Katalog

ma demekti. lspanya tarihinin yüzyıllar dan beridir o cn gcrilimli kuşağının söz cüsü I'ederico Garcio Lorca'dır. Işte bu insanlann savaş ateşi içiııdc criyip gitmesi bcnim ıçin ağır bir dranı oldu. Yaşamı mm biitün bir büliımü Madrid'dc işte böylc kapandı." (Nerııda'yla Son Konuş ma, Çev: Enver Gökçc, s.20j Zatcn bu tarihi olaydan sonra Neruda ülkesinin politik yasaınında çok ctkin bir biçimde yer almış, Küba Dcvrimi'ni yaşa mış, seçiıııle iktiuara gclcn demokrat sosyalist Allende yle emperyalizme karşı onıuz omu/a savaşmı vermiştir; ta kı cmperyalizmin maşası laşist Pinochet'nin darbesine değin. Salvador Allende'nin katlindcn sonra kcndinin dc yaşamı söner. Anıa türkiileri yüregin ve bilincin dii coktan çiçeklenmiştir. Ncrııda ustaııuı şiirlerı, gcniş kırlarda dörl ııala koşan özgür arlara benzer. Şiirlcrini okudukça içrcn duyuyurum ki şiirlerinin hcr dizcMiıde yaşam soluyor. Şi irindcki sözcüklcrin gizil baglanrısmdan, uyıınılıı sarmahndan vaşamın bıığusu yükseliyor. Dizclcr, arıa şiirin yata^ında sürekli akış ve devinım halindedirler saıı ki. Dizelerde anlam biitünlügü, bazen rek dizcdc, bazen iki üç dizcdc, çok zaman da dört, beş ve dalıa çok dizcdc tamamla nıyor. Dize kırınahırı ritıni sağlıyor. Li rizm, bilinçaltı, düşünce cl ele vcrmiştir oııun şiirlerindc. Ncsncler iıısan kişilij*inc bürüniiyor adera. Söylemine sarkı havası sinmiştir; soyutlamalarında bilc bir yerli nin biiyülü türküsünü dııyar gibi oluyo rum. Çok şiiri bcndc dingin doğanm içlen çağlayan lirizmini bıraktı. Ama az da olsa söylcv cdası taşıyaıı şiirlcrini dc tattım. Ona pörç: "üznel olmayan şiir bir hiçrir nncak. Özncllik bir zorıınluluktur, gerçcklik gibi." Yinc I,'cxress dcrgisinc konııijurcn şiirlcri hakkında şu açıkJamayı yapar: "Şiirimin esası dc^il politika. Yazdığım şiirlcr galiba 7000 sayfa tutuyor. Oysa, politika konusunda, sanirım dört sayfayı gcçmcz orada bulacakhırınız! Bcnim şiirimin kaynakları başka. Gerçckten, sanki şiirlerinıi biiyük bir ornıanın yakınındaki kiiçük bir köydc yazmış gibi yim. Kocstlcr i.se kcntin, Anavatan'ın, li kirlerin vc uzlaşmazlıklarm insanı. Bcnim icin aşkın önccfi^i vardır. Aşk iizcrinc on kitap yazdım. Başkaları için polirika, her şcyi silip siipiircn bir1 hırstır; benim içiıı degil... Hsası nc [icki. Msas, yaşamın lıcr anında gcrçekrcn duydııgııınuz şcyi yazmaktır. Bir şiir sistcmi olduğuna, şiirin organizc edilcbilcceğinc inanmıyorum. Dami ıia ilcri gidcccgim: Edcbiyattaki okul l.ııa, scmbolizıiK1, gcrçckçiliğc, gercçküs tücülü^c inatımıyorum, diycceğim. Ürünlcrin iizcrinc yapıştırılaıı ctiketîcri umursadıgım yok. İnsanlann küçük yaşayişlarında öylesinc çok ctikct var ki..." (Neru dayla Son Konuşma, Çcv: Fuıver (îökçc, s.2021) Ozan ömriinün ilkyazında sevdanın kanatlarıyla açılır sonsuzlu^a. Çiinkii hep sevdadır güncşin dalınıla gülcn. llayranımtipüşlerdepaylafilan sevdaya, döşektc vc ckmekte paylaşılan. Sevda bu, h.imi sonsuza uzar, Kimi bir yıldız gibi kayar. Sevda özgür olmalı kı, SAYFA 10 Cıidiyoruz, zamanı da götürüycruz bi ztmlc. Dcnız gcçıyor yantmızdan, ihtündc bir gül var, Cölgcde gidiyor dünya, aydmlıkta, Sız dc gclin hizim gibi, biz yolcular. J (iüzcliin, \ < vgili güzel gece: Sizı tcaırgın edcn nc ' bir an gibi tasırsın fırttnayt Ncdcn öfkcyle nuruyonunuz? çığlık/cirınpı koynunda uyuyan, Tahancalar kuşanmı^. kimi artyorsunuz tttrcr fw, tıtrcr uyku öylf'' vadılerlc yartbnış göfcsünün camlartnda. (Çaüdaş Latin Amcrika Şiiri, Gemi, ((lanto Cicııcral, Deniz Gccesi, Çev: Çcv: Ülkii Tamer, s.144) Tıığrııl 'I'anyol, Adnan (^zcr, s.7î) Ozan yiireği sevcr topunu diinyanın, dönujt'bihın Kfvgıyc (Akşam Alacasi, Çev: Adnan Özcr, s.16) Denizlerin gcccsi gemilcrlc dolıulur. Pcrçemlcrlc kaplı yüzii örter yalnızlıöı. Şarkımn ıslak ağzına aşkla gelir, yıldızlarm iplık ıplik çoziiliişünü scyrcdcr. Uzıiylei wr bcni, \oluğumun ırmağıylı; gomülmüş clmaslarmtn kutsal ışığıylc Scv bcni, olmasırt yüzünün izlcri, yalntzlıg'ımn hakkını ver bana. Ctünc)tc yanmak, luz koklamak. Kiınseyi tedirgin etmek gelmıyor içimizdcn. Ncdcn cdelim zaten biz bircr yolcuyuz sadccc onca san banknotla? Nasıl paylasıyorlar günest dostça portakal' ağaanda portakallar? liakaret mi ctmi) olur ardara bal yaparsa unckler cgcr? Niçin ısırtyor bcni pırcler ha bir dc cdcbiyat komiscrlcri? Çiçck açar da düsün bilkilc, (cn olgunlastr mı ki mcyvclerıS Kim uyandtrır uykusundan güncii uyursa alcvlcr içindcki yalağında? Nedir adı tayfunun durulduğunda ? (Sorular Kirabı, Türkçcsi: Acem Özlcr, |örg Spöttert Şahap Enıslan) Bildiğiniz gibi Neruda, Nıı/ım'ııı yakın dostudur. Bazcn Moskova'da, sanıyorum bazcn dc Küba'da. Avrupa'da buluşıırlar dı. Ayrıca Dünya Barış Odülü'nün Nâzmı'a vcrilmesinde öıiıülük cdenlcr dendi Neruda. Kcşke Nerııda gibi Nâzmı'a da Nobcl verilscydi. Gerçi bu ödül Nâzım için lıiç dc öııcmlı değıldi, ama Nâzım bu ödülü çokı.ııı hak etmişti Bu durum bcıuc Nâzım".ı yapılan cn büyük haksızlıktır. Hcııı Neruda, lıem Nâzım dünya ya/mınm dcvlerindcııdi. Devin birisi ödüllcnıliıiliıkcn, dij*eri yok sun bırakılmamalıydı. Nâzım 1963 I laziranııula öldügii zaman Neruda şu dizclcrle acısını dilc getirir: Nc yitli, ncvi yıtırdık, Nazım bir kule gibi dcvrilip bir mavi kulc gibi düştüğünde? Dıinya Barış Odülii Ercılla, Arokanya'nın cfsanevi bir kah halklann kardeşligiylc yanar tutuşur. Bu ranıanıdır bclki. Çünkü Ispanyol sömür nun için barışın ve rüzgârın özgürlüğü gcninc karşı dikilir utku parıltısıyla. Do yüccltir şarkısım dudağında. Hadi, hurda bana eyvallah, ga, kcndi yarattığı bu yigit güce, canlı V.vimc dönüyorum, dü$lerime. cansız tiinı varlıklarıyla dcstek vcrir. KaPatagonya 'va dönüyorum: natlanır adcta saldırgana karşı doğa. Rüzgârtn, Screçke'nin döğdüğü, Araııco'nun kayaları daSınık Buz un Okyanmu tuzladtgı su zamhaklart, uçsuz köfc tarlaları Patagonya'ya. dikilir Ispeınyol'uıı karfisına Sadece bir ozanım ben, Kalkanına dcv yosunlarıyle yerleşir. l'opunuzu scviyorum yant; Eğreltıotlart parçalar kılıant. Vc ycrli sar/r/aştk mavi pençelcrle fışkı Vc gczcr dururum, Canım dünyayt rır. (Uyansın Oduncu (VI), Çcv: Enver gczcgcnin dcnıinki ıuızlığfna. Gökçc, s. 101) Erkck, gür Erctlla, sıdarın çarpışınt Türkçcyc yeni kazandırıian Sorular Ki duyuyurum scnın ilk yıfağında, bir kuf tabı'nda yaşamı sorgulııyor Neruda. Bu avılttsı sorudizcıcrdcn ıncc bulıışlarm tutuşturvc bir gök gürüllihü yapraklarda. (Dünya Şiiri, Ercılla, Çcv: R. Tomris, duöu düşünce ışıltıları yaıısıtıyor. Karşıtlıkların, çağrışımlar vc bcnzetmclcrin ays.361) Dünya bir gcmidir, biz de yolcuları. dınlık ortamında mecazi bir cvrene tılaşıAma yaşaın yolcularını tedirgin cdcnler, yoruz. Dizclcr, bilmccc çözer gibi hoş bir silah kuşananlar ncdcn öfkcyle vururlar? etkinlifte çekiyor bizi. Bu nedenle anlağımız (zekâ) hep öndedir. Ncdcn ocniz kudurur, kan yaftar? Burada Barış, güvercinin bariji mı? vurgulanmak istcncn sonsuz bir barışın Leopar mı çtkarıyor savaşt? "idcası"dır. Aşkın ışığında aç ağızlann olmadıCı. Neder gülcr ki karpuz ansınız Ynlculuk ücrctini vcrdikse bu dünyadd, bağrına saplantnca bir bıçak? ncdcn Ncdcn bırakmıyorlar bizi oturahm, ycKchribar taşının içinde mck yiyclim? gözyaşları mı var denizkızlarmtn? Bulutlara bakmak htiyoruz, Neyın hesahtnı ndüyor sonbahar Ara sıra bana öylc gclıyor kı, gitti onunla, çünkü f üncjtcyaldızlt bir gündüzdügündüzdü o, üyük, Nazım, Ve fafak görevini ü\tlenmt$li zinarlere ve zulnıe karşı: Elvcda, tjtltılı arkadaş! (Yeryüzünde Konaklama, Ağıt, Çcv: Adnan Özcr, s. 105) Ozanlar insanlıgı uyaran bilinç bayrak larıdır. Ulusların öııündc yolları onlar açarlar. Seher ycllcri gibi sabahı muştularlar. Neruda da nnlarılan biridir işte. O ki okyanusların, Andların, uzak mavi kraterlerin, lamaların, Patagonyaların, güney fırtınalarının, Karaiblerin ve onurlu Şili'nin özgürlük kıışu, kahıamaıı og ludur. Kısaca söylcnıck gcıekirse o, ycrlilercc kutsanlış yiireöinde Latin Amcrika baharı açmış evrensel bir şarkıdır. • Kavnakça: / ılhan Bcrk (llazırlayan). Dünya Şiiri, VarlıkYaytnları, îslanbul I9(>9 2 Ülkü Tamer Ça^da^ Ltitın Amcrika Şiir Antolojisı, Adatn Yayınlart, tstanbul 19X2. 1 Adnan Özer, Yeryüzünde Konaklama (1), Alaz Yayıncılık, tstanbul V)X4 4 Pablo Neruda, Şıirlcr, Çcv: Enver Cîökçe, Yücel Yaytnlan, Istanbul 1971. 5 Pablo Neruda, Sorular Kıtabt, Çevirenler: Acem Özlcr, Jorg Spötter, Şabap Eraslan, Broy Yayınlart, tstanbul 1994. CUMHURİYET KİTAP SAYI 290