Katalog

T'ler dunvası LİZ BEHMOARAS P hılıp Delerm'ın "Bıra kadehınden ıçden ılk yudum ve hayatın başka mınnacık zevklen" kıtabı, geçen ydlarda Fransa'da satış rekorları kırmıştı Turkçeye çevrddı mı hatırlamıyorum Umarım çevrılmıştır Izel RozentaTın geçen hafta Okuyanus Yayınlan'ndan çıkan F Mızah Yazılan, her ne kadar başlığıyla dığerı gıbı ıçerı ğı goz onune sermıyorsa da bana bıraz onu hatırlattı Bırınde hayatın mınnacık zevklen sıra lanıyor Otekınde yanı F'de hayatın mınnacık (') sıkıntılan, mınnacık olayları, sıradan duyguları aktarıhyor Tamam ama nıvebunlarınbaşlığı "F"'' Her şey bır oyunla başlamış "Takıntılı" ve de "saplanttlı" yazarımız, onsozunde, bu oyuna ve sonradan yaşa dıklarına, "f" sendromu dıye nıtelendır dığı bır açıklama getırıyor ve açıklaması nı şu so/lerle bıtırıyor (ve dolayısıyla kı tabına başlıyor1) Ben kuçuk "f "lerle ılgdenıyordum Yaşamdakı sıradan onemsız, mınık av rıntılardakı "f "lerle, fasa fıso anılarla Oyle fasa hso anılar kı ben buyuk laf lar etmekten çekınmesem neredeyse toplumsal belleğın bır parçası halıne gel mışler dıye yazacağım Neden mı) Oturup hatıralarımızı şoyle bır yokla sak Hangımu, yakın va da uzak bır geçmış te, evımızde tuhaf sesler ıçınde can çekı şen bu buzdolabmın etrafında, ust duzey uzmanlarla uzun, pahalı ve sonuçsuz konsultasyonlar duzenlemedık;> Hangımız hayatımızın bır evresınde, evımıze davetsız konuk olan bır fare aı lesıne amansız bır savaş açmadık ve bu savaşta, ıkı yuzlu komşular tarafından, yapayalnız ve utanç ıçınde bırakılmadık t (I aremit'Sızdemi'' Amanneığrenç 1 Yo hayıı bızde hıçbır zaman olmadı, haya tımda gormedım, asla, zaten oyle bır şey olsaydı herhalde anında evımı terk eder dım ) Hangımız yıllar ve yıllar once goçup gıtmı^, nayattavken bı/ı pek çok kere zor durumlarda bırakan değışık mızaçlı bır dedeyı bır buyukanneyı ıçımız burkulu rak yad etmekten hıçbır zaman vazgeç medık'' Bazen kendımmn bıle çozemedığı ne denlerden bı/den çok yaşlı bır dostu son vokuluğuna kadar elınden hep tutmayı goıev edınmedık'1 Evımızı doşerken bır marangoz ustası nın ıkı dudağının arabindan çıkmış teslım tarıhıne şartlandıktan sonra saçımızı ba şımızı yolmadık? Işte bundan dolayıdır kı, "F"yı elınıze aldığınızda (kı aldıktan sonra bırakmak gerçekten çok zor) bazen ıçten kahkaha larla, bazen (duygusallara duyurulur) gozpınaılarınızda bırıken bır ıkı damla gozyaşıyla ama dudaklarınızdan gulum seyış hıc eksılmeden okuıken, "onların evınde dc mı onlat da mı ha tıpkı bızde olduğıı gıbı Buyukada dakı ev sahıbesı bızımkı olmasın1 ü ustanın adı gercek ten Dımıtrı mı, bızımkınuikı Kâmıldı 1 Ben de tam olarak bu hısse kapdmıştım'" gıbı değerlendırmeler son hızla geçıverı yor aklınızdan "Son hızla" dıyo rum, çunku îzel Ro zental gorunurde hıçbır konuyu derın lemesıne ışlemıyor, daha doğrusu ışle mek ıstemıyor Onemsız olanı uzun 1 11 uzadıya, bol ayrıntılı anlatırken, onemlı olanı buyuk bır ozenle, bır şakanın, bır ıkı kuru cumle nın ardına gızlıyor Bazen de sankı man tıksallıktan sıkılıp Tam anlamıvla "uçu yor Anlatılan olaydan bambaşka bek lenmedık bır olayın anıden doğduğu da oluyor Besbellı eğlenıyor1 Halıyle sızın de oyle derın ıç muhasebelere dalmava zamanınız yetmıyor Ya da tam dalacak ken, vazar sankı bır çımdık atıyor ' o ka dar da ustunde durulmaya değmez ya1" dıye sıze takılıp anıden lah değıştırıvor Izel'ın anlatı teknığı tıpkı kalemı gıbı hafıflıkle, keskınlığı ve de bılınçlı abartı yı ustalıkla harmanlıyor anlayacağınız Bır karıkatur ustası kıtap yazarsa kıta bı oyleolur ışte1 Kızı da babasının kıtabını dızayn etse, ortaya boyle şık, ozenlı, gençldc ve yenı lık kokan bır tasarım çıkar • F t f î *, f \ f t selleşmenın bırbırlerıyle çağdaş oldukla rını belırttıkten sonra "şu nalde çağdaş laşma konusunda asd sorun, kutsal sayı lan alanın ekonomdc, teknolojık, sıvasal, eğıtsel, cınsel, bdgısel yaşam alanlarında daralması etkısızleşmesı sorunudur" der (s 20) Berkes bu doğrultuda kıtabının başlangıç noktasını 'gelenekselleşmışbır sıvasal ve toplumsal sıstemde dının ne de receye kadar kutsal gelenekle, ya da kut sal geleneğın ne dereceye kadar dınle bır tutulma halıne gelmış olduğunu belırle me" çızgısıne taşır (s 20) Berkes dın dev let ayırımı sorununu genış anlamda kut sallaşmış gelenek boyunduruğundan kur tulma sorunu olarak gorur Anımsanacaktır, Domanıç yaylasına yerleşen Kavı aşıretı Beylık lconumuna donuştuğunde Soğut'u başkent yapar Daha sonra devlet konusunda yansıyan Osmanlı'nın başkentı Bursa olur Ancak bu donemden başlamak uzere devlet gı derek Turk devletı olmaktan çıkmava başlar Imparatorlukkonumu goze çarp tığında Turkmen unsurunun uc lara su rulduğu bır tablo vaygınlaşmaya başlar Nakıb ul Eşraf" sınıiının ağırlık taşıdığı bır yonetım anlayışı devletı oır dınfer ve mıllıvetler topluluğu durumunda vansıtır Osmanlı adesı yonetımın basındadır ya kın doğu ve Balkan halklarından devşırıl mış kışılerın devletı demek daha doğru olur Boyle olunca doğal olarak Prof Ber kes'ın belırttığı gıbı Turkler arasında ulusçuluk akımı gelısme/ Bugorunumdekı Imparatorluk vonetı mıne egemen olan geleneksel duşunce çerçevesınde yendeşme ve çagdaşlaşma kavramlarına da fazla yer bırakılmamıştı Boyle olunca ne 15'ınu yuzyddalu 'Ro nesans" olayı ne de matbaanın bulunuşu herhangı bır kıddamaya neden olamamış tı Matbaa ancak 300 yd sonra aslen Ma carolan tbrahım Muteferrıka'nın çabala rıvla kurulabdmıştır Berkes Muteterrı ka nın fazla bıhnmeven bır vonunu de açıklar Osmanlı askerı duzenının Avru pa usullerıne uyacak bıçımde "ıslah edıl mesı davasında" buyuk rol oynamıştır "Nızamı Cedıt" soylemı ona aıttır Nızam sozcuğu eskı bır Osmanlı deyunıdır Dun vanın değışmemesı gereken geleneksel duzenı demektır Ibrahım Muteferrıka geleneksel duzen anlayışı yenne çağdaş duzen kavramını dk getıren kışıdır II Selım donemınde uygulanmasına geçden reformlar, aslında askerı alanla sı nırlı kalmıştır Ancak II Mahmut done mınde yenıçerddc kaldırılmış (1825) ve ıkı yd sonrasında Muhendıshane, Tıbbı ye ve Harbıve okulları kurulmuştur Har bıye'nın kuruluşu çagdaşlaşma tarıhının en onemlı olavıdır Harbıye eğıtımının sağladığı askerı ve duşunsel etkılerle bu kuı umun, sıyasal erkı elınde bulunduran lara karşı tutumıı her zaman buvuk onem taşımıştır Berkes laıklık ve ulusçuluöun asd oncu su olarak nıteledığı îjınası de gelenekle rın otesınde vansıvıp akd unsurunu one çdtat an Tevfdc I ıkret'e avrı bır yer ve de ğer verır 1 urkıye de çagdaşlaşma hareketlerının bovut kazandığı donemı Mustafa Kemal başlatmiştır Nıtekım savaş sonrasında ul keyı dolaşırken sık sdt şu goruşu vansıtır ' Savaş zaterle sonuçlandı fakat asd ba ğımsizlık savaşı şundı başlamaktadır Bu savaş toptan çağdaş uygarlığa katdma sa vaşıuır' (s 464) Mustafa Kemal'e gore emperyalızmın suçunu yalnız Batı uygar lığına vuklemek vetme/dı Somuru hede fı olan ııluslar ozelldde hâlâ Asya gelenek lerı doğıultusunda vaşamakta dırenen halklar, ulusluklarını bdmeddiçe, gerılık lerıne gömulu kaldıkca rejımlerı ne olur sa olsun ustun uvgarlıklı toplumların so muru va da saldırı amacı olmaya mah kumdurlar Bu uluslarkendderını çağdaş Batı uygarlığı duzevıne getııecek devrım lere gırışmedıkçe dunyada eşıt hak ve guç sahıbı olmak ıddıasında bulunamayacak lardır ^u halde onun açısından antı em peryalızm savaşı Turkıye açısından bır çagdaşlaşma savaşıdır Ataturk zaferden sonra yurtsever bır kadro ve ozverdı bır toplumla çağdaş uy garlık duzeyıne ulaşma savaşını Daşlattı Yoksul ve yoksun bır toplum bırçok ba şarıya ımza attı Onuncu vıl marşı bunun çokanlamlıbıranlatımıdır Ancak bır su re sonra yonetımın ve toplumun bunve sıne gıren vırus gen adımlar atdması yo nunde caba harcamaya başladı Şımdder de Turkıye'nın onundekı sorun çağdaş uygarlık duzeyını yakalayıp, koruma ve surdurme olmalıdır Ataturk'e lavık bır toplum olmanın başka yolu gozukmu yor» Türkiye'de Çagdaşlaşma/ Nıyazı Ber kes/ Yapı Kredı Yayınları/ 2002 ve Bılgı Yayınevt 1973, 554s Kaçamadığımız Sesler Tüneli ERTEKİN AKPINAR ayatın ken dısı çoğu za Gün man trajık «ğarmaı tır Ve bu traıdi ola nı gerçek kılan tek oğe gerçeğın kendı sıdır Gerçeğın ken dısıyle karşı karşıya gelme, yuzleşme ya da hesaplaşma ıste ğı zaman zaman he pımızın ruhunu bıraz olsun hırpalar ve acıvenr Bu gerçek bızehayatımızboyun ca çde çektırır Trajık olan tum acdar tam da bu noktada erdemlıdır Işte, bunun ıçın gerçeğın kendısıyle karşı karşıva kal mış bır erdem hayatı boyunca kendı va şamının sorusunu arar Soruya yanıt ara mak, bul(a)mamak ve aramak kadar "an lamh"dır burada Derken aklımıza he men bır soru gelıverır Pekı hayatımıza bır anlam bulmak mı "anlamir'dır' Ta bu kı hayır Bu hayatı nasd yaşadım veya nasd yaşamahyım sorusu, tıpkı askıya asd mış ve gıyılmeyı bekleyen bır elbısenın kaderıne benzer aslında Geçen gunlerde vayımlanan Osman Akınhay'ın dk romanı Gun Ağarmasa ışte tam bu noktalarda, yuzleşmek, an lam, acı ve erdem kelımelerı arasındakı bır hayata bakıyor Dahası vazar, bu ro manda bızı soramadığımız sorularla, doğru durust yaşayarnadığımız acı ve nefret duygularıyla, nuzurlu uyuyamadığımız uykularla, gıtmek ısteyıp de gıdemedığı mız yollarla, hayatın bır anlamı yok ışte deyıp delıremedığımız zamanlarla cııı şun(e)medığımız bır ' ân"ı ve "neden" sorusuna buİamadığımız bır suru yanıtın toplamı olabdetek bır havatın sorgusııy la karşı karşıva bırakıvor Kısacası satır aralannda sozu şurava getınyot Buna ha yat denırse," Alın sıze Dir hayat ışte 1 ' H Mütelerrfka'mn çabaları F / îzel Rozental / Okuyanus Yayınlaıı/\H2 s Türkiye'de Çagdaşlaşma ABDULLAH TEKIN Hatıraları yoklamak cuğunun karşılığı olan çagdaşlaşma, çağı yaşama, çağın gereklerıne uyma anlamına gelır Bu yuk Ataturk ulkeyı "muasır medenıyet sevıyesıne çıkara cağız" derken çağ daş uygarlık duze yını hedefledığını belırtmek ıstemıştı 'Turkıye de Çağdaşlaşma Nıvazı Ber kes'ın ılk basımı 1973 yılında Bdgı Yayı nevı tarafından yapdan bır kıtabıdır Bır başvapıt nıtelığınde olan kıtap kaynak ve dızın ılavesıyle Yapı Kredı Yayınları tara fından yenıden yayımlanmıştır Anlamı olmayan ız bırakmayan ve katkı sağlama van kımı kıtapların medya tarafından baş tacı yapıldığı bır ortamda Turkıve'de Çagdaşlaşma" herkesın ozellıkle de genç kuşağın okuması ve ders alması gereken bır kıtap Gunumuzde bıle Turkıye yı bulunduğu noktadan, yaşanan çağdan gerı çekıp karankklara goturmek ısteyen "Truva atlarının" voğunluğu anımsadı ğında kıtabın anlamı ve onemı daha da ar tar Turkıye bırçok anlamda henuz çağ daş bır ulke olmaktan uzak bır tabloda yansırken onu daha da gerdere goturmek ısteyenlerın varlığı ulke ıçın bır şanssız lıktan başka bır şey değddır Berkes ' Türkiye'de Çagdaşlaşma" ad lı kıtabıyla kutsallaşmış geleneklerden kuttulma ve laık bır yonetıme geçme su lecının kapsamh bır taııhını yazmıştır Sosyo sıyasal ve dınsel değışımlerın ye nılıklerın toplumsal yansımalarına genış yer vermıştır Prof Dr Berkes çagdaşlaşma de dın U A Tuasırlaş IVJLma" soz Gece ve Ölii SaaUer Geceydı Ikıncı dela okudugum Gun Ağarmasa adlı iomanın son savfasını bı tırdığımde, aklıma once Melıh Ccvdet Anday'ın Rosenberg ler ıçın vazdığı şu dızelergelıverdı 'Bırçıttguverunhava lansaA'amk yandc koksa karantıl Geceydı Sonra Olu Saatler iılınınde kahramanın, Kışıgunahlarının bcdelını kılısede değıl sokikta oder ' dıyen rep lığını hatırladım Oysa okuduöum ro man, gunahları odenmış bır bedelın çok otesınde bır "yer'devdı O yeı nerede dersenız, îyı de kotunun savaşın tam or tasında dahası okuvunca goreceksınız o yer acının "yorunge 'sınde bır yerleıde dolanıp duruyoı Her akdlı okur bdır kı, hayatın kurgu su sonsuzdur Ama hayatlarımızın kur SAYFA 17 CUMHURİYET KİTAP SAYI 666