Katalog

lar, belleg'ıne çakılan resimler ilginçtir Dinçer Siimcr'in) Ama babasıyla çay içmenin büyük gururunu, ölçükre sığma yan sevincini bir şjpşakçıya ölümsiizleşti remedıg'i için ü/.ülür Babasmın yassı Ye nıte'sınden tüten dumanlar, bulutlara savrulıır, süzgeelı kovasıyhı verlcri sıılavan çıplak ay.ıklı g.ırsonun çaldığı ıslıklar, ydscnıin ve limon kokularmı götürüp daftıtlr durt bir yöııe Tıkır mıkır iaytonlnı geçer esmer beylerk, tki bayanlarla. Ku /ıı kokoreç, karadut şcrbett, yüz gram buzlu badcmle pısbogazlıg'a kaydını yap tırır vc kıraathannıın hoparloründen dö külen 'ınsan hile yapar nıı kapi bir konı şusıına.''' türküsünc babasınm ıısuldan bir scsle, ama yüregıyle katıldıgını görür. () sırada beklenılmeyen bir şey meydana gc lır. 'Ah! Bir ıııartı konmaz mı babanıın omu/una! Çat diye çatlasaydı çocukkal bim sevincimden şaşmnzdım vallaba. Derken uzaktan, ıııavi sııyıın üstiindc bir geıni hashahçede salınaıı padişah kızı gıbı pürürte püfürte süzulerck gelince babası neyecanlanıı. 'Ah şımdi gelip şuraeığa de ırırlcsc, inivcrse içinden Alckos. Alekos... Aaaah Alckos, bcniııı canım ciftcrim.' Üçüncii bölümde de babasının öyküsü sürer.' Aydın demıryolu lngiliz Kumpanyası o /.aman, babam da kıımpanyudn kârip. Dclifişek, sevdalı, pchlıvan. Yalı'dan, Karantina'dan, Balırıbaba'dan geçti mi sıraya dizılırmiş kızlar hemen. 'lştc bu çapkınlıklarından birinde başı belaya girincc yardımına koşan Alekos'la tanışır, kaynasırlar. 'Tevellütlerı aynı, yaşanıaktan anladıkları bir, ctlc ıırnak olmuşlar o güııdcn sonra, Kardcştcn ötc, candan icrc. Nam salnuşlar lzmır'c; dclikanlılıkta, novardalıkta, biri birinciysc, (itcki ikincidir. Ve lamır'miü ijjtc o günlcrde babamın 1/ mir'i Cennct, kcntitı ya altmda ya iistündcydi. 'Artık mcyhanclcrdc, e^lencclerdc, kavgalarda, ba^layıp bıtcn scvdalarda bir liktcdirlcr vc dünyanın cn güzcl dostluöu nu biiyümıcktcdirkr. 'M S. 1910'lu yıllar da, kını van bakabilir Ayvııklali Alekos ilc Nanıazgâlılı babamaf1 Bir dcstunın canca na iki yigidi, lıır mavııavı uıtıular nıı ıkı uçtan, de'iıi/.dcn alır, bırakırlarnıı^ rıhtı ma./Çoluk çocuk ılcılıışııp yaylılara, san dallara, Ayılm bağlaıına, Sakız bah<,elı;ri nc gidilir, çıftc'telliylc, sirtakıylc ycnip içı lirmi^. Yalnıx cümbu^tc, ^cnliktc, bay ramda dcğil, bırinın basji ajinsa, öteki hc mcn yctişirmı^. Vc bir gun ortalığı kara bıılurlar sarar, Ikincı Diinya Savaşı baş lar.. arkadan da Yunanlılar Izmir'i işgal cder, ılostkıkl.ırın, arkada^lıklann, ocak ların atL'^i söner, yurekkri kurutıır, çölc dnndıirür ya da yürcklcri canavar beslc yecck bir konuma sokar... Dinçer Siimcr, (Sandalım Kıyıya Baölı) kitabında buıiları anlatııkcn okurıı anlat tığı ınctnii) i(,ine çcker, rerıklerin, devinımlcrin, görüntülerın, anıların arasında dola^tırır, dcstaıı kahramanlarının ya^a mın bütün kaynaklarıııdan kopup son suzluğa sürüklcnırkcn arkalarında bıraktıkları dcııcy biriınlcrını vc i(," ice gcçmiş olguları dikkatlc i/.kmclcrıni sağiar. Barış yaratır. sava^ öldiiriir. Vc ycryü zündeki güzclliklcrin, övündüğümüz uygiirlık anttlarının hcpsi barı^ın iiriiniidür. (^l lıaydi insaniar ban^a... • Sandalım Kıyıya Hağlı/Dınçer Sümt'r/Şırr/F.vnm Sanat Yuytnları/s. 63 Ankara CUMHURİYET KİTAP SAYI 290 Neruda'mn ulkunda Pablo Neruda, ülktrsinin polirik yaşamında çok etkin bir bi(;imde yer almüj, Küba Devrimi'ni yaşamış, seçimle iktitlara gelcn dcnıokrat sosyalist Allcndc'ylc empcryalizmc karşı omuz omuza savaşım vermiştir; ta ki cnıperyalizmin maşası fasist Pinocnet'nin darbesinc dcğin. Salvador Allende'nin katlinden sonra kendinin de yaşamı uzun sürmez. Arkasında yedi bin sayfalık bir şiir birikimi bırakarak göçüp gidcr dünyamızdan. M.GUNER DEMİRAY eruda sardı düşlerimi bugünlerdc; onıınla yatıp kalkıyorıım htp. Onun şiır yağmurları suluyor yüreğimin toprağını. Bu evrensel sesi Türk <,emde okumanın unurunu duyuyorum ^imdi. Anadilimin bahçcsindc Neruda güllcrini koklamanın vcrdigi haz, mutlulukların cn büyüğü benım için. Neruda'yı Türkçeyc getirenlcre bin teşckkür. Usta kalemlcn uikemnesin. Ncruda'nm Liikuıuı görebilmek için ö/.ıt olarak Latiıı Anıerika gcrccftinc cği liyoııını llkın. Tarilı kıııılı tloruklardan, dcriıı oımanlardan kapll giysilerıyk b.ıkıyor bana. 1 lii/.ün ve yaşama seviııei ıkile mıyle bir ycıli türküsünde kanıyor tarilı Nıdir ki, Krıstol Kolomb'la gclen iatıhlcr Inka, Axtek ve Mayaların yarattı^ı uygarlıjVı talan edip yerlılerı toplukıyıma ıı^rattılar. Bu kıııma rağmeıı 16. yüzyıl sonları n.ı ılogrıı ycni bir Ciüncv Anıerika da (ilıışmaya ba^ladı. Bu toplum, fatihlerin yeni kuşaklarından, nıelezlerden, yerlilerden oluşuyordıı. Zamanla bir kıta bilinci fili/lendi. Kıta devlctlcri, bu bilinçle sömürgeıı lspanyol güçlerinc karşı çetin savajjlar vererek egemenliklcrini elde ettiler. Anıa rehtike bitnıemişti. Bu kcz de kuzey den Anglosakson emperyalizmi sarkıyodu. Yayılmacı Birlcşik Devletler Meksika, Küba ve Panama scrüvcnicrine atıldı. Fakat her emperyalist yclteniş dirençle karşılanıyor. Latin Anıerika, bağımsızhk bilincini biliyordu iyiee. Bu kcndini bulma eylcmi içindc ozanlar ve yazarlar Avrupa geleneğinden yararlanarak Latin Amcrika'nın sesini örüyorlardı. Bu akım, toprağa, kıtanın gizemine, tarihscl deöerlerine dönüstü bir bakıma. Hele ö?ü sanatsal özgürlükçülük" olan modernizmle Nikaragualı o/an Ruben Dario kıtaya yeni, özgür bir sokık getirdi. Latin Amerika yaratıcılıgı sardı tüm sanatçıları. Yüzlcr Latin Amerika'ya dondü. Kıta, kültürel değerlcriyle ulusal vc evrensel tüm sanatçılarını kucak lıyordu artık. Daha sonra "Yeni dünyacılık" adıyla çiçeklendi bu bi linç. Avrupa'dan kopan Latiıı Amerika derin ve gızemli siirini, sonsuz kırlarında, katar katar uzavıp giden yabanıl da^farında, iirperen or manlarında, eskı uygar lıgının tanığı yerlilerın dııru yürcftinde bıılmuştıı. tştc bu bilincin gii neşinde yeşcrdi Neruda. Sevginin, sevgilinın kol ları yaıııbaşındaydı. tnee sczgileriıı, yasama döniik ıızak ve yakın çağrı sımların, olağanüstülük lerin, yaşam büyüsü ımgelerin doğasında ürettı türkiilerin Bu türkiiler kederii Fampa steplcrinin, sekoyaların göklerle öpüşmesinin derin şiiri. Yaşam sevdasının görkcmli manolyaları licnını, mı\ kokulu Jidanlanlan yatagına ası çclertkler kesctı, güneşı vc filizi gclircn, liettım, kollarında san \ütnhüllcr Ycdivcren güllerı. Kanlt gclınciklcr. (Sen Ölmemclisin Ey Sevgili, Çev: Adnan Ö/.er, s31) Arokanya'da açtı^ını gorüyoruz çoeuk kalbinin. Buz tutmu^ elleriyle yağnıurlu bir saltanattır Arokanya. Oynamış orman kökleri, düğiin çiçekleri, yıklırımlı cja^ları etsaneler do^urur hep. Bu ^•mlı ülkenin onurlu, erdenıli ve yiğit bir çocu^udur Neruda. Güneyiıı bol yıldızlı gökleri, sırlı ormanları, dü^leri çuğııan büyük yajinıur ları, coşkıın hrtıııaları ve binbir boccgi desenler işler ruhuna. Yeıiilerin öndcri Kopolikan ve Lautaro'nun çalı sinıniş başları, kus kanatlı vüreklcriyle ııasıl Is panyol zorbalarma karşı kurtulus, savaşı verdiklcrinı vc Arokan topraümın nasıl tspanyol süvarilerinı yuttuj*u destanlannı dinleyerek büyür. Sen ey canlı karanlık, Bir tutatn sclli meşern, Arokanyam hcnım. (Insan Toprak Bir Oldular. Çev: I'.nver Cîökce) Neruda'nın şiirinde doj^asal öğeler kişılık kazanarak zanıan zaman gereeküstii soyutlamalarm kucağında fosfurlanırlar. Ncsneler ve varlıklar, Neruda sevdasııım ırınağında büyülü bir renge girerek yeni bir şiir evreni oluştururlar. Neruda söylemi Latin Amerika'nın kendine ö/.gü bir dcstan türküsüdür. Gcntlik şıirlerı coklayın denizci sevdaları taşır. Ayrıca aşk, tutku, üzüntü, özlem ve güncyin doğası fıskırır bu dönem şiir lerinden. Yine gençlik çağı şiirlerinde nıe lankoli ve yaşama sevincinin atbaşı gittiftini de gorüyoruz. Aslında Neruda altmış yasının üstüııde bile aşkın doruklarında kaldı, scvda yelkeniyle açıkiı cnginlere. Bir yandan gizemli doğa ürperişlerini yansıtırken, uiğcr yandan toprağı, okyanusları ve türlü çeşitli bitkilcri koııuştur du. Neruda'nın diplomat olması, onun ev rensel çizgiye varnıasına ve toplunıcu si yasal bilincc ulaşmasına en önemli etkeıı lerden biridir bcnte. Dünyanın dört bu ca^ıııda harıl harıl dolaşan bir sevgi gezginidir usta. Asya'nın cgzotik yuşamını solumuş, Avrupa şiirini algılamış, Latin Anıerika'yı zaman zaman at sırtında (And Dağları dalıil) dolaşmış ve evren selliği yakalamayı bilmiştir. lspanya iç savaşında Clumhuriyctçilcr salında mcsle ğinden atılmuyı da göze alarak ..yerini al mış, önemli siyasal içeriğı olan Olmüş Sa vaşeıların Analarına Şarkı, l'edcrıco Cîar cia Lorca'ya Yanık Şiir, Aıılutalım gibi şıirleri ya/mıştır. Böyleee Neruda, laşizmın açtıgı yaraların ağıdı olan bu etkili şiirleı le topıumeu sanatın kapısından girerek halkçı bir siyasa aşamasına gelmiştır. Bir bakıma tspanya ıç savaşı Neruda şiirinde bir dönüm noktasıdır. Bu düşüneenıi, yu karıda andığım şiirleri yanında, onun Şi li'nin Paris Büyükelçisi ıken L'Expresh dergisinin kcndisiylc yaptığı konuşmada ki şu sözleri de güçlendirmektedir: "(...) lspanya savaşı dediğimiz faşizm karşısındaki o büyük direniş hepimizi eckmişti. Şu da var ki bu deneyim nenim için ayrı ca önemli oldu. lspanya savaşından önce, bir ikisi hariç, hepsi Cumhuriyetçi olan bir sürü yazar tanımıştım. Ve bcninı gö zümde Cumhuriyet, lspanyol kütüründe, edebiyatında, sanatında yeni bir canlan' SAYFA 9 N Gençlik şlirleri