Katalog

MELİSA GÜRPINAR irbirleriyle yeni tanıştırılan küçük çoıaıkların, oyuna, hatta kavgaya başlamadan öncc, aralarında dolaşan bır uzaklık varclır. Merak, çekingenlik vc güvensizliklc dolıı scssiz bir uzaklık. Beıı de, kitabmı elinıe aldığım an, ilk kcz okudıığum yazarlara karşı böylcsi biı u/.aklıgı duyamsarım ncdense. Bir an için bile olsa. Cahide Biıgiil de, ilk kcz katsjila^tığını bir yazar, zaten "Gölgeler Çekildiğinde", onıın ilk romanı. Okıı maya başladığımda, aramızdaki uzaklıgın hemen ortadan kalktıgını vc sanki gizli bir elin, bcni ruhsal bir scrüvcnin içine çckip aldığını anlamakta gecikmc cfim. Ohızla veosürüklenişle romanı bitirdiktcn sonra, şaşkmlığımı yenerck, düşünmeye başladım. Ronıandaki bu sürüklcyicilik, kimilcrinin yakıştırdığı gibi, polisiyc roman csintilcri taşımasmdan kaynaklanmıyordu. Tcrsinc, içinde yaprak bilc kıpırdanıayan bir hayattan alınma, saneılı ağır ve yağışlı bir kış mcvsirniydi yalnızca ro manda açılımlanan. Anlatıcı çok polisiyc roman okudııgu için, gündelik olay ların içindc gcrilimin arttığını sezinledıği an, belki dc havayı yumuşatmak için, çareyi bir polisiyc roman sahncsini anımsanıakta buluyor olabilirdi. Bütün soru lar, bilinmcycnlcr, yalanlar vc kaçışlar, bu türün özellikleıini çağrıştırıyordu onun kafasında çog'ıınlukla. Ayrıca, basında çıkan kültiir magazin agırlıkh ki mi yazılarda, romamn bürününün gözdcn çıkarılıp, iki kadınm, kısa sürcn anıa yürcktc dcrin yaralar açan, zihne pran galar vuran üişkisinc, daha çok yaklaşıldığını gözlcmlcdim. Ustü açık ya da kapalı, romanın kıırgıısal agırlıklı mı, yoksa yazarm lıayatından mı alıııma olduğu sorgulantyordu, bu yaklaşımlara ilavetcn. Karşımızdaki bir i!k roman bilc olsa, bu kadar sıradanlıga düşmeye vc yazarı da içine çckmcyc hakkımızın olmadığı kanısındayım bcn, onu tanımak adına. B Gölgeler CekiMiBinde Kurgusundaki sıra dışı bir aşkın yorumlanışından hiç yararlanılmadan da, çok satan bir roman niteliği taşıyabilccck olan "Gölgeler Çckildiğinde", hayatlarının üzerine düşen gölgelerin farkında ola'n, ışıkla ve gölgeyle yüzleşmekten çekinmeyen her okurun başucu kitabı olabilir rahatlıkla. deti gizlicc bulan bir sözcük akımıyla onları kıskıvrak yakalayıvcrmcsi. Böyle şi irscl bir anlatım, kuşkusuz değişik anlam katmanlan içcrdiğindcn, hcrokura, kcndi düzeyinde kavrama olanakları da tanıyor. Cîcrçckci bir roınan olmasma karsın, anlatımındaki ıçselleştirmc ncdcniyle, olaylar sanki kişjlcrin iç dünyalarında yaşanıyor daha çok. 1 Icr anının psi kolojik dcğcrlcndirmcsi yapılmış bir ilişkilcr zinciri içindc buluveriyorsunuz kendinizi. Bu ncdcnlc dc, kişilcri çcvrclcycn di!j dünyanın sınırları çizilmcmi^. Gerek kalmamış belki de, yazara göre. livct 1 ürkiyc'dcyiz. Bunu kişilcrin I ürkçc adlarından anlıyoruz. Ama olayların gcçtiği kcntlcr vc kasabalar, solgun, yok gibi... Bir dcnız sözü gcçsc bilc, hangi kcntin dcnizi olduğunu bilcmivorsunuz. Bugünılcn ba kılarak, yaklaşık yirmi yıl önccsinin olaylarına döniitüyorsa da, bu^ünün tarihinin ncolduğu bclli tlcğil. Ütkcnin sosyal vc politik kilomctrc ta^ları, scrüvenin içinc ycrlcştirilmcmiş. Muttak pcnccrclcri aydmlıga bakan, hcpsi birbirinc bcnzc ycn apartman dairclcrinin içindcn, kcntscl bir kasvct mimurisini algılıyoruz ilk ticn. Sonra da, tckcrlckli iskcmlcdcki bir babayla, öğrctmcn kızının payla^lıkları, donuk ölgün bir ailc rablosunıı. ()kulda vc cvdc, yanlı^lıkları, olmaması gcıckcn leri sanki yaşamaya yazgılı olan Esin'in çığlıkları, gizli bir çagrı gibi ulaşıyor kulaKİarınııza. Anncsinin ya^arkcn bilc acılann oluşmasını cngcllcycmcdiği, uzaktaki sözlünün hiçl)ir uınut kaiamadıgı kankaranlık günlcrdcn birinde, eve unutulmuş bir tey/c kızının, kcndi istcğiylc gclip ycıic şivcrmcsivlc, hayarları, iirpertici bir şim^ck aydınlığıvla yıkamrgil)i oluyor. Sonrası ise, olayların olası gclişmclcrinin vc bir ömrün yitirilişinin özctidir yalnızca. Duvgusal tcmponun düştüğü veolayla rın nızlatulığı bir sürcç. Iştc nclki tam bu noktada, roman kahramanlarının öykü lcrinin başka bir konuma doğru taşınması, konunun polisiye roman kanavasına oturtulduğu izlcnimini vcrcbilir. Ama bu romanda, alışılmıs anlanıda, nc "katil" var, nc dc "makıül". Olsa olsa, ölümcül oldugu anlatıcı taraiından da vurgula nan vc bizc ürkütücü gelebilccck olan, bir tııtku var. () kadar. Sonunda ayrılık olsa da, olmasa da, tutku, bir hastalık gi bi bctlcnc vc ruha yayıhr, ömrün akışını zcdclcr çünkü. Roman, kroniklcşmiş, bir acıyla, ccsurca bir yü/.lc^nıcyi ılilc gctirdiği, ucuz içdökmclcrin, itirafların, pişmanlıkların yanmdan bilc gcçmcdcn, kimscyi ycr449 Başarılı bir ilk roman örnegi Gözden kaçmayan özellikler Romanın kahramanlarından bıri olan anlaUcı, konımun akışını tck bir olguya odaklamışolabilir, ama sarırlann arasında gözlcrdcn kaçamayacak pek çok özcllik var, şiirsd dil başta olmaK üzcrc. l,czbiycıı olup olmadığım bilc bilmcycn, ya da böylcsi tanımları gcrcksız bulan, yalnızca sonsuz aşkın pcsindc kosan, bu ncdcnlc dc pck çok k;Kİın gibi, nayallcriylc yaşamak zorunda kalan öğrctmen Esin'i, tck bir çizgiyc indirgcycmcyiz cl bcttc. Çünkü bu roman, ucuz yollardan kahııl görmcyi içinc sindircbilen bir yazaıın yapıtı olmadığını, lıcr satırında haykınyor. Bcn dc kitabın bu ö/clliğindcn ctkilcncrck, biraz daha tanıtıcı birkaç söz ck lcmck gcrcğini duydıım. Ayrıca, ycni bir yazara, bu ncrkcsin uçtugu ycrçckimsiz cdcbiyat dünyasına "noşgddin dcmck, vc yakaladığı cdcbi düzcy adına, kutla malanmı sunmak istcdim." "Cîölgclcr Çckildigindc "ııin cn öndc gclcn özclligi, konusundan çok, onıın işlcnişindc. Zamanın tüllcri arasmdan geriye bakarkcn, insan ilişkilcrinin cn doğal rcnklcri vc nctliğiylc yakalanabilnıc sindc. Ozcntisiz, abartısız vc soğukkanlılıkla. Bunu da dilin kullanımındaki ustalık sağlıyor bcncc. Bir mimar olan ya zarın, radyo oyunları ba^ta olmak üzcrc, yazı ilc uğraşmıslığı cpcy gcrilcrc daya nıyor. Fakat kitanm ba^arısı, yazarın dcncyimlcriylc vc yazıya yalkınlıgıyla, doğrıuian bağlanrılı değil. Başarının en öncmli ctkcni, yazarın romanı zcdclcmeyccck, düzyazıyı süslcmcyccck ölçü dc, hcr ciimlcsini, hcr paragrajını yoğun bir şiirscllik ağı içindc kurması, örtiilü birsjirsc] rota izlcmcsi. Romandaki hcr olayı vc hcr kişiyi, ^aircc bir suskunlukla öncc dcrindcn kavrayıp, sonra da hcC U M H U R İ Y E T K İ T A P S AY I Bir ömrün yitirilişi mcden savunmadan, gerçegi tam da insani bir açıdan kavrayıp cn yalııı biçimiylc önümüzc koyduğu için, öncm kazanıyor. Yazar yargılamanın değil, yansıtmanın pc^indc. Eski lotoğraflara bakıyor sunuz yalnızca, sararmış kâğıtlarda kalan günlüklcrc... Bir anlıgınada olsa, içiniz titriyor. f'.ahiuc Birgül, bütün bir roman boyunca, bizc böylcsi bir içscl titrcşimi iletmeye çalı^ıyor. Ya da kim biliıkaçkczyaşadı ğımız yürck çırpınışlarmı. Kırk yaşı nı gcridc bırakmış bir yazarın, bclki dc bilinçlc, Türk romanına ncredeysc damga.sını vuracak olan gclcnckscl tc malardan kaçınıyor olması, romanı da ha da ozgün kılıyor. Trajcdinin altın ku ralına ııvııp, ok yaydan çıkmıijçasma, acıyı tam onikidcn vurmaktan başka bir şcyi gözü gör müyor Cahide Birgül'ün. Bu romanda ycr alan kisjilcr arasında, dcvrimci, küçük burjuva, köylü, askcr, politi kacı, sanatçı yok. I lclc tarih, cntrika, gizcm, hiç yok. Do ^aya, kcntc, varoşlara, bilincn vc bilinmcycnc hiçbir yolculuk ycr almıyor sc rüvcndc. Ama bu yoklaı, roman için bir cksiklik yaratmıyor. CJcrçeği cn dcrin ycrindcn kavrayan bir sczgi vc gözlcm gücü, kahramanları yaşıyor bir durııma gctirebiliyor olayların içindc. Onları canlı, inandırıcı ve üstclik ilginç kişilcr olarak kaı^ımıza çıkarabiliyor. Açık yürckli bir anlatımla, hcrkcsin başına gelcbilecck olan, iç çatışmalar, çcki^mclcrortaya konuluyoı. I lcpimizin olan nıutsuzlukla rın, değişik izdüşümlcri var kişiliklcrc yansıyan. Bir o kadar da incclikli ruhsal çözümlcmclcr var kuşkusuz, romanı ayakta tutan. Yalnız yaşayanların da, düşünce düzcyindc, büyük bir ailcsi olanlar kadar, çok sayıdakişiylcbirliktcyaşadıkları.birgcr Yanlolık senfonisi çckdir. İştc bu roman da, crkck kadın çocuk, pek çok kahramanı olan bir yal nızlık scnfonisini thıyumsatıyor bizc. 1 Icrkesin ömrünün bir ycrinde, mutlaka durup dinlcdiği, o kaçmılmaz czgiyi. Kitabın hangi saylasmı açarsanız açın, oradan okumaya başladığınızda bilc, sizi hcmcn yakalayan bir öykü girişiylc, şi irscl bir söylcşiylc, akla gclmcyccck ayrıntılarla, parantcz içlcrindcn yüksclcn biricscslcKarşılaşıvcrivorsunuz. Kurgıı sunuaki sıra dışı bir aşkın yorıımlanışın dan hiç yararlanılmadan da çok satan bir roman niteliği taşıyabilccck olan "Gölgeler Çekildiğindc", hayatlarının üzcrinc düşcn gölgelerin tarkında olan, ışıkla vc gölgeyle yüzleşmekten çekin mcyen hcr okurun başucu kitabı olabilir rahathkla." Gölgeler Çekildiğindc/ Cahide BirO,ül/Mc/ıs Hdcbi\dt/\lıizırıi)i 9H/J41 \h SAYFA 13