Katalog

Antonio Tabucchi kitaplan yeniden basılıyor. îlk kitap: Hint Gece Müzigi 11 Kendini" aramak ve bir volculuk BETUL PARLAK I talyan yazar Antonio Tabucchi'nin Hint Gece Müziğii 1) başlıklı romanı, geçen ay Can Yayınları tarafından üçüncü kez(2) yayınlandı. 1994 yılının ocak ve eylül aylannda iki ayn yayınevi tarafından piyasaya sürülen Hint Gece Müziği ya da özgün adıyla Notturno Indiano'mm geçen altı ay içinde her iki yayınevinde de 1. Baskı olarak kalması Türk okuru tarafından çok büyük bir ilgiyle karşılanmadığının göstergesi sayılabilir ve bu kayıtsızlık Tabucchi'nin Türk yazın ortarrunda göndergeleri ve ele aldığı konulara yeterince tanınmamasına ve romanın kendine özgü kurgusuna bağlanabilir. Bu yazı, tüm dünyada büyük bir ilgiyle okunan Tabucchi'nin kültürel art alanı, temel göndergeleri ve roman kurgusundan söz etmek üzere hazırlanmıştır. ., 1943 yılında Pisa'da doğan yazar, Pisa Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi'nden "Portekiz'de Sürrealizm" başlıklı bir tezle mezun olur. Portekiz yazınına duyduğu ilgi onu Fernando Pessoa üzerine çahşmaya yönlendirir. Italya'da Pessoa üzerine çalışan en ünlü çevirmen ve eleştirmen olarak tanınır. Pessoa'dan yazınsal ve felsefi açıdan etkilenir. Fernando Pessoa'nın en önemli özelliği sahte isimlerle çeşitli şiirler ve metinler yazması ve sahte isimler verdiği hayali yazarların her birine özgün bir bakış açısı vebiçem kazandırmasıdır. Nitekim Tabucchi nin Pessoa ile tanışması, sahte isimlerinden biri olan Alvaro de Campos imzasıyla yayımladığı bir metin bulması ve bu metinden etkilenmesiyle başlar. Şairin dilini ve onu etkileyen kültür ormanını öğrenir. Pessoa'ya ilgisi nedeniyle öğrendiği Portekizce onun mesleki kariyerine yeni bir uzmanlık da getirecektir: Portekiz dili ve edebiyatı konusunda Bologna ve Genova Üniversitelerinde dersler verir. Bu uzmanlık alanı nedeniyle Fransız hükümetinden ve Portekiz Cumhuriyeti'nden nişanlar ve unvanlar alır. Fernardo Pessoa'nın Tabucchi'nin yazın yapıtlan üzerindeki etkisi de tartışılmayacak kadar açıkar. Pessoa'dan Saudade(3) kavramını, kurgu özelliklerine ve gerçeğin saklı yanı temasını alır. Tabucchi'nin yazınsal ve akademik geçrnişini bilmeyen okur için, Portekizli şairin Notturno Indiano'dd varlığı önemsiz bir aynntıymış gibi değerlendirilebilir. Oysa, romanın konusu, Pessoa'nın yazınsal yaşamında izlediği çizgiyi çağrıştırmaktadır: Pessoa, sahte yazarlar aracılığı ile metinler oluştururken, aslında kendısinin diğer "benıerini aramaktadır. Roman konusu da, 'Anlatıcı'nın tıpatıp kendine benzeyen (mesleği, yaşı, takma adı vb. öğeler bu benzerliği Delirginleştirir) eski bir dostu araması yani kendini kendi "benliğini" bulmaya çalışması' bu ilişkiyi belirginleştirir. Romanın altıncı bölümünde Pessoa'dan söz eden anlatıcı onun ölüm döşeğinde söylediklerini aktarır ve bu bölüm Pessoa'dan bir dörtlük ile biter: "Kör bilim boş topraklan sürer. Çılgın inanç kendi tapınağının düşünde Bir arayış ve yolculuğun öyküsü olan Hint Gece Müziği, her yolculuğun bir arayış, her arayışın ise bir volculuk olduğunu kanıtlar. Anlatıcı, Hindistan'da yiten eski dostunu ararken, yol boyunca uğradığı mekânları ve karşılaştığı insanları okurla tanıştırır. Bu mekânlar ve insanlar bir yandan ona eski dostu hakkında silik ve kopuk ipuçları sunar, öte yandan okurun yeni bir bakış açısıyla anlatıya yönelmesini sağlar: yaşar, yeni bir tanrt yalntzca bir sözcüktür. înanma da, arama da: her şey saklıdır." Bu dörtlük romanın derin yapısı için de anlamkdır. Dogmatik bir inancın çaresizliğini aktaran yukandaki dörtlük anlatı uzamı Hindistan'da daha çekici hale gelmektedir. İnanç çeşitliliğinin yaşandığı bu gizemli ülkede, bilimsel kesinlikle yetiştirilmiş bir Avrupalının yolculuğunu aktaran Hint Gece Müziği, inanç ve bilim karşısında tavn örtük bir biçimde sorgularken aslında daha yakıcı varoluşsal sorunlara yönelir: Insanın kendini araması gibi. Bir arayış ve yolculuğun öyküsü olan Hint Gece Müziği, her yolculuğun bir arayış, her arayışın ise bir yolculuk olduğunu kanıtlar. Anlatıcı, Hindistan'da yiten eski dostunu ararken, yol boyunca uğradığı mekânları ve karşılaştığı insanları okurla tanıştınr. Bu mekânlar ve insanlar bir yandan ona eski dostu hakkında silik ve kopuk ipuçları sunar, öte yandan okurun yeni bir bakış açısıyla anlatıya yönelmesini sağlar: Okur için, bu romanı okumak da bir yolculuk gibidir aslında. Anlatı kurgusunda kısa bölümlerle sağlanan mekân değişiklikleri, okura ne çok hızlı ne de çok yavaş giden bir kara taşıtının içinden olup biteni izliyormuş duygusunu verebilir. Bu yolculuktan okura kalan her yolculuk da olduğu gibi telaşlı, buruk, gizeml izlenimlerdir. Bu izlenimler ne hakkındadır? Insan yeni mekânlar ve insanlar tanıdığında kendisiyle onların ilişkisi bağlamında yine kendini sorgulayacaktır doğal olarak ve bulunduğu mekân ve zamana göre yeni deneyimler yaşayarak kendi "ben'Mnin değişik parçalannı tanıyacaktır. rtn içinde ne ipmiz ar?", • "Belki de iclerinde yolculuk ediyoruz"), aracıhğıylabedenlerimiz ve ruhlanmız arasındakı ilişki ya da ilişkisizlik sorgulaması, beşinci bölümde rasdantısal bir karşılaşma, gizemli bir yardım öyküsü ve isimlerin kimliklerimizi ne kadar yansıttığına dair bir sorgulama, altınca bölümde eski dostun izlerini aramak üzere gidilen dinsel karakterli bir merkez, Victor Hugo ile başlayan (însan bedeni yalnızca bir görünüjten öte olmayabilir,... o bizim gerçekliğimizisaklar, tjtğımtztn ya gölgemiz üzerinde yoğunlasır".), Hesse, Schelling, Annie Besant ile devam eden, Pessoa'nın bir şiiri ile biten gergin entelektüel bir sohbet, yedinci bölümde otobüs terminalinde karşılasılan hastalıklı ve felçli, maymuna benzer lcâhin ve onun anlatıcının karması ile ilgili söyledikleri, sekizînci bölümde garip bir düş ve kendine özgü göndergeleri, dokuzuncu bölümde anlatıcının anılan, düşleri ve yeni bir mekân, onuncu bölümde, Panaji sahilinde karşılaşılan Philadelphia'b postaa, eşidik, toplumsal statü ve varoluş izleği, on birinci bölümde kayıp dosta giden önemli bir ipucunu ya da anlatıcının kendi benliğinin bir parçasını yeniden keşfi, on ikinci bölümde rotoğrafçı Cristine'nin ve ödül kazanan fotoğrafının öyküsü aktanlır. Romanın arayan ve aranan kahramanlannın pek çok ortak özellik taşıdıklan anımsanırsa, bu özelliklerden en önemlisinin her ikisinin de mesleği olduğu gözlemlenebilir: Yazı yazmak, yazarlık, üretim süreci sancılan açısından romana bakddığında aslında Tabucchi kendi yazar Portakb'ılB 8üi*6tlzııı Yıurlk Mrüvml Arayış öyküsü Roman kendi içinde dört alt bölüme sahip üç üst bölümden oluşmaktadır. Toplam on iki bölümün yer aldığı bu arayış öyküsünde, on iki değişik mekân ve insanla tanışılır. On iki ayn öykü aktanlır. Ilk bölümde, anlatıcının geldiği ülkeye ve sosyal statüsüne hiç de uygun olmayan sefü bir mahalledekı pis bir otelde eski dostun izlerinin aranması, dostuyla gizemli ve mutlu bir aşk yaşayan genç Hintli bir fahişenin öyküsü, ikinci bölümde Hindistan'da yaşanan sefalet, açlık ve çaresizliğin en ivi örneği Breach Candy Hastanesi ve bu nastanede uzmanlığı (kardiolog) hiçbir ise yaramayan (I lindistan'da hiç kimse kalpten ölmediği için) iyi eğitimli bir doktorun öyküsü, üçüncü bölümde hastane ile karşıtlık ilişkisi yaratan görkemli Tac Mahal Oteli, otelde anılara dönüşün okura sezdirdiği kınk aşk öyküleri ve eski dostluklar, dördüncü bölümde Hindistan'da yaşanan sefaleti yansıtan görkemli Tac Manal Oteli ile karşıtlık ilişkisi yaratan îstasyon, bu mekânda ölüme giden Fransızca ve Ingilizce konuşan kibar Janist rahip ile diyalog ("Bu vücutla lık serüveninin eğretilemesini yapıyor çıkanmma vanlabilir. Üstelik, Pessoa ile ilgili özyaşamöyküsel veriler, eski dostun Portekizce olan soyadı, anlatıcının Portekizce olan adı gibi göstergeler de bu çıkanmı doğrulamaktadır. Tabucchi'nin, yazarhk serüvenini sorgulamak ve kendini aramak için niçin Hindistan'ı seçmiştir? Pek çok çelişkıyi ve değişik inançlan banndıran bu gizemli ülkede yitmiş bir dostu ararken yaşanı1 anlar, inanç ve akıl karmaşasında, ama ille de inanç çıkmasında insanın "kendini" arayışını çağrıştınr. Yedinci bölümdeki kâhinin anlaücıya söyledikleri de bu bağlamda anlam kazanır: Karmasını okuyamayacaktır çünkü, anlatıcının "maya"sı (bedeni) oradadır ama "atma"sı yoktur. " Atma", karma inanışında en önemli benlik unsuru olan insan ruhudur. Beden ve ruh arasındaki ilişki, dinsel inançlar tarafından çeşidi biçimlerde yorumlanmıştır. Ruhbilimin(4) gelişmesi, duygusal ve davranışsal tepkilerimiz dışsal ve içsel değişkelere göre belirlendiğ^ni kanıdamaktadır. Bu bağlamda değişik ruh hallerimizin değişik benliklerimiz olup olmadıklan tartışılabilir ama bu tarngma insanoğlunun bilinçli ya da bilinçsiz sürekli bir "benlik" sorgulayışı içinde olduğu gerçeğini yadsımayı gerektirmez. Hint Gece Müziğtnâe "kendini arayış" teması, metafizik anlamda bir ruh arayışından çok bir "kimlik" ve "benlik" sorgulaması olarak ortaya çıkmaktadır. Gördüklerimiz ve yasadıklanmız ne ölçüde bizi ve "gerçeği yansıtmaktadır? Philadelphialı Postacı'nın ve Fotoğrafçı Cristine'nin öyküleri bu bağlamda anlam kazanır. 10. Bölümde konu edilen postacı beyefendilere mektup yazmaktan vazgeçip, Hindistan'a yerleşmiştir, artık yaptığı tek iş o beyefendilere bulunduğu mekândan kardar göndermektir. lleti taşırken, ileti gönderen konumuna geçmek, onun toplumsal statüsünü değiştirmiş ve mesleği sırasında hiçbir şekilde iletişim kuramadığı insanlarla yeni bir yöntem sayesinde iletişim kurmayı başarmıştır. On ikinci bölümde aktarılan Cristine'nin ödül kazanan fotoğrafının öyküsü ise "gerçeklik" konusunda daha dramatik bir izlek sunar. Bu fotoğrafta, bir yarışta ipi göğüslüyormuş gibi görünen bir zenci buIunmaktadır. Kollarını zaferinin bir göstergesiymiş gibi kaldırmıştır. Yüzünde büyük çaba harcadığını gösteren yorgunluk ve bitkinlik ifadesi bıjunmaktadır. görünen gerçeği olduğu gibi yansıttığına inanılan rotoğraf da, ona bakanları yanıltmaktadır. Çünkü, bir çatışmada polıs kurşunu ile ölmekte olan bir gencin fotoğrarı söz konusudur. Gerçeği arama araçlan olarak yazı ya da fotoğraf insanın sanat aracılığı Ue kendini tanımaya yönelik (beğenileri ve seçimleri açısından) olarak da kullandığı verilerdir. Bu verilerin hiçbir zaman kesin önermelere varmayı sağlamayacağını gösteren bir romandır Hint Gece Müztğt. Yaşamak, arayışla geçen, hızlı, izlenimsel, buruk ve garip bir şey değildir sonucuna vanlmasını da sağlar. • (1) Romanın özgün adı: Notturno Indiano, 1984. (2) Dk iki çeviri: Hindistan'a Gece Müziği, Çev.: Betül Parlak, lstanbul, îletişim Yayınları, Ocak 1994, s. 107. Hint Gece Müztğt, Çev.: MünirGöle, lstanbul, Afa Yayınları, Eylül 1994, s. 111. (3) Portekiz müzik ve kültür ortamında görülen melankolik hüzün ve geçmişe özlem. (4) Psikoloji. K İ T A P AntonloTabucchl, yazarlık seruvenlnl sorgulamak ve kendini aramak Içln Hindlstan'ı secmis SAYFA 10 C U M H U R İ Y E T S AYI 55