Katalog

Baudrillard metinleri anlamdan yoksun, ne dediği anlaşılmayan türdcn metinler dcğıldır Bır başka dcyişle Yapisalcılık, gostcrgcDilımsel çozumlcmc, Lacan'cı psikanaliz yorumunun anahatları vc Mauss'un "Bağı^" uzerine olan kuramından habcrdar olan bir okuyucu, Baudrıllard'ın ironik stilını yakalayarak kuramını kolaylıkla kavrayabılır. OĞUZ ADANIR aşamda anlamlı ya da anlamsız, dopdolu ya da ınsantn kendını bır ot gıbı hıssettığı anlar, gunler ve doncmlcr vardır Toplumlar ıçın de bu boyledır loplumların yaşamında da or neğın, Turkıyc C umhurıyetı'nın kuruluş donenıı ya da Sanayı üevrımı'yle bırlık te Marksısr duşuncenın ortaya çıkması gıbı kımı anlamlı, dopdolu anlar, gunler vedonemlcrınyanısıral vcll DunyaSa vaşı'yla sonrasında yaşanan anlamsız bomboş anlar, gunler ve donemler vardır Ikıncı Dunya Savaşı'ndan gunumuze "alternatıf" değıl, "rakıp" kurnun enerjısı sayesınde "canlı" ve "sağlıkh" gorunu munu koruyabılen Neo Lıberal duzenın Doğu Bloku'nun cokmesiyle bırkkte ıde olojık, 7ihınsel, kulturel, toplumsal vc po lıtık açıdan maskesı duşmuş vc anlamsız, ınsanların kendılerını ıyıden lyıye bır ot, bır hıç gıbı hıssettıklerı bır sıstemdcn baş ka bır seye ben/emedığı tum "açıklığıy la" artık herkes taraf ından gorulmcyc, en azından hıssedılmeye başlanmıştır üysa 197O'lı yılların başından ıtıbarcn bu du lumutumboyutlarıyla 'oyunkuralı" adı nı verdığı "sımulasyon kuramı"yla açık lamaya çalışan ve eleştıren Jean Baudrü lard, kendınden oncc (aynı cvrcndc urctılmış olan) Tuıkıye'dc bır yontem, yak laşım, dısıplın ne derseni7 deyın, olarak kabul cdılmck yerınc bır akım ya da mo da ne dersenı/ deyın olmanın otcsınc geçemeyen (ıstısnalar kaıdcyı bozmaz) Yapisalcılık, Gostergebılımsel Çozumle mc, Psıkanalı/, Yapısal Antropolojı (bcl kı de Marksı/m ya da gunumuzde tslam cılık, Mıllıyetçılık vb şcyler) orneğı bır moda duşunur olmanın otesıne geçcmc yebılır1 Çunku Baudrillard kendınden once oıtaya çıkmış olan bu Yapısakılık ya da Gostergebılım (R Barthes vs ), Yapı salu Psıkanali7 (J Lacan) ve {kokenierı M Mauss vc Malınovvskı'ye kadar gıden) Yapisalcı Antropolojı nın yanı sıra sıber netıkten mıkrobıyolojiyc Batı'da bırer bı lımsel yontem ya da sıstem olarak sunu lan hemen her şeyle ılgılenerek butun bu verılerden mevcut du/en goruntusunu tersıne çevırebılmck amacıyla yararlanmaktadır Jean Baudrillard'ın "Simiilasvon Kuramı" nllard'ın ıronık stilını yakalayarak kuramı nı kolaylıkla kavrayabılır Baudrıllard metınlerını kavrama konu sundakı en onemlı engclın kullandığı dıl ya da termınolojı olduğu soylenebılır Ye nı bır termınolojı oluşturma arzusunun gcrısınde yatan şey 1970'lere kadar ege men olan eleştırcl bır kuramın (Ekonomı Pohtığın) tukenmışlığını kanıtlayabılmek tır Bu tukenmışlığı kanıtlamanın tck yolu kendısinc boyun eğmeyen yenı bır teımı nolojı uretmeyı başarmaktır " Fcurbach'tan sonra Marx'da aslında dının eleş tırısının sona ermış olduğunu (Hcgel'ın Hukuk Felsefesının Eleştırısı) ve sonuç olarak eleştırmın bu karmaşık sınırın ote sıne geçebılmesının (dını bıçımın eleştırı sı adı aitında ılk halıne yenıden donmesı turunden bır şey) ancak bır baska duzcyc geçmekle bu ışın ancak tek radıkal eleşrı n bıçımı olan ve hakıkı çelışkJerı ortaya koyarak dın sorununa kesın bır çozum ge tıren ekonomı polıtığın eleştınsıyle munı kun olabıleceğını soylemekteydı Bugun bız de Marx'ın ıçıne duşmuş bulunuyoruz Bıze gore aslında Marx'ın ekonomı polı tık eleştırısı sona ermıştır Bıçımı yenıden urctcn materyalıst dıyalektık ıçerığı tuket mıştır Bu ıçındcn çıkılması mumkun olmayan durumu eleştırmenın bır anlamı yoktur Marx'ınkıne benzeyen devrımcı bır devınımle, bız de, ekonomı polıtığe ke sın bır çozum getırebılmek, eleştırısının otesmc geçebılmek ıçın kesınlıkle bır baş ka duzeye yanı sımgesel değış tokuş duzc yıne gc<,ılmcsı gerektığını soyluyoruz1" (Uretımın Aynası, s 4")) Baudrıllard'a gore Ekonomı Polıtığe ta kılıp kalmak kısır dongusel bır surecı kabul ctmcktır ı,unku bu "radıkal eleştırı" guncel gerçeklıöı yansırabılmekten aci7 dır Cjunumuzdekı Neo Lıberal duzenı Lkonomık Polıtık'le eleştırmek bu sıste mın tuza^ma duşınek, muhalıf gorunen bır termınolojı aracılığıyla bılc olsa onu yenıden ureterck bu kısır dongusel sure cı sonsuza dek surdurmeye çalışmaktan başka bır şey dcğıldır Bır başka dcyişle ha kapıtalıst emperyalızm ha materyalıst dı yalcktık cmpjcryalızm Ikısı arasında pek bır fark kalmamıştır (Acaba var mıyaı ya 1 i.U hıç olmuş mudurr Dunyaya dayatma anlammda demek ıstıyoru7 ) Sımulasyon Kuramı'nın ıronık dılıyleıl gılı bır başka guçluk de "gerçeklık" ve "gercek" kavramlarının acıklamasından kaynaklanan gu<,luktur Ozetle Baudrıl lard gorunen şcyın gerçck ya da gerçcklı ğın kendısı değıl gerçek ya da gcrçeklığın tum o/ellıklcrıne sahıp bır gerçeklık haya lctı yanı gcrccklık sımulasyonu olduğunu soyfemekteclır Bu mumkun mııdur'' Boy le bır şey nasıl olabılır sorusunun yanıtını ancak Baudrillard metınlcn okunduktan sonra açıklığa kavuşabılmektedır Bır baş ka deyışle gertek gerçeklık, toplumsal ya di ıllu/yon vb ortadan kaybolup gıtınış leıdıı Ancak bu ortadan kavboluş bır tur mcca/ anlamda ortadan kayboluştur Evct butun bunlaı olmuştur, ama bu olum fı/ı kı anlamda bır yok olma şeklınde değıl, gerçcktcn daha çok gerçeğe benzeme, top lumsaldan daha çok toplumsala bcn/cmc yanı hıpergcıçcklcşme ya da kıtle halıne gelmc şeklınde bır ortadan kayboluştur Bu oluıluın yeıını kendılcrınc tıpatıp ben7eyen hatta onlardan daha da çok gerçegc benzcycıı ıkı/lerı (su/ıleıı) kalmıştır Insan olmuş yerını (en azından duşscl bır Önemli yapıtlan dilimize kazandınlmaya başlandı ürrtimin Y Baudrillard metınlen (Turkıye ve muh tcmelcn dunyanın bııçok yerındc yaşa yan genç okuyucular bu duşunurun mc tınltnnı bclkı başkalarınkını de * yete rıncc derınlemesıne kavrayamadıklan ıçın oysa bu çok doğal bır şeydır Buyuz uen bıı komplekse kapılmak anlamsı/ bır şcydır buyulcyıcı bulabılmektedır Bıı anlamda onlar tçın Baudrillard okıımak ııst du7eydc bır cntclcktuel kapasıtc sa jııbı olmak anlamına (],\ gelıyor olabılır Oysa okudukları bu mctınlcrın nc anla ma geldığı yanı neyı açıkladığı ve neden boylc bır açıklama yontemı seçılmış ya da gelıstırılmış olduğu konusunda pek belır gm bır fıkre sahıp dcğıldırler) anlamdan yoksun, ne dedığı anlaşılmayan turden mctınlcr dcğıldır Bır başka deyışlc Yapı salcılık, gostugcbılımscl çozumlcme, La can'cı psıkanalı/ yorumunun anahatları vc Mauss un "Bagış uzcrıne olan kuıa mıncl ın habcrd trol ın bırokııyucu Baud SAYFA 12 Lvrende gerçeklcştırılebılen) termınator lar, robocop'lar, cyberman'lar vb şeyler almıştır tnsanın tum ozcllıklerıne sahıp ama ınsan olmayan şeyler Baudrıllard'a gore ortada gerçek, gerçeklık, toplumsal, ılluzyon vs dıye bır şey kalmadıysa kuram, kurmaca vs dıye de bır şey olamaz Zaten bu yu/den Baudrıl lard naşkaları tarafından "Sımulasyon Kuramı" olarak vaftız edılmış olan bu ço mmlemelerı patafızık (= duşscl bılımler) ozellıklere banıp ııonık bır kuram olarak nıtelendırmektedır Çozumlemesınde kuramhal yanı sımgesel bır şıddet olduğunu kabul eden duşunur, bunun kokcnınde bulunan şeyın sıstcmın (medya aracilığıy la) her gun onbınlerce ya da yıi7bınlerce goruntu ve sozcukten oluşan sımgesel sal dırısı olduğunu, dolayısıyla sısteme ken dı sılahlanyla yanıt vcrmek ve sozu ele ge çırmek gerektığını soylemektedır Baudrıllard metınlcrının dunyanın he men bııçok ulkesınde çok açık ve seçık bır şekıldc anlaşılamadığını gostcren en onemlı kanıtlardan bırı Internet'tır Orne ğın ABD Internet ağına gırerck sımulas.yon, sımulasyon kuramı, radıkal kuram, radıkal eleştın, pop art, hıpergerçek vc hıpergerçeklık, çağdaş sosyolojı ve felse fe, tranpolıtıka, transkultur, transekono mık hatta post modernızm ya da bızzat Baudrillard ısmını tıklattığınızda bırkaç saat ıçındc karşınıza yuzlerce belkı de bın lerce metın başlığı çıkmaktadır Ancak bu bırkaç saatlık sure ıçınde gorduğum abuk subuk, saçma sapan metın başlıkları bu kuramın ABÜ'de de henuz yeteruiLe doğ ru durııst bır şekılde kavranmamış olduğu (ıstısnalar yınc kaıdcyı bozmamakta dır, ABD'de derlı toplu bır Baudrillard eleştırısı ıçın bak "Contemporary Lıte rary C rıtıcısm, Volume 60, ] 990) bır baş ka dcyişle buyuk bır çoğunluğun simulas yon kuramını ya yarım yamalak ya da hıç anlamamış oldukları anlaşılmaktadır Bu buyuk çoğunluğu ' Baudrillard severler" topluluğu olarak adlandırmak sanınm yanlış bır şey olmayacaktır Turkıyc'dc de cvrcnscl konjonkture paralel olaıak gelmış vc gıtmekte olan da ha doğrusu doğru durust gelemedığı ıçın gıdemeyen sosyal ya da ınsanbılımler çe şıtlı nafılc gırışımlcrlc kurtarılmaya çalışılmakta (ya da çalışılırgıbı yapılmakta)'dır Çunku hâlâ Âmcrıka Avrupa kokan her uı un ya da duşuncenın saglıklı, sağlam vc dolayısıyla Turkıyc'ye uygun olduğuna (ya da olabılcteğıne) ınanan kımı (yoksa çoğunluğu mu') naıf aydınlanmı/ Batı'da sıfırı tuketmış vc oynayabıleceğı son kart olan Marksızm'ı sonuna kadar oynadık tan sonra bugun ne yapacağını btlemez hale gelmış ve bu tukcnmışlığını gi7İeye bılnıck amacıyla (once post nıodcrnızın denılen vc bır k.nram nıtelığıne bılc sa hıp olmayan, dolayısıyla nc anlama geldı ğı bellı olmayan ya da herkese gore fark lı bır anlama sahıp olabılen, oyleysc bır "soylev"den çok yanı sıstemlı bılıniM:l ba açıklama ozellığı taşıyan şey bır " soylem" bılgı yuklu ancak bır sıstematıkten yok sun so7 o/ellığı taşıyan butun bu açıkla malarla) butun dunyayı tukenmışlığıneor tak etmeye çalışan gınşımlerde bulunmak ta ve doğal olarak her zamankı gıbı ken dını rahat ettırecek saf ve samımı (ya da tam tersıne bu bırıncılcrın maddı olanak larından yararlanmaya çalışıp gerısıyle pek ılgtlcnmeyen) yandaşlar, muttefıkler bulabılmektedır Boylelıkle yerel aydınlar ev rensel bılım standartlarına uygun bılımscl bılgı urettıklerını sanırlar ya dî yutturma ya çalışırlarken, evrensel bılım ve bılgı te kclını ellerınde tuttuklarını sananlarsa (yı ne ıstısnalar harıç) henuz tam anlamıyla uyanmamış olan bu bırınulerı uyanuır mamak ıçın ellerınden gelenı yapmakta dırlar Boyle bır ortamda Baudrillard dunyaya Batı'nın ıçınde bulunduğu durumu tuın çıplaklığıyla sergıleycn belkı de en onem lı çağdaş duşunurdur Ilk onernh metnı "Tuketım Toplumu"nda (1970) Veblen, Frankfurt Okulu vb duşunce ya da du şunce akımlarının bır sentezını yapan ve Marksıst tcrmınolojıyı tamamıyla reddet memekle bırlıkte mumkun olduğunca az yararlanan duşunur 1972'de "Gostcrge nın Ekonomı Polıtığı "yle bırlıkte Eko nomı Polıtığın artık sıstcmı çozumleme vc elestırme yeteneğını kaybetmış olduğunu ve Metalurjık bır evreden, Semıyurjık (sa dece 'gostergelerden' oluşan) bır evrene geçılmış olduğundan bu cvrenın çozum Iemesının ancak gostergeler (daha doğru su gorunumler) du7eyınde yapılabıleceğı nı gostermeye çalışmıştır 1975 yılında ya yımlanan "uretımın Aynası ya da Tarıhı Materyalıst Llcştırı Yanılsaması"nda "Kapıtalıst evrende Marksıst ço7umlemc nın açıklayamadığı radıkal bır değtşım ol muştur Bugun olup gıtmek ıstemeyen bır Marksıst çozumleme, Marx'tan bu yana beceremedığı şu "kendı ıçınde devrım yapma" sorununu çozmelıdır El emeğı nedayalıuretıcıçalışmanın otesıne geçmış herhangı bır konu ya da gostcrgeuen soz eder etmez, o efsanevı materyali7m 7irhı nın ardından, ıdcalıznı ıdealı/m dıye ba ğıranlarla, somuruyu yalnızca adale ve enerjı pcrspcktıhnclcn değcrlcndırcnlcre karşı, bız, eğer "materyalıst" terımı hâlâ bır anlama (eleştırel, yoksa dını değıl) sa hıpse materyahst olan bızız dıyoruz Boş verın gıtsın1 Çunku onemlı olan Marx'ın koruyucu bakışlarını hâlâ u/erlerınde hıs seden şaşıların mutlu olmaları" demckte dır Tarıhı matcryalızmın, kapıtalızmın yal nızca ıçerığıylc ılgılendığını, bıçımıneysc hıç dokunmadığını hatta ıçcrık du/cyın de bıle ayrıntılaraınıldığınde Burjuvazı nın XVIII yuzyılda gerçekleştırdığı Ay dınldnma hareketı ve ıdeoloıısınden ya rarlanmış olmanın yanı sıra ekonomı po lıtık duzcyındc yıne kapıtalızme aıt Ar/ talep, gereksinımler ve uretım, scrmayc kâr, ışçı vb pek çok kavram ya da tcrıını kendı hesabına geçırıp elıştırerek onları artıdcğcr, değışını değcı ı, kullanım degc rı, emek, kapıtal, uretım ılışkılcrı, uretım araçları, altyapı/ustyapı vb şcylcıc donuş turduğunu soylemektedır ()te yandan Ta rıhı Materyalı/m'ın bur|uva/ıyı bır sınıl olaıak onayladıgı ıçın bır sınıfa ancak bıı başka sınıfla karşı konulabılcccğı gıbı bıı K İ T A P S A YI 4 3 8 fckomınN nwtfeı TukennUşUğlgötemek C U M H U R İ Y E T