Katalog

İki usta. iKi albüm... Semih Balcıoglu ve Nezih Danyal KAPADOKYA «IMİH UUIOİLU Nczih Danyal'ın albümü T.C. Ziraat Bankası'nın bir kültür hizmeti olarak yayimlandı. Semih Balcıoğlu'nun albümü ise Yapı Krcaı Yayinları'ndan çıktı. Her ikisi de güzel kâğıtlara özenli bir biçimde basılmış. Içlerindeki çizimlerin önemli bir bölümü renkli. Bu nitelikleriyle de keşkc bcn dc böyle kitaplar yapabilsem dedirtiyorlar. Ama insanın onları kitaplığına katma şansına sahip olmaları bilc başlı başına bir keyif. ÜSTÜN ALSAÇ aşarılı bir sanat yapıtı nedir? Bıı soruya çcşitli yanıtlar vermck ola sı. Cîaliba cn iyilerindcn biri, izleyicisındc dc benzer bir şeyler yaratma isteğini uyandıran bir yapıttır, biçımindc olanı. Gerçekten dc bir sanat yapıtı, ister bir resim ya da yontu, ister bir şiir ya da müzik parçası, istcrsc bir roman ya da tiyatro oyunu olsun, izleyicilerine ben de böyle bir şeyleryapayımdcdirtebiliyorsa, yani orıda olumlu duygular uyandırabili yorsa, onıı başarılı olarak nıtelcmek olası. Bugün bu tur örnekler içereıı iki kitaptan söz etmck ibtiyorum. Bıınlardan biri Nczih Danyal'ın Globanadoluzeyşın adlı kitabı. Nezih Danyal bir karikatürcü. Çcşitli yapıtlarıyla da karikatür sanatının sınırlarını zorlayan bir sanatçı. Çizimlerinde belli bir biçimsellesmcyc (stilizasyona) ulaşmış. Onları gül meccyi ileten bir araç olarak görmüyor, kimi zaman KaragözHacivat figürlerinirı, kiıni zaman minyatürlerin özelliklerinı kullanarak özgun bir anlatım dili geliştirmiş. Zaman zaman halk resim sanatı anlatımlarına yaklaşıyor. Derinlikçizim (pcrspektU) kurallannı zorluyor, kimi zaman bozuyor, çarpıtıyor. Yapıtlarında yazmalardan, çinilcrdcn alınmış, motifler kullanıyor. Hatta güzelyazı (hat) sanattnın istifleme biçimlcrindcn yararlanıyor. Böylece yakaladığı gülmeceye bu çizimleriyle de ayrı, o/gün bir tat kazandmyor. tfŞ*^ B lerıni tanıtmak, yaygınlaştırmak amacıyla kuHarulmi!,lar. Pamuk Prenses ve Yedi Cü celer, Kiil Kedisi gibi masallar Avrupa kiiltürünün bircr parçası. ünları çizgi film olarak izleyip tüm aünyaya tanıtmışlar. Bu kaynak tükcnmeye yüz tutunca başka ko nulara el atmaktan da çekinılmiyor, ome^in bir Alaattin masalı da çizgi film konusu olabiliyoı, ya da Çinli kahraman kız Mulan onıımüze sürülüyor. Dofial olarak bunların hcpsi kendi yorumlarıyla yani Ba tı'nın değer yargılarıyla sunuluyorlar. Bu yakla^ım niçbir sınır tanımıyor. Di yelim ki, kahramanları kaplumbağa olan bir çizgi fllm tasarlandı, onlara hemcn ünlü Rönesans ressamlarının adları takılıyor, bcccri olarak Uzakdogu dövüij tckniklcri veriliyor. Ondan sonra gelsin beylik iyi ile kötu arasındaki kovboyculuk lilmi. Doğal olarak kaplumbağalar acıktıkları za man da "pızza" yiyorlar. Boylcsinc bir karısım ne dcnli çcşitli olursa o kadar evren sel sayılıyor. Kıtle iletişim araçlannı kaplıyorlar, onların karşısında artık bir Keloğ lan masalı dinleyen, bir Karagöz oyunu seyreden, bir Nasrettin Hoca iıkrası anlatan barınamıyor. Evrcnscllcşmek bu mu? Tek bir kültürün cgcmenliği altına girmek, tartışmasız onun sunduklannı tükeünek mi? Eğerelinizde o üretim araçlan yoksa, evet, öyle oluyor. Ycrcl kültürlcr nc denli varsıl olurlarsa olsunlar geri plana itiliyor, hatta yok oluyorlar. Bunun karşılığını ancak benzer anlatım araçlannı kuflanarak vermek olası. Işte Nezih Danyal'ın "dcnemeleri" bunu yapıyorlar. Kimi zaman cski iJe yeniyi, kimi zaman yerel ilc evrenscli üst üstc çaknjtırıp bir ara kesit yakalıyorlar. Bir bakıyorsunuz Hitit kabartmaları Karagöz oynatıyorlar, kcndileri de ondan ok farldı değiller, tıpkı o dönemdc yapııan kcrpiç yapılarla Vjugün Orta Anadolu'da yapılan kerniç yapılar arasında önemli bir ayrım oımayışı gibi. Kimi zaman bir çizgi roman kahramanı bizim için çok bildik bir ortamda boy göstcrivcriyor a da bir pop şarkıcısı Mehter talcımı eşiğinde konser vcriyor. Nezih Danyal'ın bu doğrultuda baska çalışmaları da ol mıış, örneğin hazırladığı bir kutlama kartında Don Kişot'un yanında ünlü eşeğiy le bizim Nasrettin I Toca yer alıveriyor doğal olarak da tcrs binmiş! Kitaba Ünder Şenyapılı bir giriş yazısı yazmış. Burada, " Ama, (Nezib Danyal'ın) asıl başarıu, hence, l lî Anadolu kültürünün, (bütün dünya toplumlannt etkıleyen) kültür emperyalıztnine karşı yaiarlığınt yitirmcyip koruduğunu ve koruyacağınt; Kürestile^mcnin (globalizatüm) tekkültür egemenliğı altına girmek anlamınagelmedtğım, akstne, küreselk^mcycyulveren tleti$im gelt)mi}lt&ının ayrımlı kültürler arast etkıleşımı yoğunlaştırta rol oynadtğını; Bu nrtamın sagladığı olanaklardan yararlanan sanatçının yaratıalıSı besleyen, bırbaşka deyışle, özgun sentezlcr yapmasını sag'layan ayrımlı, bol vc zcngtn vcrıler eldelcyeceğinı (ya da nzgün yapıtlar yaratmayı erekleyen sanatçtnm iletışım gclışmişliSini oluşturduğu ortamdan yararlanmayı hilmesinın gerektı&ım) vurgulamtş/kamtlamış olmasıdır.." diyor. Buna eklenecek çok fazla bir şey yok aslında. Önder Şenyapılı'nın sözlcri bir bakıma değiıımek istedığim ikinci kitap için dc geçerli, eğer onun için de bir giriş yazısı yazsaydı orada da bcnzcr s,eyler söylerdi diye düşünüyor insan. Bu yapıtın adı Kapadokya, o da Semih Balcıoğlu'nun çizgiIerini toplayan bir albüm. Balcıoglu kendi çizgileriyle Kapadokya'yı gözlcmliyor, • Globanadolıızeyşın adlı yapıtında, adından da anlaşılacağı gibi, kendini ev renselleştırmeye çalışan Batı kültüriı ilc bizım yerel külturumü/.ü, yani Anadolu kültürünü kcsiştirmiş Nezih Danyal, bıınların ortaya çıkardığı bcnzcrlik vc karşıtlıkları, uyumlıı veçelişkiliolanyanları yakalayarak ılctmiş. Batı kültürii kendini hcryerdckabulcttirebilmckiçiııkiı lc ilctişinı araçlarından yararlanıyor, sınc ma, çizgı roman gibiler bıınların cn öncmlilcri. Bunlar önceleri kültür üıiin SAYFA 8 C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A YI 4 77 BatTmn değer yarprian