Katalog

yoruz Akal'ın bu kitaplannda. Çünkü anne, yanlış olduğunu bilse de bazen kızına gelen mektupları bile açmayı düşünür. Örneğin bir öykiide, okulda mektup yazma ödevi verilmiştir. Herkes birbirine mektup yazar. Annenin ilk aklına gelen ve onu tasalandıran şey, kızının sevgilisiyle yazıştığıdır. Gerçekler su yüzüne çıktığında anne güvensizlik duyguları nedeniyle kendi kendisini eleştirmek zorunda kalır. Bu yönüyle Aytül Akal'ın kitaplan çocuklara ve gençlere olduğu kadar, yetişkinlere de seslenebilen, dahası onlann okumasını zorunlu kılan bir nitelikte. Kitaplann içindeki başka bir özellik de, Türk çocuk yazınında günümüzde bile tabu sayılan konuların açıklıkla dile getirilmesi. Bunların başında ergenlik sorunları ve cinsel bilinçlenme gefir. Erkeklerin cinsel durumları ve kızların fizyolojik değişimleri ve âdet görmeleri gibi konular bilgilendirici bir biçimde anlatılır. Uzun yıllar değinilmeyen bu konular, günümüzde Mılli Eğitim Bakanhğı'nın okullara cinsel eğitim dersi koymaya başlamasından sonra sanırım daha bir önem kazanmaktadır. Aytül Akal'ın yayıncı ve yazar olarak geniş bir yelpazeye dağılan etkinlikleri arasında yetişkinler için de yazma uğraşı var. Daha çok çocuk yazını kimliğine değinmek istediğimden, yazarın bu yönüne ayrıntısıyla değinmedim. Başta da belirttiğim gibi, ülkemizde çocuk yazını uzun yıllar küçümsenen bir alan olarak görülduğünden, bu konuya asıl damgasını vuran ve değişmekte olan medya ve tüketim çocuğunun gereksinimini karşılayacak kitaplann oluşması, son 510 yılda gözle görülür biçimde artmıştır. Gerek çağdaş masal yazarı olarak, gerekse modern Türk çocuk yazınının başarılı bir ismi olarak yazın yaşamını sürduren Aytül Akal, bu alanda önemli yapıtlar veren bir yazar, aynı zamanda da fıziksel nitelik açısından çocuğa uygun yapıtlar üretme kaygısını taşıyan başarılı bir yayıncı. Son zamanlarda bu alandaki araştırma etkinliklerine de katılarak ülkemizin bu alandaki eksiklerini gidermeye çalışan Aytül Akal, Cumhuriyet Gazetesi'nin haftalık Kitap Eki'nde Ayla Çınaroğlu ve Aysel Gürmen ile birlikte hazırladıkları Çocuklar îçin Kitaplar sayfasında tanıtımlar ve röportajlar yapmaktadır. • (*) î. Ü.Hasan Âli Yücel Eğitim Fakültesi lllliPlllliMllHi'liırfiılillfJllimMIHIMi'ılılHni'1 "ı" Akal masallarında güldürü ve ironi ıi ııiı. i'iın ııiı ,.,.,..., i g ş & g f e < m m m i i m ^ ı w m m m i m & w & m > mMmv.r" Y n r n n i n i ı ı i ı f f l M i r ı ı'ıııl'iıı ınııiını ıııiıııııııı I.ÜIUHLIIIII HI I IIHI ,,™^;,,. GÜLSÜM CENGİZ A ytül Akal'ın adını, dergi okurlan yal. Tocul' nız Çocuklar İçin Kitaplar sayfasının rlayaı geçtiğimiz yıllarda bu sayfalarda tanıtımı hazırlayanlardan biri olarak değil, yapılan Beni Bırakma Hayat adlı öykü kitabından anımsayacaklar. Bu, yetişkinler için yazdığı öykülerin derlendiği bir ilk kitap. Ancak, onun imzasını taşıyan kitap sayısı bununla sınırlı değil. O, verimli bir yazar. Çocuklar için öyküler ve masallar yazıyor. En küçüklerden, ergenlik cağını süren gençlere dek. Bu öykü ve masallann derlendiği kitaplann sayısı 70'i aştı. Kimi birkaç masalın bir arada yer aldığı ciltli kitaplar, kimi bir tek öykü ya da masalı içeren minik kitaplar. Aytül Akal'ın kitaplarına bütünlüklü bir bakış açısıyla baktığımızda, onun değişik yaşi gruplarına seslenmesinın yanı sıra, Şr uru:iruerindeki konu ve anlatun çeşitliliğini de görebiliriz. Çocukanne, çocukçocuk ılişkısı, çevre kirliliği sorunlan, kitap sevgisi, dostluk, arkadaşlık, kardeşlik vb. Yaşamdaki ayrıntıların farkJı çocuk üpleriyfe ya da hayvan öyküleriyle anlatıldığı küçük yaş grubuna seslenen masallannda; çocuğu uyutmak için başucunda masal anlatanokuyan annenin iç sesini hep duyanz. Duyarlı, sevgi dolu, yumuşacık bir sestir bu. Yaşamın çeüşkilerini, yapılan yanlışlıklan anlatırken, umudu, sevgiyi, sevinci hiç dışlamayan bir ses. Onun anlatımındaki yaşama sevincini bütünleyen resimleri de atlamamak gerek. tlk kitaplarındaki masalları, özellikle çocuklara resimletmesi, kitabını bu yönüyle de çocuklarla pavlaşması, onun özgün yanlanndan biri.Aytül Akal'ın kitabındaki konu çeşitliliğinin yanı sıra anlatımındaki çeşidilikten sözettik. Güldürü, seçtiği anlatım çeşiderinden biri. Bu türde anlattığı üç öykü En Matrak Canavar Öyküleri dizisinde yayımlanmış. Canavar deyince tüyleriniz diken diken oldu değıl mi? Çocukların bu canavarlardan korkacağını sanıyorsanız yanılıyorsunuz. Aytül Akal'ın öykülerindeki Şeker Canavarı, Üyku Canavarı ve Kitap Canavan tiplemeleri, bedenleri büyük ve korkutucu olmakla birlikte bir çocuk saflığındaçizilmişyaratıklar. Biri, bütün çocuklar gibi şeker ve çikolataya dayanamayan bir tip. Tatlı sözcüğü onun için sihirli sözcük. Bu yüzden başına olmadık işler açı sine kitap okunmasını istiyor. Uyku canavan ise, dişinin ağnsı yüzünden uyuyamayan ve gürültüsüyle kimseyi uyutmayan bir çocuk canavar. Yazar, her biri birbirinden değişik öykü ve serüven içeren öyküleri, çocuklann temel davranışlarını, küçük zaar ve eksikliklerini göz önüne alarak yazmış. Ancak, bunun için çocuklara itici gelebılecek doğrudan bir anlatım yerine, gulünç canavar tipleri yaratıp onlara yaşatmış serüveni. Çocuklar, kitaplan okurken bir yandan kıkırdayıp gülüşürken, bir yandan düşünsün diye. Aytul Akal'ın ilk gençlik çağı öykülerinde ise; kızım, oğlunu anlamaya çalışan bir yetişkinin davranışlarını hınzırca eleştiren bir söylem var. Çocuk gözüyle yetişkin eleştirisi diyebiliriz buna. Hani çocuklara sıkınü veren bir söz vardır ve biz yetişkinler, çocuklanmıza bu sözleri söylerken yakalanz kendimizi: "Ben senin yaşındayken... Ohooo, bizim zamanımızda..." Çocuklanmız da, bugünün çocuğu olduklannı kanıtlamakistercesineyanıtlarlarbizi: "Senin zamanın geçti anne!" AytüTAkal, Kızım ben Çocukken, Oğlum Ben Çocukken, Kızım Nerdesin, Oğlum Nerdesin adlı kitaplarda bu çelişkiyi ve çatışmayı konu alan öyküler anlatıyor. Ironik bir söylemle. Aytül Akal'ın i Akal'ın neredevse tüm çocuk kitaplanna yayılan bu ironik anlatımı, daha küçük vaştaki çocuklara seslenen bir yapıtında daha çıkıyor karşımıza. Sinderella Olmak Isteyen Çocuk. Canı Sıkılan Çocuk adlı kitabında yer alan bu masala, çocuk go züyle masallann eleştirisi de diyebilirsıniz. 1990'da yayımlanan Doğum Günü Armağanı adlı kitabımda yer alan Evdeki Altınlar adlı öykümde, masallann çocuk dünya sındaki etkisini ele almış ve işlemiştim. O yüzden, Aytül Akal'ın SindereDa Olmak Isteyen Çocuk masalı çok ilginç geldi bana. Bu masaldaki kız çocuğu Sinderella olmak, prensle evlenmek ve sarayda yaşamak ister. Bir gece, yine bunları düşünürken, iyilik perisi gelip ona istediklerini verir. Küçük kız, masaldaki gibi bazı eşyalann ata, arabaya dönüşmesi sonucunda, görkemü bir arabaya binip saraya gider. Masaldaki prens onu sevinçle karşdar. Her şey istediği gibidir. Ama tam bu sırada... Elinde bavulu, sırtında çantasıyla çağdaş görünümlü bir kızla karşılaşır. Masalı terketmek isteyen gerçek Sinderella'dır o. Yerine geçtiği için kendısine teşekkür eder, okuyup doktor olmaktan söz eder. Yazar, bu karşılaşmadan sonra olanlan şöyle anlatıyor çocuklara: "Ama... Ama sünlamıyorum!" demis. "Prens çok yakışıklı. Sarayı da çok güzel. Onunla mutlu oıabilirdin. "Saçmalama!" demiş gerçek Sinderella. "Prensi doğru dürüst tanımıyorum bile. O da beni tanımıyor. Bütün masal boyunca hıç konuşmadık ki! Sana söyıedim ya, ben okumak istiyorum. Okuma yazma bile bümeyen bir insan ne mutlu olabilir, ne de mutlu edebilir." Işte, masalın can alıcı noktası burasıdır. Ama yazar, masalın örgüsünü bu mesaiı tatsız bir öğüt olmaktan çıkartacak bir biçimde kurmuştur. Gerisi artık çocuğa kalmıştır. Içinde yasadığımız toplumsal koşullarda, sevgiye, sevince çok az yer bırakılmıştır. O yüzden, hepimizin küçük muduluklara, neşeli anlatımlara gereksinimi var. Insanları gulümsetebilmek bile büyük mutluluk, hele de çocuklan güldünnek... Çünkü, yaşamdaki güçlıiklerle baş edebilmenin oir yolu da onunla dalga geçmek. Çocuk kitaplannda, güldürü ve ironi öğeleriyle daha sık karşılaşabilmeyi umut edıyo Coo* gözüyte eteştki Kocaman bir billur kâse tutar elinde Saydam sevgl mavisîyle doludur silme AYLA CINAROGLU Uemiz ve yakın çevretnizden başlayarak, toplumumuzun bize usulca, sezdirmeden ördüğü o çelik kabuğu kaçunız aynmsayabilaik? Kaçımız kırmayı düşündük, kırabildik o kabuğu? Kaçımız nasıl kırabildik? Kırdığımızda karşımızda ne bulduk? Bulduklanmızı değerlendirebildik mi? Kaçımız, nasıl değerlendirdik? Sevdiğimiz, takdir ettiğimiz bir insanı tanırruamak, onun nitâiklerini kâğıda dökmek istediğimizde şaşırıp kalınz. Bütün olumlu sıfatlan art arda sıralayarak işin içinden sıynlacağımızı düşünürüz önce. Ama olmaz... Diyelim ki o kişi çok insancıldır, içtenliklidir, doğaldır, özverilidir, sevecendir, yüreklidir, güvenilirdir, dirençlidir, güçlüdür... Çevremize şöyle bir baktığımızda, az ua olsa bu sıfatlan hak eden insanlar görürüz. Ama hiçbiri Aytül Akal değilcur. Çünkü onda bu sıfatlann üstünde bir şeyler daha vardır ki, o şeyleri sÖzcüklere sığ ve Aytül Akal. Aşağıda ^rtlkto. yemek yerine okun a c s ^ m kesfedince, her günicendi A dıramayız. Başta sözünü ettiğimiz şu "çelik kabuk" öyküsüne geri dönereek belki Aytül Akal'ı tanımlamada bize biraz yardırna olur. Çünkü Aytül kendi çelik kabuğunu yırtmadan, kınp dökrneden "Açıl Susam Açıl" dercesine açmasını ve içinden binbir renkli bir kelebek gibi çikmasını bilmiştir. Bunu, duyarh kanatlann ı zedelemeden başardığı için de dilediği yüksekliklerde uçabilecektir artık. Aslında kabuğundan çıktığında kuşkusuz o da hepimiz gibi ofdukça kararîbk bir yerde bulmuştur kendisini ve 0 yer ne yazık ki Kırk Haramiler'in hazinelerini saklayan mağara değildir. Ama Aytül çalışkanlığı, azmi ve çeyresine yavdığı sevinçle yiildü iç zenginliğiyle o karanlığı da aydınlatmasıru, zenginleştirmesini bilmiştir. Coşkusuyla, sevecenliğiyle, içtenliğiyle, özverisiyle, olaylara çağdaş bakış ve yorumuyla en karmaşık sorunlann üstesinden gelmiştir ve inanıyorum ki her zaman aa gelecektir. Ve kanadan onu en güzel yerlere taşıyacaktır, inanıyorum. • CUMHURİYET KİTAP SAYI 5 5 3 SAYFA 7