Katalog

'Bitti' denemevecek bir kitap Murathan Mungan da, kırkıncı yaşı ıçın kendisine bır kitap armağan etmış Aslında bu kitap yazarının yalnızca kendine armağanı acğil; Türkçe okuyun, Türkçe duyan, Türk clılındckı kavramların anlamlarında dolaşmayı seven vc Türkçe'den haz duymayı özleyen bütün ınsanlara armağanı. MEDAR ATICI yılında yaptığı bır soyleijide şoyle belırt dcn ortaya koymakla kalmayıp, bunlaun mı^ " saKİı ve ortulc bıçimlerıyle hâlâ karşısında aldığı tavrı, kışısel O7ncl bakı basko^eyı tutan feodal motıfler benı çok şını, duygulanımlannı da açık, anlaşılır, ılgnendırıyoı Bunlara çoğunlulda iolk tluı u ve ıçe ışlcyen bır Turkçe'yle dıle ge lorık bır maİ7cme olarak yaklaşılageldığıtırcn Mungan'ı, Turk dılının en değerlı nı ve gereklı odeşmelerın gerçekteştırıl bırkaç yazarından bırı, hatta belkı de gu medığını duşunuyorum Benı bunlar bo numu? Turkçcsının en etkın yazarı dıyc runsal duzeyınde ılgılendırıyor Kıstıul değerlendırmck yeısız olnıayacaktır Bu mii} ko^ullardakı ıns>anın dramı, yasamın nun temel nedenlerındcn bırı, Mun temel ku^atitıları, belırlenmış alanlarda gan'ın, 1 urkçe dekı anlatım olanaklarını kı ıktıdar ılışkılerı veben7crlerı Anıa ben, kcskın suıırlar ıcıne hapsetmemcsı Gunu tum bunları aşkın, guzcllığın vc olumun mu7iın ta^da^ bu yazarı olduğıınu kolay ortasına yerle^tınyorum Çunku gerçek yoldan nerkesc gostermek ıçın, yalnızca hayatta da boyle olduğunu duşunuyo yenı Iurkçe so/cuklcrı kullanmaya çalı rum " (5) Geçmiijin bugunle ılgısını ku !jip, asla bunların dışına çıkmam dıye dı ıarken onıı yenılmcM, alt edılmesı, ustu retmıyor, geçmı^ın de^erını bılen bır ya ne babilarak e/ılmesı gerekcn ya da tam 7ar oldugunu da ebkı 1 urkçe ya da Os aksınc, yuteltılmeM, ovulmesı, dokunul manlıca sozcuklen alabddığıne kullana maz kılınması gcreken bır olay ve anlamrak kanıtlamaya çalı^mıyor Çağda^ olma lar yığını olarak değıl de udc^ılmcsı gcre nın ya da geçmı^e onem vermenın, dıle ken bır bırıkım olarak dcgerlendırıyor /orlama sınırlar çekmekle deöıl, ıçınde ycı Mungan Ge«.mışleodeşme, geçmı^ın ola alınan çağı ve bugunu olabıldığınce anla bıldığınce ÇOK yonden hakkını vermeyc, maya çali^ıp anladı^ını apaçık bır dılle anlamını vcrmeye çalı^ma elbette her anlatmakla gerçekle^rığını fark ettırıyor odeşmede oldıığu gıbı bellı bır nıesafcyı Kısaca Mungan, duyup anladıSımız, oku gereKtırıyor, ama bu, katcdılemeyecek bır yup konu^tu^umuz dıfi, o dılınbellı bır bı mesafe olmadığı gıbı, sırf geçmı^e kapa çımıne sıktijtırmaktansa, olanaklı tum go nıp, hep geçmi!} ozlcmıyledolıı olmaya da runumlerı ve kuUanımlarıyla ışlemeye ça olanak tanımayacaktır Kışının ya da top lı^ıyor Dıllerın ve kulturlerın bırbırlerıy lumun geçmışıyle odcsmesı, bır anlamda le olan tok yonlu baölantısını, ıçten bır kendı kendısıyle hesaplaşması, kendı ken duyarlılıkla goıen Mungan, sozcuklcrı, dınc bakması v e vaşanmış o'anı, kendı ba anlatımın açiKİığına olanak sağlaması açı kı^ açısından gorebıldığı kadarıyla değer bindan de^crlcndırıp, kendını eskı soz lendınp, bugunune, yaşamakta olduğuna cuklerden yenılerınc, argo deyiijlerden bı katmasıdır Ancak bu yolla gecmış, yara lıınsel tcrımlere ycrel dıle getırı^lcrden HLI bır anlam kazanır ve bugunu canlı, ve atasozlerıne, ^ure denemeye, tıyatroya, rımlı, /cngııı kılar 'Tarıhın Kilcrlcrıne nıe kısaca dılın herolanagına açik rutuyor raklı olduğum, masal sandıklannı karı^tır Mungan'm bu anlayısja yazmış oldıığu mayı sevdığım, gelenekselın çarşılarında kıtaplar, kendı toplumumuzun ve kultu gezınmekten kcyıf aldığım benı ızleyenler rumuzun orgulerınden kalkarak, ıçınde tarafından bılınen şeydır Ne var kı, tum yer aldığımız dunyayı, duygu ve duşunce bunlaıı yaparken, çağımızın hokakiarını yoluyla ıçten algılamada bızlere bırçok vc kıtaplarını aklımdan çıkarmamaya ca açıdan yol eosterecek nıtelıkte Mun lışırım Geımı^lc ıliijkılenmenın, bır eskı gan'ııı, çeşıttılığı ve farklılıgı uyuınlu bu ler alınmcılığa donu^mesııun en sağlam butun ıtınde değerlendırmc anlayı^ı hem guvencesıdır bu Geçmısten ta^ıdığım bıçımsel yonden hem de bu yazı bıçımİL nerhangı bıı şey bır eşya, bır anı, bır te rıyle taşınan anlam ıçerıklerı açısından be ma, bır olay, bır buyu Bugune, bugunun lırgın bır yer tutuyor Mungan ya/ının el ınsanının dunyasına katlanmıyorsa eğer, verdıöı butun bıçımlerc ba^vurmakla, ya benım ıçın hıçnır anlam tasımaz " (4) zar olmanın. ılle de sırf şaır ya da sırr ro mancı olarak yazmak anlamma gelmcdı Mungan ın zamanı değerlendırı^ı, ıçın ğını, yazann yazılı dılı ışlcyen bırı olarak dc yer aldığımız kulturun geçmışıyle Ugı Bu dılın butun yonlerınc uzanmaması ıçın ltnmc\ı, gclenekscl dokutanna eğılmeyı hıçbırzoılayıcı nedenı bulunmadığını, ak eeı ıcılıkle bır tutanlara, bunabağlı olarak sıne, farklı yazı turlerı U7erınde çalı^ma ılerıulığı de geçmışı karalamak yd da yok nın, bunların her bııının ayırıcı ozellıklc saymak dıye anlayanlara onemlı bır uyarı rını daha bılınçle kavramaya gotureceğı nıtelığı ta^ıyor tnsan yaşamının boylcsıne nı gosteııyor Tek bır yonde Miıırlanma kcstırmccı ve dar kalıplara sığamayacağının, tek bır anlamla bclırlenmcnın, ya^a nı hep vurgulayan Mungan, yaşamı ad ma yapay sınırlamalar getırdığını, bunun landırıp değerlcndırmede, hem geçmışe da hangı alanda hangı bakış açısıyla yapı hem de geleceğe yonelmek gcrektığını ve lırsa yapılsın, ınsanı tutsak ettığını duşubu voncli!}te onemlı olanın, sırf belli bır nen Mungan, ^oylc demıs, "Ben yalnızca kulturun geçmıijinı ya da geleceğını hcdefyazmak ıstıyorum, gu7cl ^eyler yazmak lemek değıl, butun Kulturlerde ses gctıre Bunun otesınde bana şaır denmi!}, oyun bılecek anlam arayıslarına gırı^mek oldıı yazarı denmı%, hıkâyecı denmış umıırum ğunu belırtıyor "ElDettc bızlerden ba^ka da değıl Yazarlığı bır butun olarak dıı sahıplcı ının olmadığına ınandığım bu co ijunuyorum ben " (2) ğrafyaya o/gu gele neklerı onemsıyoYalnızca yazarlığı rum ama, bunu. değıl, elc aldığı heı baskıcı bır ulusal sorunu alabıldığınce kımlık ayrıcalığı ha çok yonden ve bellı lıne getırmekten bır butunluğun ıçın çok, dığer kulturlc dc ısjeyen Mungan, " 1 7amanı da tıpkı dıl ve nn dc"' sahıplcnme yazı gıbı, tum yonle sı adına ı^lerlığc rıyle bırlıkte değer sunmak gcrcktığı lendırıyoı Bugunun kanısındayım Gc ıçınden yazarken, lenekten yaraılan kokcnı vu7yıllar on mak. sonuçta tek cesıne dayanan torc nık bır şeydır, tek lere, geleneklere, ma ba^ına ılerıcılık, ge sallara, efsanelerç rıcılık ya da ulusal uzanıyor, bunlarda cılık olçutu olamaz dıle getırılmıs anlam Her 7aman ıyı so ları, kendı anlayı^ı ıle nuç verme gıbı bır yoğurarak gunumu garantısı de yoktur 7cçekıyor Bugunun >olcuolduğusavın seruvenlmde dunu buoüdunyası ıçınden geç Mungan "Yazartıkkavramanın butuncül" bakı dakı ozgun muzık nü, yannı blrlikte mışeyonelışını, 19Sİ6 Sinı kurmaya çalışıyorum" dlyor çıler/Protestçılerle, Murathan Mungan'dan "Murathan '95" E n gıızel armağan kıtaptır sozu, bıl dınşmenın buyuk olçude elektnğe daydndığı gunumuzue gcçerlılığı nı hâlâ surduruyor, daha uzunbır /aman da surdııreceğe benzıyor (, unku kıtaplar, aıılamlarla yuklu nesneler, tıpkı plaklar, kasetlcrvc dısketler gıbı Insanların, duy gu ve duşuncelerı derınlemesıne paylaşmalarına aracı olan varLtklaı, ınsanların ıç dunyalanna kurulan koprulcr Bır kitap la (bır şıırle, bır oykuyle. bır deyışle, bır ıradeyle) îçten bır dostluk kurmamış hıç bır ınsan yoktur Bunun temel dayanağı, ınsanla dJ vc msanla ınsan arasındakı ıç ten vc koklıı bağdır Bu yuzden dc kitap lar, tıpkı dostlar gıbı, bırer armağandır Murathan Mungan da kırkıncı yaşı ıçın kendısınc, yınekendınden, kendı yaz dıklarından vc ya/mak ıstcdıklerınden oluşturduğu bır kitap armağan ctmış Kcndını kendine armağan etmış de denebılır Yazaıın yaşamı boyunca ortaya koyduğu anlatıinların bır derlemesı olan vc boylcce ıçınde bırçok kıtabı taşıyan bu ya pıtta, şıır oyku. makale, tıyatro, scnaryo, anı, soyleşı, şaıkı so/u gıbı çeşıtlı yollarla ıfadc edılmış duygu ve duşuncelerın yanı sıra, bırkaç fotoğral vaı Aslında bu kıtap ya/arının yalnı/ca kendine armağanı de ğıl, 1 urkçe okuyup, Turkçe duyan, Turk dıiındekı kavıamların anlamlarında do laşmayı sevcn ve 1 urkce'den ha/ duyma yı o7İeycn bııtun ınsanlaıa aımağanı Duygu ve duşuncelen ılıllc ışjeyerek ak tarnıak, ınsanı dığercanlılardan ayıranen lunel ozellıkleıden bırı, her msan, en a/ bır dılı kııllanıp, bır dılle konuşuyor ve bu durıım, ınsanlar arasındakı ortaklığın dıl le kurıılabtleceğı ınancını hep eanlı tutu yor Bu ırıanca en fazla sahıp olan kışıler de yazarlar Yazarlar kışıselo/nel algıla yışlarını, dılın olanaklatını kullanarak o dılı anlayan butun dığcr ınsanlara aktar maya çalışan kışıler, kendılcrını başkala rına açan, dılın oznelerarası tabanında kendı anlatmı bıçıınleııylc başkalarına u/anan kişılcrdıı Bunuyapaıkcn ıcınde yeı aldıkları toplumun \c kulturun clılını, kcndı algılayişlaıı dogrultusunda üjlcyıp derınlcştııcrek, yaraticiolurlar Bubakım dan, bır dılın /cngmlıgı vc gucu belkı de en çok o dılı ışlcycn ya/aı latla gcrçekleşıı Muı athan Mungan, kendı o/nel yazısının hangı tcinel koşullarda bıçımlendığını soyle dcğcrlciıdıımıs, 'Ya/ı dılının gelc nckselleşmcdığı bır toplumda bır de ııs tclık va/ı dılının bııııın dunyada goısel bır boınbaıdıman altında tutulduğu bır çağ âd, kınısenın nıcktup ya/madığı, kart at madığı, gunluk tutınadıgı anılarını gı/lc dığı, yok uluk deherlerı yayımlamadığı bır ulkede, altı yu/ v ıllık bır taı ıh vc altmış ye dı yıllık bır alfabcvle, uç ıhtılal doıt dar be arasında yazı ya/mayı surdurmeyc ça lışıyorum On yıl ıçınde uç kez değışmış lmla Kılavıı/lanna karşı kendı kılavuzu mu korumaya çalışarak "(1) lçuıdc yer aldı^ı çağın ve yerın kulturel tablosunu, ana çugdenyle çeşıtlı yonler Krkmct yaş armağan ulkucu ve ıslamcı şar kıcıların, sonuçta ay nı e/gılerle mırıldan ma farkıdıı bu (*)) Geçını^m gcLnck lerı tortlcrı masallaıı kadaı geleceğe dt \o nelen Mungan kıta bında, sonrakı vıllar da nelen yazacağmı, nasıl vazmak ıstedığı nı okuyucularla pavıa şiyoı Umutlarını. ısteklcrını, bcklentılerı nı, utopyalarını dıle getınyor, ınsan yaşa mının, bır yandan da geleceğe yoncımış, gelcceğı goz onunde bulunduran bır ya sam olduğunu goz ardı etmıyor Yazılı dı Iın gucune, yazının yaratıcı, canlandırıci, duzenleyıcı, bıçımlendırıcı ozellığınc ına nan Mungan'ın geleceğe ılışkın hayallcrın dcn bırı de hcrkesin kıtap yazdığı (6), ya nı kendını dıle gctırdığı, sozcuklerle ken dınıyenıden var cdıp, kendını çoğalttığı bır dunya Kendı yazarlığını da şoyle de ğerlcndırmış Mungan " Yazarlık scruvc nımde dunu, bugunu, yarını bırlıkte kav ramanın "bııtuncııl" bakışını kurmaya ça Lşıyorum Insanlar arasındakı cn temel, en evrcnsel çatışmaların değışık tarıhsel ev relerdekı konumlarını deşmeye çalışıvo rum Tarıhtc tekcrrur ettığını sandığımız sey nedır Tarıhın dılı nerede surçuyor1 Yenı maskeleryenı oyunlar mı? Değışen ne kadardır? Değışmeyen ne* Ne, neyın mırasına konmuşturr1 Ne, neyın uzerıne ınşa edılmısrır1 Surcldı küık değıştırerek yasamımızda yerını koruyan şcylerın adı nı kovalıyorum 1 lıçbır yalana kanmayan, hıçbır oyuna gelnıeycn, sureklı bır uyanıklığınşıırınıyazmakıstıyorum "(7) Sunk It bır uyanıkltjhn şıırını yazmak Anlama nın yalnı/ca akılla sınırlı olmadığını goı mek, bılmeyı sanatla butunlcstırmek ha yal gucunu, duyarlılığı ve akıl yuruttncyı ıçıçc ıslemek, yaşanıa ve yasamın olıım su7İııklarına ılıskın faıkındafığın acısında boğulup gıtmek ycrınc, yaratıcılıkla bun laıı donuşturmek ve yaşamı guzelleştır mek ^eşıtlı du^uncc vc duyuşlaıın ıçınde doğup gelıştıklerı 7aman, yer ve kultuıle olan bağlantılannı çozumfemcye gırısen anlayışlardakı daılığm ve kısırlığın nedcn lerı uzcrınde duran, toplumsal ve kultu rel çelışkılen, tutarsızlıkları, sığlıkları go zonunc çılcaran ve bunlara çozum getır meye calışan, geçmış gelccck. ılerıcılık gericılık, doğu batı siır uyanıklık, duygu akıl gıbı, yuzeysel bakış açısından bırbırı ne karşıtmış gıbı gorunenbıı çok anlamın, aslında nasıl da bırbırıylc ıçıcc olduğunu gostcren Murathan 95, kalıplarla duşun ccyı sorgulamayıp, karşıtlıkları keskınleş tırcrek duşunce ufkunu kılıtleycn ve boy lece duygularını da yoksullaştıran ınsan laı ıçın, ozellıkle dc bu tutumun henu/ ke mıkleşmedığı genç ınsanlar ıçın son dcıc cc yararlı bır kıtap [ lcr ne kadaı ya/arı 'Gundelık hayatta şıırı olmuş kışıler şiırı kıtap sayfalarında aramasınlar, bulamaz lar' (8) dese de, ben bu so/lerın şaırlere o/gu geçıci bır kırılganlıktan kaynaklan dığınıve"bıı şııı yaşatıı her şeyı yasamın anlamı solduğunda (9) dıven Muı athan Mııngan'ın, kıtap sayfalarından unıudu nu hıç kesmeyen bır ya/ar olduğunu du şunuyorum Dıl vc kultur alanında emek verenler, ıçınde yer aldıklaıı toplumun bılıncını, cluyaılılığını, kavrayışını dcrınlcştıııılcı Bıı toplumun anlam clunyasını ışleyıp /cn gınkştıren kultuı cmekçılennın dcğcrı elbı tte haklaı ında va/ılan bırkaç sayf a va zıyla gereğıncc anlaşılıı kılınmaz bu rıc dcnle, ıkı yıldır ya/ma\ı ıstcdığım anıa Murathan 95ı bıı tıırlıı clımdcn bıraka nıadığımdan olsa gcrek "bıttı" dıycmcyc ce^ım bıı yazıyı, kıtabın ya/arına lnrkı l< nm Muralhan Mttngan'md ıçten bır te şekkıırle noktalamak ıstıyorum • (1) Murathan Mungan, Murathan S 5 > MctısYay 19%lstanbul,s \02M)agy, s }52,(3)agy,s 357 ,(4)dg> s 179, (5)agy,i, 442,(6)Bkz a oy s 380,(7) 355(8) \QdO) gy 68 SAYFA 15 Y8şamm anlamı saMuğunda CUMHURİYET KİTAP SAYI 436