Katalog

mck ağırlarına gidiyor. Sırrın 'başta banal, utandırıcı, bayağı' geldiğini okuyunca, 'başlangıçta anlamsız, zanmetli ve bayağı', diye düzcltiyorum, 'Sezgisel' olduğunu görünce ijüphem kalmıyor: Sezgisel (wtuitıvr>)'\, zorunlu olarak içgüdüsel (ınstıntıvo) diye değiştirıyorun. Çcvirmenin Sırra eremcdiğini kavradığımdan, açıklama yapma gereği duyuyorum: Sır, çiitleşme eylemidir, cinsel iliskidir. Anka Mezhchidc, Borges'in muzipliklegülümscdiği, inceden inccyc iijlediği bir şakadır. Bugünlük ycter bu kadar, başka bir zaman sürdüreceğim 'Hayallcr ve llikâye!er'\ okumayı. 30.5.98 H ayaller ve Hıkâyeler'i okumayı sürdürüyorum. Arlificiosun sözlük anlamını arka kapaktan okuyorum: Yaratı, hilc, yapmacık, iğreti, makine, mckanizma. Sonu başlıklı öyküde,' Yüzükoyun yattığı ycrdc', Rccabarren'in 'eğri tavanı gördüğü'nü, 'ayakucundaki çıngırağa değdiğİ'ni vc aynı konumda olayları izlediğini okuyorum. Bir yatalak için çok zanmetli olsa gerek. Gauchonun gurur duyduğu siyan atı 'çilli' olmuş. (s. 149), Zcnci yabancıdan 'olanca cesaretini kullanmasını' istemiş, ustalığı cs geçilmiş, bir cümle atlanmiij (s. 150), vs. Ben, başı ve sonu üzerinde duruyorum. Jose I lcrnandez'in epik şiiri Martin Fierro'nun sonunu anımsıyorum. üyküdeki Zenci, Martirı Fierro'yla ilkkezbir ş,arkı ve bilmece yarışmasında karşılaşır. Son soru hecelcme gerekürdiğinden (okuma yazma bilınez) yarışmayı kaybeder. Bu nun üzerinesinirlcnir, Martin Fierro'nun öldürdüğü birinin kardcşi olduğunu bil dirir, işi kavgaya dökcr. Oradakiler onlan ayırırlar. Zencinin son sözleri' Yazgının neler hazırladığını daha sonra öğreneceksiniz' olur. Birkaç bağlam sonra, Martin Fierro, Borges'e öyküsünün başlığını ve recektir. 'Ne olacağını söyleyemenı, ama doğru yolu sürdüreceğim, Son'a dek. 1 lerkes yazgısını yanında taşımalulır'. Öykünün başlığı Sonu dcğil Son'dur (VI Yın), Borges, Hernânde/'in üstii kapalı bir şe kildc esinlediği noktadan başlamıştır anlatmaya, birçok gönderme vardır. 'llki sanagüçgelmemişti' (s. 150) cümlesinin aslı 'flkinden ucuz kurtulmuştun'dur. Borges, bir yazısında Bcoıvulfu şövle özetlemişti: Bir savaijimdan zaferle çıktıgını dü şünen bir adamın, yıllar sonra aynı savasımı yeniden vermesinin ve yıkımının öyküsüdür. Bcowul/\\e Martin licrro arasın da gizli bir baj* kurmuştur Snn'da. Borges'in öyküye kattığı Recabarren, uzandığı yerden, devinimsiz, olanları dinler, izler. Adamın adı bir anahtardır: reacabar 'tekrar tekrar bitmek' diye çevrilebilir. Son satırı düzeltiyorum: Ârtık kimse değildi ... ötekiydi (cra cl etrn), Cyabancıydı' denmi;;). Kimdir öteki? Kendi kardeşi midir? Kardeşi düelloda Martin I'ierro'nun yüzünü yaralamış, iz bırak mıştır, sonra da ölüp gitmiştir. Şimdi de Zenci, yüzünde bıçak izi, ardında Herro'nun cesedi, uzaklaşıyordur. Yoksa Martin Fierro mu dur? Schoppcnhauer'in 'Ben herkesim, her insan bütün insanlardır' dediğini anımsıyorum. Zenci hem katil, hem de kurbandır, öteki'dir. Öteki kendi'dir, ama 'yabann' değildir, öykünün sonu yoktıır. Herakleitos'un iinlü 'Kimse aynı nehirde iki kez yıkananıaz' dcyişini, bir şiirinde Borges, 'Denizlerbirbirine karıştıöına göre, nerkesin Ganj'da yıkanmış oldugıınu söyleyebiliriz' diyerek tersine çevirir. Babıl Piyangosu adlı öyküde benzeri bir şey vardı yanılmıyorsam. Pitagoras'ın Pyrrhus, daha önce de FAiphorbus oluşu. Çeviride l'ontuslu Heraklitus, diye birinin adı geciyor. Tanımıyorum. Benim bildiğim 1 İerakleitos Efesli'dir, yaşadığı tarinlcre bakılırsa Pitagoras'ın yaşamını anlatması pek olası de&iJ. Aslına bakıyorum: Pontuslu Fleraclides. Pitagoras'dan iki yüzyıl sonra yaşadığını vc dünyanın kendi ekseni etrafında döndüğünü ileri süren ilk filozof olduğunu düşününce, anlıyoıum. Dcvam ediyorum. tlk cümlede, böğürlerindeki damgayla gruplara bölünmüş insanlar var: atfalar, Betalar, Gammalar, Az ileride 'Yunanlıların bilmediği bir şei öğrendim: belirsizliği' diyor anlatan Bailli, işaret parmağının kesik olduğuna dikkar ediyorum. Peki yazgıyı rastlantı nın belirledıği bir toplumda, neden Yunanlıların alfabesikullanılsınr' 'Alfa' dcğil, Alel. ElAleph, Alfa Delikler ve Işıklar mı olur acaba? Babilü ekmek çalmış, yakalanmamış (eli kesilmemiş), 'adamın boğucu mendili' (celladın sessiz mendili), vs. Bir tartışma olmalıydı bir yerde (s. 55): Bir dilencinin dili, piyango bileti çaldığı için mi, yoksa piyangodan bu ceza çıktığı için mi yakılacak? Çeviriden anlaşılmıyor. Bir yerde 'Kaplumbağa ile Tavsan'a rastlıyorum. Aisopos'un masalının nani tavşan uyuduğu için, kaplumbağa yanşı kazarur ya ne işi varburada?'Zamanınbitimsizliğindensözedildiğini görünce, bunun Aisopos'a değil, Ealealı Zenon'a bir göndermeolduğunu kavrıyorum: Devinim halinde bir cismin bir noktaya varabilmesi için, bu mesatenin yarısını, daha önce de çeyreğini katetmesi gerekir, sonsuza dek. Eğer kaplumbağa Âşil'in önündeyse, Aşil ne kadar hızlı koşarsa koşsun, ona asla yetişemez, çünkü A^il kaplumbağanın harekete gcçtiği noktaya varmak için koşarken, kaplumbağa ilerlemeyi sürdürüyordur. Öyküde, uzak ve düşsel toplumlar yaratıp, onların saçmalıklanyla bizimkileri esinleyen Kafka ya bir saygı imi görüyorum. Çıkıyor kanjima: 'Quaphka adında kutsal biremanetçi'. Borges Qaphqa, diye antik bir Ortadoğu tınısı vermiş. 'Suçlamalarını kaleme alıp emanetçiye bırakıyorlar' deyince Borges'in şakası gözden kaçıyor. 'Emanetçi' aslında ayakyolu'dur (letrina), yani hela. Babilliler, buraya gelip ihbarla £ rını bırakırlar, yani, nasıl desem, sıçarlar. Ycter bu kadar, sıkıldım, gcçti merakım. Sadece yirmi sayta okumuşum, bir o kadar da not almısım. Dönüyorum, kırpıyorum, içerikle uoğrudan bağlantılı olmayanları ayıklıyorum. Mccbur kalma dıkça da okumayacağım kalanları. Çeviren metni anlamıyorsa, okur nasıl çıksın işin içinden? Ne diye uğraşsın? I lani kuruldan geçiyordu bu çeviriler? Borges'in düssel bir kurıılu mu yoksa? Kitabın arka kapağına bakıyonun, 'Toplu Eserler'in bu ilkciJdinin "ciddi" Borges okurlarının kitaplıklannda özel bir yeri olacağına inanıyoruz" yazıyor. Ben de kendimi "ciddi" bir Borges okuru sayıyorum ya, kitabı götürüp kitapbğımın çok güzel bir yerine yerleştiriyorum. lşte aynı özel yerde, ba^ka bir kitap çarpıyor gözüme. Içinde, Ma halle Kabadayısı (nereden çıkmış bu başlık?) diye bir öykü var. Borges'in nercümlesi ince ince kıyılmıij. Bu Borges'e yaraşır dil (herilçioğlu, dişi sineği oile kaçır mazdı, aval aval nakan keriz, çakozlamak, sapısilik, tatavacı, koftiden hir gitara bile kalk gidelim diyemeyecek kadar cavalacoz, natunu apartmak, taşaklı, ölüm Allahın emri), Alçakltğın (Rezillik daha mı uygun düşer?) livrcnsel Tanhı'ndc çıkacak. Yazarla özdeşleşmek yerine, yazarı kendiylc özdeşleştiren, Onu Beyoğlu'nda 'mazotu kıyak1 yerlcrde sürtmeye zorlayan bir îngilizce çevirmenin elindcn. Luis Borges ve O. Hayır, kitaplığın bu çok özel yerinde kalsın. Borges çevirisinc kaç kişinin soyundu ğunu, bu çok sesli korodan Borges'in nasıl ses vereceğini merak ediyorum. Bu yazıyı neden yazdığımı da. Gölgeye Ovgü, Brodie Kaporu ve Kum Kitabı tarihe karıştığı için mi? Tükenmekte olan yüzyılımızın sonraki yüzyıllara bırakacağı sayılı yazarlardan birine veokuruna saygı duyduğum için mi? Yazıyı buraya kadar sabırra okuyanlar karar versin buna ve de önlerine konan bulamaçla yetinmek zorunda olanlar. • Yayına hazırlayan Aydın Çubukçu Neydi '68? Yalnızca bir "gençlik isyam" mı, yoksa, emperyalizme karsı savasan köylülerın, kapitalizmin yakasını tutup silkeleyen isçilerin ayağa kalkısı mı? Türkiye'nin '68'i... Toprak ve fabrika ısgalleri, 1516 Haziran... Demokratik üniversite mücadeiesinin, antıemperyalist dırenisın baslıca özellıkleri, oiaylar, kişiler, iliskiler... Bütün Eserleri Tarihi, Kültürü, Dönemleri, Yazarları, Şairleri, Akımlari ve Kavramlanyia Edebiyatı İnceliyor, Elejtiriyor, Öğfretiyor... Eserleri: Pir Sultan, Nazım Hikmet, Orhan Kemal,0rhan Veii, Sabahattin Ali, Nurullah Ataç, Bilimden Yana, Sosyalizme Doğru, ikinci Yeni Olayı, Seçme Hikayeler, Seçme Romanlar, Temele Güi Dikenier, Güle Dil Verenler, Halk ve Sosyalizm için Kültür ve Edebiyat Çevınleri: Halkın Ekmeği/Brecht, Felsefe Bilım ve Din/CachinMaubianc, Diderot/Cresson, Sosyalizm ve Edebiyat/Lunaçarski Deniz, Yusuf, Hüseyin, Mahir, İbrahim, Sinan... Dönemin bütün fırtınasmı, nesesi, heyecanı ve acısıyla yasamıs olanların tanıklıklarıyla... Devrımcınin '68'ı... Bızım '68... E G A L I P D E D E C A D D E S I Ş A H K U L U V R E N S İŞ E L 1 0 / 2 B A S I M T U N E L I 5 T A N B U L T E L Y ( 0 2 1 2 ) A Y 2 9 3 6 3 I 4 5 N 4 7 F A K S ( 0 2 1 2 ) 2 9 3 4 3 31 S O K A K Ş A H İ N M E R K E Z İ