağan"da ya kadar da "Cumhurıyet"te çızer yımlar ama geçınemeyıp Bursa'ya doner Bu ydlarda faşızme, savaşa, savaş done Bursa'dakı gunlerı tabelacdıkla, bır okıd mının vurgunculanna, karaborsacdaruıa dakı oğretmenldde, mandolın derslenv karşı çızgısıyle dırenır le geçerken "Sınema Mecmuası"nda retc 1939 Yuzkarası adlıoyunu Istanbul Şe lam kardcaturlerı ve "Karagoz", "Koroğ hır Tıyatrosu'nda oynanır 1941'de Ve lu", "Yenı Fdor", "Akbaba" gıbı dergı dat Gunyol'la " Arkadaş" adlı çocuk der lerde yazdı kankaturlerı yayımlanır gısını çıkarır Beş kez karikatur sergısı Abece devrımınden sonra, "Akşam" açar, konteranslar verır 27 Şubat 1947 de gazetesı başyazan Necmettın olur ve ertesı gun Istanbul halkı onu Sadak adına Selamı Izzet Seuğurlamak ıçın cenazesıne koşar des bır mektup gondererek Ondan aldıklan mırası onurla taşıyarak gazetede karibugunlere aktaran kankaturıstlerımızın katur çızmeye orgutu KardcaturcuJer Derneğı, bu bu ağırır Cemal yuk oncuvu unutmadığını, unutmayaca adır'ı Bu çağ ğını kanıtlayan bır yapıt kattı ulkemız kul rı, 1943'e kadar turune "Cemal Nadır 100 Yaşında" suren bır gunluk gazete katıka Cemal Nadır'ın 15 Ekım 1942'desoy turcusu yapar ledığı, "Ben karıkaturu bır guzel koku gı onu bı ınsana bır an zevk verdıkten sonra el de boş bır şışe veya sarı bır leke bırakıp 15 yd suren bu havaya karışan bır marıret olmaktan baş seruven, aynı za ka turlu aniıyorum O ne palyaçoluktur, manda oncu ve ne de gobek attıran, çenelerı ağrıtan kah usta bır kardcatu kahadır Bencekardcatur.ınsanbeynının rıstın doğup buyumesı ve yenı muhtaç olduğu tebessum ve tcfekkuru (duşunceyı) temın cden bır guzel sanat olmalı dır " cumlelerıyle sunulan "C emal Nadır 100 Yaşında", 32X23 cm boyutuyla buyuk boy bır album kıtap olarak karikatürculer Derneğı'nın alkışlanası bır yayını Cıhan Demırcı'nın yayına hazırladığı yapıtı, katkdanyla cunısığına çıkaran "Nurol Holdıng A Ş "nın karikatur sanatına olan bu desteğının de anlamlı bır sahıplenme oldu ğıınu belırtmek gerekıyor Yapıt donemın Kultut Ba kanı lstemıhan Talay ın sunuş yazısı, Kardcaturculer Derne ğı Başkanı Metın Peker ın on sozu ve dernek yonetım kuru lu adına Genel Sekreter Cdıan Demırcı'nın "Kıtap Hakkın da" yazdığı yazıyla başhyor Son yıllardalu karıkaturle d gdı yayınların çoğalmasında onemlı bır payı olan Karıka turculer Derneğı Başkanı Me 1937 tın Peker, yapıtın "Turk karı katurununbırvefaorneğı"ol duğunu soylerken, "Cemal Nadır 100 ya şında ve hâlâ yaşıyor " dıyen Cıhan De mıru, derneğın, doğumunun 100 ydıol ması nedenıyle 2002'yı "Cemal Nadır Yı b" dan ettığını, çeşıtb etkınlıklerınyanı sı ra adına "Cemal Nadır Onur Odulu' konduğunu ve ılk odulun Oğu/ Aral'a verddığını ve sonunda da bu denlı kap samlı olan vapıtın bın bır emekle ortaya çıkarddığını soyluyor Gazetelerde gun fuk karıkaturun oncusu olan Cemal Na dır'ın "50 Kuşağı" dıye andan usta karı katurculerımızın oncusu ve "Ulkemızde kardcaturu kıtlelere sevdırmeyı, karıka turu dk kez halkın yaşamına sokmayı ba şaran modern anlamdakı dk Turk çıze rı " olduğunu da soyluyor Cıhan De mırcı Her sayfaya, bır kısmı renklı olmak uzere Cemal Nadır'ın çeşıtlı fotoğrafları nın ve çızgılerının de konulduğu yapıtın sonrakı Yuzde Kırkbes başlıklı bolumun de yaşamoykusu, kendı anlatımıyla yaşa moykusu yer alıyor Yayınlanmış Album lerı başlığı altında, 1932'de çıkan "Am cabey'e Gore" de başlayan, aralarında "Akla Kara", "Harp Zengınlerı Kardca turu", "Sıyası Kardcaturler AJbumu" gı bı kankaturlerın de olduğu ve 12 sı 1946'da yayımlanan "Amcabey Albu mu" olan albumlerı tanıtdıyor Burada, Cemal Nadır'ın olumunden sonra yalnız ca tek bır albumun 1984'te Mıllıyet Ya yınlan'nca yayımlanmış olduğunu da oğ renıyoruz Cemal Nadır ın Yarattığı Tıpler bolu munde, onun en unlu tıpı olan "Amta bey'Me başlavan, ıkı /ıt kardeşın seruven lennı ışleyen "Ak'laKara",hıçeskımeyen bır tıp olan ' Dalkavuk", kuşaklar arası farkları aktaran "Dede de Torun", savaş ydlarının yarattığı bır kahraman olan CUMHURIYET KİTAP Gecıken karikatür Vefaörneü SAYFA 6 J SAYI 666