Katalog

"John Harris'in yazdığı "Hayatın Değeri"nin, sağlıkla ılgılı bütün yüksck öğrctim kurumlarında ders kitabı olarak okutulmasını önermek ısterdim ama buna dılim varmiyor Çünku hayatın değerinın ders kıtaplarından öğrcnılcmcycccğını çok ıyi biliyorum " diyor Prof. Dr. Gençay Gursoy. PROF. DR. GENÇAY GÜRSOY Yaşamın değerini öğrenmek aldım f urk lladyo lo]i C cmıyetı'ne, benım Norve(,'te "komıınıst faalıyet lcrdc" bulunduftuma daır bır yazı gel dığını ve altında Prof Maurer dıyc bır ımza bulun dugıınıı bıldı rıyordu ]i)lın 1 Lııııs ın, Hayatın Değeri adlı kıtabını okurken, Prof Ma urer ve o soru^turma sırasında ta nık olduğum tartışmalar aklıma geldı Ne ya7ik kı o yıllarda tıp etığı ıle ılgılı derlı toplu hı<,bır yayın yoktu Deonto lojı hcnuz bugunku kapsamına ulaşma mıştı Bıı yıı/den bi7im olay, Htpokrat ycmını ve sınırları bclırsız klabik tıp ctı ğının çerçevesınde ele alınıyordu ()rta (İa hasta yonundcn kanıtlanmı^ bır /arar soz konusu olmadığı i(,ın somut bır "tıb bı suç da yoktu Kımı dıırıımda peka İa savunulabıletek bır cgnını anlayı^ı IIL bunun hasta aı,ısından doğurabılecegı rıskler karşıla^tırılıyordu Tcra/ının bt nım suçlarımın bukınduğu kcfesınc ıse, son derete somut bır yetkı (,ığnenmesı eylemıeklenıyordu Sonuçta Maıırer'ın, ?orunlu ncdcnler bulunmadığı halde, ın san sa^lığına zaıaı vermc olasılıöını go /e alması, bır ctık kıısıır olarak belırle nıyordu I ıp uygulamalanna bu açıdan baktı gımi/ /aman, dı^ardan kolay tark cdıl mcyen sayısı/ ijaıbelı orm.ğc rastlayabı Iırız Kuramsal olarak ınsan yaşamını kcndı ba^ına bır dtğer kabııl cttıgı var sayılan hckımlık pratığı, nc yazık kı bu oriKklumfatkedılmesınıgınJe^tırenhır duyarsı/laştırmayı da bırlıkte uretır Bu surtt çoğıı zaman o kadaı sınsıce vc kar ma^ık bır ijckılde ı^ler kı uygulayıcılar ellerındekı ınsan ya^amının nesnelcçtığı nı sc/cmc/ halc gclırlcı Işte |ohn I larrıs ın kıt ıbı, bu karma sık vc sınsı surecı dıdık dıdık cdcıkcn, cıckımlıgın bugunune vc gclecegıne aıt bırcok soıtınu, akıl alma/ bır sabırla ber raklaştıımaya vc <,o/umİLmcye(,alı^ıyoı Genc llıklc bu tur konularda ya7ip (,1/t n lerden farklı olarak f farrıs bır tıp uygu layıcısı dcgıl dcyını yeımdeyse bu "fcl sefc uygulayıcısı iyı kı boyle Çıınkıı kı tabın bcncc en onemlı o/cllıkleıınden bııı olan, va^anun dcgcıı bcnlık ozbı lıın, ahlak hak vb tcmel felst fı kavram lara mme tcsarctını vc sabrını bıı tıp ııv gulavıcısından bcklcmck haksızlık oluı dıı Hckımlık ıiKslcgmın bu fclscfı dc rınlıklcıdc dola^mav.ısolıı^unıın vctmc Vcııgını sovlcmck ıstcmıyoıum Bu k<ıv lamlaıı.yeı vcı vu/cvscllıgcdu^mc\ı go /c alarak, anlasılabılır vc tartiijilan tıp ctığı aç,ısındatı kullanılabılır arav,laı ha lınc gctırmc sabrından ve cesaretınden so? cdıyorıım 1 larrıs bu guı, ıs.ı yapar John Harris'ten "Hayatın Değeri" 1 970 lerın başlarıydı sanıyorum Norveç'ın lyıce kuzeyındckı Tromso Unıveısıtesı Tıp l akultesı'nde Nororadyolo)i Departmanı başkanı ola rak çalışıyordum Benım çalıştığım de partman, bılımsel bakımdan bağtmsızol makla bırlıkte, ıdarı bakımdan Radyolo |i Bolumunc bağlıydı Boluııı başkanı ıse fakultenın en kıdcmlı ve ıınlu (•) hoca Iarından bırıydı (Prof Maurer) Maurcr, 60'ların haylı ustundc olmasına kar^ın, son derece dınamık gorunumlu, sarışın, tıpık bır Almandı Bcnsc kcndı alanım da ıyi yetışmış olmanıa karşın, depart man başkanlığı ıçın yaşı genç sayılan (33), csmer bır Tıırk'tum Bu kadarı bı le aramızda bır gerılım doğnıası ıçın ye tıyordu Ama bırbırımı/ın ışlcrıne karış madığımız vc. yetkı alanlarına teıavuz etmedtğımız surece sorun yoktu Vucudu paısctlt nıi'jt ık Ben beyın vc omunlıktc, o ıse gcrı kalan organlarla ıl gılı ıncelemelerden sorumluydu O do nemlerde organların damar yapılarını gorebılmemı/ı sağlayan tek yontcm olan "anjıyograh"ye çok onem verılırdı Tek nığı nenu/ gelı^me halınde oldıığu ıçın, uddı riskler tasjiyan, bellı oranda el nu nerı, becerı vc cleneyım gerektıren bır ıncelcmcydı Ben asıstanlarıma, en a/ ıkı aylık bır dcneyım edınmeden, tek babla rına ınceleme yaptırmazdım En azından kondorda, darda kaldıkları zaman bana hcmcn ula^abıltccklerı bır mesafcdc beklerdım Maurcr ıse, bır ıkı ke7 goster dıkten sonra asıstanlarını hasta ıle ba%ba^a bırakıı odasına çckılırdı lijinı kay tarmasından degıl daha hı/lı bır eğırım yontemı olduğuna ınandıöı ıçın yapardı bunu Sonunda asıstanlar belkı daha hız lı oğrenırdı ama hem onlar hem de has talar bıınutı bed< lını od< rlerdı Maurcr tarafından çok kesın yasaklaı konulma sına karjjin /oı duıumda kaldıkları /a man arada onun asıstanlarına da gı/lıcc yaıdım cttıgıın oluıdu Bır keresinıle genç bıı Macar asıstan, telaşla yardıma ç.ığirdı Hasta kanlar ıçınde, asıstan bayılmak u/ueveMaureı gorunuıde yoktu Ikn dıırııma mııdaha le cdıp ıncckmcyı yoluna koyarkcn Ma uıer ıçerıyc daldı vc Dı Gursoy, dcrhal laboratuvaıımı tcıkcdın' clıyc bağırdı Ben deaynı scs tonııvla y ınıtladım "Dr Mauıer bu kıyalctk içeıı gııemczsını/, derhal laboratuvarı terk edın" C ok % a %ırdı ve hıımıı dıs,arı çıktı (îerçckten uzerınde noımal sokak kıyafetı vardı Kıışkusu/ yonctınu sondcrecc avrıntı lı bır ya/ıvl.ı s,ıkâvcttc luılunan Maureı oldu Izkvcn ıkı ay bovunca 1 akultı Yo netım Kıırulıı dcfalatc ı toplanarak ola ı tıp etıgı açısından goıus.tu Savıınma ar alıııdı tanıklaı dınlendı Sonunda Maurcr haksı/ bulıındu Ama bunu gu rııruna vcdırcnıedı duncv Alrıkadabır unıvusıtcdc ıs, buldıı vt lıomso vu ter kettı lkıiKi Dunya Savası nda Noıveç ı ıs; gal etlen Alm.ın bırlıklerınde gcn(, bır denı/ subayı olarak gortv yaptıgını son radan ogıındık Bıı Ardâ^ Istanbul'da kı bır radyolog arkadaşımdan mektup nın bırçok karmaşık sorununun berraklaşmasını sağlayan son derece sade bır formulu cesaretle ortaya atıyor "Hcr btrımıztn kcndı hayatımtza dcgcr vermek ıçın kendı nedenlerımız var ve herbtrımızaynı şeytn ba^kalan tçın dc geçerlı olduğunu, onların da kcndı hayatla rına değer verdıklenm kahitl edebthr dıı rumdayız Orlakla^ı \ahıp oldu&umnz şey ncdenUrımıznı kador farklı ohn ya da farklı gorıın\c dc, kc ııdı hayatnmza vc ba^kalarmın bayalıını dc&a vcrmı kn/uı utemızdır Bu bızc başka varlıklan tnsan olarak tammlamammn gı rc kçt \ım vc dc bu turyaralıkları, ıstcmcdıkılcrıhaldc ol durmcrun ncdc n yanl/ş oldnğunu soylcyc bılır Onlar hayata dcğtr vınbıldıklcn ıçın ınsandır vc hayata dcfrer verdıklcrı ıçın, onlart oldurmek yanlı^tır" Bu, neredeyse "basıt" dıyebıleceğı mız formul, kurta), otenazı, ıntı har, organ naklı ve beyınsel olum halının saptanması gıbı, tıp etığı ıle ılgılı bırçok sorunun da ço zumlenmesını olanak lı hale getınyor 'întıhar da, ıntıha ra yardım ıtmck dc gonullu otenazı de yanlış değıldır, çun ku olmck ıstcycn ınsanlar hayata de g"er vermtdtkltrını gostermektedırler YMtBmfarkMıjjı Karmaşık süreç ken fılozofların "serınkanlı ve tarafsi7" tavrına sığınmıyor Yaşama ve olume da ır cıı kııtık soıuları açık yureklılıkle or taya atıyor ve yanıtlamaya çalışıyor \n\an hayatını dcfccrlı kılan nedır ve ozcllıLlc, orıu olckı hayatlardan daha de ğı rlı kılan m dır> Insan hayatını daha u\ tun bır dc gc rdc gordug'umnzdı n c Ibc ttc kı kuiku dnyınayız bız cğcr ıkıunı hırden kurtarmak olanaksızsa bır kopek yerınc ımam kurtarmak v,trckttgı katııundayız ıc bo\U yapıuanın doğru oldugunu duju ııııyoruz In\an hayatını tc rcıh c tmeyı yal nızcci kcndı tıırumuzdcn yana bır onycır gı olarak gorıtıuyoruz Ama bu man an tımelt ncdır tc varsa cğer bunu kcndı mızdcn vc kc ııdı tıırumuzdcn yana hıron yargıdan daha olc kılan jev nedır1 (ıcrçekrcn nedır' Gcrçektcn bır tcr cıh yapma duıumunda kaldığıınız LA man kopcgın dcgıl de ınsanın hayatını kıırtarmanın kt ndı tıırumıızdc n \ana bır onyargıdan daha anlamlı bıı açıklama sı yapılabılıı mı' Kendı soyuna ve uze rınde var oldugıı doğaya kar^ı ı^ledıgı i^unca gunahı bır \A\\A bııakıp, ınsanı kopeğe tcicih ctmenın rııtarlı bır ahlakı gerekçesı bulunabılıt mı^ Bcsbcllı kı bu îçindcn çıkılm.ı/ soru aıuak V'i%'lma V L insana daır u/erıntle anla^abılccegımı/ bır dcgcr olçusune go ıc vanıllanabılu Amageçmışten gelccc gc bı/ım gc/cgcnımı/dckınık n, ba^ka gt A gı nk ı dc kı olası va^amlara vc gunun l)iı ındc aıaını/a katıLıcaklaıı hcmen he ımn kcsın gorııncn o/bılıncc ulaşmış vapav ınsanlaıın va^amlaıına kadar ge çcrlı olabıkcck bıı degeı olçıısu ne ola H111r^ Harrıs, doğrusu uç noktalarda açıklan bulunsa da, en azından tıp etığı Bu açıdan, olum ntcğını cngellcmck ya )ama ntcg'ını c ngcllc mc k kadar kotudur <,unku ber ıkı durumda da bıreyın kendı hayatına hıçttfct de$erc karşı çıkılmakta dır' Bıırada ku^kusu/ kendı hayatına son verme kararını alan bırcvın, bu kararı, daha sonıa yadsıyabılcccğı bıı bunalım ya da bılınç nıılanıklığı ıçınde alıp alma dığı son deıecc oncmlıdır Harrıs, tıp ctı gının bu tehlıkelı mayın tarlasında buyuk bır dıkkatle yol alıyor ve kılı kırk yara rak yanlıs fetva veımektcn kaçınıyor Ama boyle durumkııda bıı çok va/arın yaptığı aıbı, sııyu bulandırarak sorumlu luktan kaçmaya da kalkmıyor hgcr olumıın gclışı \onlcndırılmış ya da hızlandırılmışsa nc Jcnlı hckUncn vc acıları dındırc n bır $cy ol\a da bu \<mu ha ztrlayanlarırı ya da hızlandırıa ctkt ya panların ahlaksal bır hata vc hatta helkı de krtmtnal bır uıç ışlc dıklerı duşunulur Ama, c$crolumlyıbır\cy\ı nau/o/tırda onu sagtayanlar ty/ltk \apmamı$ olnrlar1 Ortada bır tyılık varuı vc bu lyıltk tc n otu ru kınnc <ut ı^ıkn/c w/,s M bır ji v k<ı\hı I mcmışsc bu ınnılalııı da ab/akcn yanlı$ olıır'' 1 larrıs, 350 sayfavı bulan kıtap boyun ca tıp etığı ıle u/aktan \ akından ılgılı ak la gckbıkcck tıım konulaı ı ıvııı tıtı/lık ve berraklıkla ışjıyor Delılerdcn, barbarlara, kıralık katılluden çocuklara, e^cınsellere, sadıstlere, tetı^ıstlere, cmbıı yonlara, fetııslara, geleceğın bılınçlı ro botlarına vc donduıulnıu^ canlı ınsan bcdcnknnc kadar çc>ıtlı varoluş biçim C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 4 7 9 Varoluş biçimleri Yaşama ve insana dair l SAYFA 14