Katalog

Cin Simneleri Sozlunu "Gel ey mahbube Çin'den O şirin köşk içinden..." Yabya Kemal'itı şiiri böyle başlar başlatnasına da, genel geçer ideolojik yaklaştmlar dışında Çin kültürü ile ilişkilerimiz pek de sağlıklı sayılmaz doğrusunu söylemek gerekirse. Oysa Eberhard'ın, "Eski Fransa tarihinin Fransızlar tarafından değil Romahlar tarafından yazılmış olması gibi, eski Türk tarihi de Türkler tarafından yazılmaytp, Çinliler tarafından yaztlmıştır" sözleri bile ihmalin boyutlan bakkında fikir verebilecek nitelikler taşıyor. M. SALİH POLAT kımdan Çin'e, Çin kültürüne, Çin kültürünün Türk kültürüne yansıma ve etki biçimlerine yaklaşımı itibariyle Eberhard bir istisnadır ve "Çin Simgeleri Sözlüğü" de aynbir önem taşımaktadır. "Ayn bir önem taşıdığının" bir başka somut göstergesi de şudur: Türkçe'ye yeni kazandınlan "Çin Simgeleri Sözlüğü" 1983 yılındaki ilk baskısından sonra Almanca'da altı, Fransızca'da iki, îngilizce'de ise dokuz kez basılmıştır. Prof. Dr. Aykut Kazancıgil ve Ayşe Bereket'in Türkçe'ye kazandırdığı çalışmanın önsözünde Kazancıgil: "Çin Simgeleri Sözlüğü, Çin sembolizmi konusunda eşsiz bir başvuru kitabıdır. Bitkiler, tanrılar, bulutlar, hayvanlar ve saydar vd. gibi dörtyüzü aşkın önemli simge tasvir edilmiş, çözümlenmesi güç anlamlar ve aralarındaki bağlantılar açıklanmıştır. Bu simgelerin değerlendirilmesi Çin edebiyatını, geleneklerini ve Çinlilerin hayata bakış açdanndaki gelişimi açık ve titiz bir biçimde izleyebilmeyi sağlamaktadır" diyor. Peki uluslararası literatürde "sinoloji" denilen Çin araştırmaları neden önemlidir? Bu sorunun cevabını da Eberhard'ın Dil Tarih Coğrafya Fakültesi'nde 1935 yılında kurulan Sinoloji Enstitüsü'nün başına geçtikten sonra kaleme aldığı Sınolojiye Giriş (1946) adlı kitabına yazdığı "önsöz"den aktaralım: "Modern üîkelerin birçoğu Sinoloji üe, yani Çin araştırmaları ile meşguldür. îlk Sinologlar Fransız'dı. tngilizler, Almanlar ve Amerikalılar, daha sonra Japonlar bu ilmi benimsemiş bulunuyor. Sinoloji ile ilgilenen ülkelere bakarsak, bunlann kısmen Çin'e hâkim olmuş veya hâlâ olmakta bulunmuş ülkeler olduğunu görürüz. Japonya, Fransa, Almanya, Ingiltere veya Kusya örnek olarak verilebilir. Bunlann Çin'i daha iyi anlayabilmek için bilgi elde etme isteği doğaldır. Böylece Çin'le olan ilişkileri de gelişebilirdi. Diğer taraftan Hollanda ve Amerika gibi, sömürgelerinde veya ülkelerinde çok miktarda Çinli bulunan devletler de bunlarla ilgilenmekte ve sinolojiye önem vermektedir." Eberhard daha sonra Sinolojinin Türk kültürü için önemine değiniyor ve şu dikkate değer görüşleri sergiliyor: "Yunanca ve Latince Avrupa tarihi için önemli olduğu gibi, Sinoloji de Türkler için önemlidir. En eski Türklerde hayat jartlan yazıya gereksinmiyordu. Sonra şartlar değişti ve vazı yazamavan Türk kavimleri olduğu gibi, yazmasını bdenler de meydana geldi. Bunlann yazdığı eserlerin çoğu tamamen veya kısmen kaybolmuştur. Eski Fransa tarihinin Fransızlar tarafından değd Romaldar tarafından yazdmış olması gibi, eski Türk tarihi de Türkler tarafından yazdmayıp, Çinliler tarafından yazdmıştır. Tabii bu, Türklerin Orta Asya'da yaşadığı zamanlar ve hâlâ Orta Asya'da yaşayan Türkler için geçerlidir." Wolfram Eberhard'dan önemli bir çalışma Hikâyelerini mi hatırladınız? Rastgele çevirmeye devam ediyoruz Çin Simgeleri Sözlüğü'nü. Memleket kültüründe bütün canlılığıyla hüküm süren "Üçler, yediler, kırklar" üçlemesinin "üç"ü Çin'de ne anlama geliyor acaba? "Tüm tek saydar gibi üc de eril bir sayıdır ve Çin düşüncesinde önemli bir yer tutar." Peki ya yedi? "Yedi"ye ilişkin bilgiler de benzer bir evrende kanat çırpıyor: "Bir Çinli yedi yıldız'dan (qi xing) söz ederken güneş, ay ve beş gezegeni kasteder. Bu Çin'e gelmiş bir Hint veya Yakındoğu kavramıdır. Yedi günlük hafta fikri, bilinmesine rağmen, 2. yüzyılda Gregoryen takviminin kabulüne kadar hiç kullanılmamıştı." Mezarlıklarında serviler serpilen, dahası "serin serviler altında kalan kabrinde" türü mısraların hayli yaygın olduğu bir kültürün mensuplan olarak, bu ağacın Çin kültüründe ne ifade ettiğini merak etmiyor musunuz? îşte cevabı: "Servi ağacı, çok uzun ömürlü olduğundan ve süreklilik fikrini yansıttığından sıkça mezarlıklara dikilir." Son olarak bir de "zina" maddesine bakalım isterseniz: "Bu sözcük geniş anlamda iyi ahlak kurallarını ihlal eden her türlü cinsel faaliyeti ifade eder: Müstehcen ve ahlaksız olanı anlatır bir sözcükle özetlemek gerekirse, her türlü aşırdık anlamına gelir. Bir atasözü der ki: 'On bin kötülukten, zina en kötü olanıdır' ve ahlak hakkında yazılmış bir risalede şöyle yazar: 'Diğerlerini baştan çıkaran kişi, gelecek üç kuşak akrabalarını katleder " • TannfekblPkaçmaddedaha Çin küftüru ve merkeıçevra iHşkisl T ürkiye'de edebiyat fakültelerinin Tarih ve Türkoloji bölümlerinden mezun olanların büyük bir bölümü için Wolfram Eberhard ismi hiç de yabancı değildir. Memleketin zihinsel yapısının nelerle malul olduğunu somut biçimde gözler önüne sermesi bakımından ayrıca incelenmesinde sayısız yarar bulunan kurum ve kişiler, ideolojik taksimat geleneği gereği, kimi grupların inhisarına bırakılmtş durumdadır, ama bu durumun Eberhard'ın önemini azalttığını söylemek insafsızlık olur. Yine söz konusu taksimat gereği, Orta Asya Türk kültürü ve bu kültüre ilişkin araştırmalar da, en azından uzunca bir süre aynı kesimin ilgi ve insafına bırakılmıştır. Bu nedenle, 'Türk Medeniyet Tarihi"nin altında Ziya Gökalp, "Türk Tarihinin Sosyolojisi"nin altında Prof. Orhan Türkdoğan, "Türk Milli Kültürü"nün altında Prof. Ibrahim Kafesoğlu, "Türk Kültürünün Gelişme Çağları"nın altında Prof. Bahaeddin Ogel gibi isimlerin yer alması anlaşılır bir durumdur. Doğal olarak, Orta Asya Türklerinin başta Çin olmak üzere komşularıyla yaşadığı askeri, iktisadi ve kültürel ılişkıler de bu baluş açısının tavır, temkin ve tahayyülleri doğrultusunda yer almıştır tarih kitaplarında. Bu ba EBERHARD KİMDİR ? >j >"k 09 yılında Almanya'nın Postdam kentinde dünyaya gelen Wolfram EberI v J hard, antropoloji ve Sinoloji eğitimi gördükten sonra, Çin sembolleri J s konusunda uzman olan Ferdinand Lessing'in öğrencisi olur. 193435 yıllan arasında Pekin Üniversitesi'nde yardımcı öğretim üyesi olarak çalışan Eberhard, 1936 yılına kadar Çin'de kalıp araştırmalar yapar. 1937 yılında ise kendisini Leipzig'deki Halk Sanatlan Müzesi, Üzak dogu Bölümü Müdürü olarak görürüz. Aynı yd., Almanya'daki siyasi şartlann a^rlajması nedeniyle, edilen teklifi kabul ederek Türkiye'ye gelip yeni kurulan DTCF'de çalışmaya başlar. 1937 yılında ise Sinoloji Enstitüsü nün başına geçer. Sinoloji Enstitüsü'nün başına getirilen Eberhard; Fuad Köprülü, Zeki Velidi Togan, Şemsettin Günaltay gibi Orta Asya Türk tarihiyle ilgilenen bilim adamlarıyla yakın üişki kurar. Iki oğlu ve Prof. Kazancıgil'in ifadesivle "nazik esi" ile hayatını Ankara'da sürdüren Eberhard, yine Kazancıgil'in jfadesiyle "Mutlu bir hayat sürmektedir". Fakat bu fazla uzun sünnez. Hasan Ali Yücel'in Milli Eğitirn Bakanlığı sırasında başlatılan tercüme seferberliğine Çin Klasikleri bölümünü kurarak katılan Eberhard, 1946 yılında çıkarüan üniversite yasasının yarattığı kargaşa ortamında, yine Alman kökenli üç meslektaşıyla birlikte açığa alınır. Bunun üzerine Amerika'nın Berkeley Üniversitesi'nden gelen teklifi değerlendiren Eberhard, 30 yıl süreyle görevyapacağı bu üniversiteye gider. 1978 yılında Berkeley'den emekli olan Eberhard, 1989 yılında yaşama veda etmiştir. Sinolojinin dünya çapında önemli isimlerinden biri olan Eberhard'ın Türkiye'dekiler dahil yazdığı bütün eserleri altı büyük ciltte toplanmıştır. • Çın Simgeleri Sözlüğü nde, sadece Çin değd, Türk düşünce sistemi ve sosyal hayatının ipuçlarını veren birbirinden dginç maddeler yer alıyor. Çin takvimi, mitoloji veya astroloji merakldarının kolayca tahmin edebdeceği gibi, söz konusu maddelerde bdimsel bir ifadeyle yer alan tanımlar, popüler kültürün yavgınlaşmasına paralefbir seyir izleyerekougün dünyanın dört bir köşesine vayılmış bulunuyor. Biz bunlardan Anadolu kültürü içindeki etkderini, farkldaşarak da Çin Simgeleri Sözlüğü/ Wolfram Eberolsa devam ettirenlerden birkaçına dehard / Çevirenler: ProfDr. Aykut Kazanğinmek istiyoruz. cıgilAyje Bereket / Kabalcı Yaytnevi Oğuz Kağan ve oğullanna ilişkin mi/428 s. toloji, Türk milli eğitim sisteminin yapısı gereği hayli sık tekrarlandığı için herkesin hatınndadır büyük ihtimalle. Hani Oğuz Kağan oğullarını etrafına toplayıp önce bir, arkasından bir deste ok verip kırmalarını ister ve arkasından da tarihi dersini verir ya, aynı seyi Çin'de de İSTANİUL FOTOÛfUT VE IİNCMA AMATÛRLEHİ OtHHtul görüyoruz. "Ok" maddesini birlikte okuyalım: 1O6. DÖNEM "Ok: (...) Bir oku ikiye ayırmak bir anlaşmayı tasdik etmek demektir. Çin'de ve FOTOĞRAF başka ülkelerde bilinen bir hikâyede baba oğullarını çağırır, hepsine birer ok veSEMİNERLERİ rir ve onları kırmalarını ister. Bunu kolayca yaparlar. Sonra onlara birçok oku BAŞLIYOR bir arada verir ve kırmalarını ister. Hiçbiri kıramaz. Böylece baba oğıdlanna bir 40 YILLIK DENEYİMLİ İFSAK'IN arada olurlarsa güçlü olabileceklerini öğ106. DÖNEM FOTOĞRAF retir. Bir modern Çin filminde, koca araSEMİNERLERİ yan bir genç kız ok atıyor ve ekliyor: 05 EYLÖL 2000 SALI 09 EYLÜL "Hiçbir ok kendi kendini fırlatmaz. Her fırlatılmış ok bir yaydan çıkmıştır." Bu, CUMARTESİ oku bulan erkekle evleneceğini ifade GÜNLERİ BAŞLIYOR. eden oldukça erotik bir benzetmedir. Cumartesi günleri 11.1513.15; Eros'un oku da benzer bir fonksiyon ifade etmiyor muydu sahi ve neden gençSalı günleri 19.15 21.15 saatleri lerimizin romantizme hâlâ teğet geçen arasında yapılacak ve 8 hafta sürecek bir kısmı, ağaç gövdelerine değdse bde, olan seminerlerde; otobüs koltuklanna veya parklann banklanna kalbin içine grimiş ok figürleri çi * Fotoğraf Makinesi, ziyor dersiniz? Veya Ornan Veli, "Okla * Işık ve Kullanımı, yaralı bir kalbim var/ boyacının sandı * Filtreler ve Yardımcı Araçlar, ğında" derken acaba hangi mitolojiden * Kompozisyon, yola çduyordu? * Çekim teknikleri, Pelci ya oğul, yani erkek evlat? Merak * Karanlıkoda, etmeyin Çinüler de Türklerden pek fark * Fotoğrafçılığın Evrimi ve lı değd bu konuda. Maddeyi beraber Gelecegi okuyalım: "Her Çinlinin en önemli ddedersleri Işlenecektlr. ği bir oğlu olmasıdır ve bu günümüzde * Seminerler sırasında çekim ve bile geçerUliğini korumaktadır. Devlet karanlık oda uygulamalan tarafından uygulanan 'nüfus planlaması', ailelere sadece bir çocuk sahibi olma yapılacaktır. hakkı vermiştir; ve çocuk, kız olduğun Ayrıntılı bilgi için, 292 42 01 ve 292 da büyük problemlerle karşı karşıya ka18 07 No'lu telefonlardan saat lıyor. Devletin yasalan cinsiyetler eşitli 13.30'dan sonra bilgi alınabilir. ği hakkında ne derse desin, bir oğlana bir kız çocuğundan daha fazla değer veril ADRES: Istiklal Cad. Ayhan Işık Sok. No: 34 K. 2 Özverim Apt diğikesindir." Beyoğlu Istanbul. Yoksa siz de birdenbire Dede Korkut "Gel ey mahbube Çin'den/ Oşjpinköfkiçlnden" İFSAK SAYFA 10 CUMHURİYET KİTAP SAYI 550