Katalog

0 K U R L A R A r Çocuk edebiyatımı, çocuklar için edebiyat mt?.. Yıllardır tartışılır durur bu konu. Bu tartışmalar sürerken de sürekli çocuk kitapları yazdtr ve basılır. Sorunları oldukça fazla olan bu alanla ilgili tartışmalar pek kolay da biteceğe benıemiyor, ama çocuklann da iyi küaplar okumaya hakları var. * Bu hafta kapak konumuzu bu konuya ayırdık; amacımız cocuklanmızın tatil boyunca kolayca ulaşabilecekleri kitapları kısaca da olsa duyurmak, annebabalara kılavuzluk ctmek. Çocuklar, buradan seçeceginiz küaplarla iyi bır tatil geçırebilirsiniz. Birden bastıran sıcaklarıyla yaz, kitap yaytmını pek engellemışe benzemiyor. Sürekli yeni küaplar yayımlanıyor. Bu hafta da bunlardan bir kacını tanıtmaya çalıştık sizlere. 1992 Yunm Nadi Koman Odülü'nü 1 kazanan Derviş 1 Zaim'leyaptığımız söylesinin yanı sıra çok iîginç kitap tanıtma yazılarımız da ilginizi çekecek. Tatilinizde de bol kitaplı günler!... TURHAN GÜNAY Cemil Cahit, kentlcrin gerçek dokusunu, benzer görünümlcrinin altındaki sosyal, tarihsel farklılıkları, yaşam ayrıntılarını gösteren bir dizi çalışma yapmış. Kent görünümlerini, gökyüzünden görüyormuş gibi çizmiş. Yukarıdan çekilen rotoğraflardan farklı olarak resimlerde kentlerin yaşam atmosferini oluşturmuş. LEVEND YILMAZ G Imtiyaz Sahlbi: Berin Nadi o Basan ve vayan: Yeni Cün Haber AJansı Basın ve Yayıncılık A.Ş o Genel Yayın Yönetmeni: orhan Erinço Genel Yayın Koordlnatöru: Hlkmet Cetinkaya oYazılşleri Müdürierl: Ibrahim Yıldız (Sorumlu) , Dlnç Tayanc o Yayın Yönetmeni: Turhan GünayoGraffk Yönetmen: Dilek llkorur OReklamrMedyac CUMHURİYET KİTAP öç olgusunun önünc gcçilmcz bir hızla yaşandığı günümüz Türkiye'sindc plansız ve altyapısız kentlerimiz, çarpık gelişimlerine koşut karmaşık bir görünüm ser gilcmcktcdirler. Gecekondulaşma ve sağllksız yapılaşma tarihsel dokuyu ve yeşil alanları ortadan kaldırmakta, kcntlcri yığma yapılar görünümüne sokmaktadır. Oysa bu görünümlcrin altında hemen fark edilemeyen ayrıntdar vardır ki, kente tarihselsosyal kimliğini veren bunlardır. Doğa yapısı, tarinı, mimarisi ve sosyal yaşamı olarak adlandırabileceğimiz bu kentsel özellikler, rant hırsıyla ardı ardına dı kilen beton blokların altında adeta farkedil mcz halc gelmektcdirler. Oysa bunlar kcnt gö runümlcrinin altındaki gerçek dokulardır. Kentleri, sosyal, kültürel vc tarihsel olarak ayırt etmcmizi sağlayan olgulardır. Kentlerin geçmişten bugüne biçimleneıı kımlığını korumak şüphesiz ki o kentte yaşa yan hcrkesin görevi olmalıdır. Gerçek anlam da bir dcmokrasiyi yaratmanın da sanınm ilk koşlu budur. Yaşadığın kcntten sorumlu olmak, kentin gelişiminde söz sahibi olmak. Ama ne yazık ki yaşananlar henüz böylesi bir bilinçten çok uzakta olduğumuzu gösteriyor. GeceKonuulaşma, kıyı yağmalaması, tarilıi ya pıtların tahrıbatı artık kanıksadığımız olaylar naline gcldi. Bırakın kcnttc yaşayan sıradan vatandaşı, görevi kentı korumak olan, yerel yönctinıler vc dcvletın ılgili kurumları bilc bu konuda adım atamıyor. Yine de umutsuz olmamak gerek. Çünkü bu alanda önemli girişimler de yok dcgıl. Bu girişimlerin en ilginçlerinden birini ressam Ccmil Cahit gerçekleştirdi. Cemıl Cahit, kentlerin gerçek dokusunu, benzer gorünümlerınin altındaki sosyal, tarihsel farklılıklar, yaşam ayrıntılarını gösteren bır dizi çalışma yaptı. Kent görünümlerini, yerdc görebildigimiz ayrıntılnrı gökyüzünden görüyormuş cibi çizdi. Yukarıcfan çekilen rotoğraflardan farklı olarak resimlerde kentlerin yaşam atmosferini oluşturdu. Kcnt krokısinı tcmcl alarak yaptığı bu çalışmada ana caddeler, özellikle sokaklar, biiyük ve çagdaş yapılar, tarihsel kalıntılar, tepeler, kanıusal alanlar, kül türel etkinlık yerleri, piknık bölgelerı, parklar ycr aldı. Cahit bu yöntemle, kentin öne çıkarılması gcrckcn yanlarını abartma ve stılize anlayışla kâğıt üzerinde tanımladı. Çinilcme vc renklendirme aşamalarından geçen işin orijinali 70x100 boyutlanndadır. Cemil ("ahit'in çalışmaları, literatürde "Vedüt Resmi" olarak geçiyor. "Vedüt Resmi"nin tarihi oldukça gerilere, gezginlerin anı kitaplarına kadar uzanmakta. Eskı çağlardan berı, adı duyulan ama görülmeyen kender hep merak konusu olagclmiştır. Ulaşım zorluğu ve iletişim teknolojisinın gclişkin olmayışı, bu nıerakı giderme işiııi gezginlerin üstlenmesini sağlamıştır. Cîezginler gör dükleri kentlerden belgeler toplamışlar sonra SAYI 279 Cemil Cahit 'ten ilginç kent görünümleri Kentlerin aörsel iı gördüklerını yazmaya başlamışlar, ama yazı tck başıııa yetmemiş olacak ki, kitaplarının arasına gezdiklcri yerlerin resimlerıni de koymaya başlamışlar. Hollandalı Johann Pelersen 1668'de yıırltaşı Conelius De Bruyn'a geldikleri Istanbul'u bir likte kazı resim (gravür) olarak resimlemişler. Bunların arasında iki metre boyunda bir panaroma da ycr alıyormuş. O dönemde bu iş o kadar yaygınlaşmış ki kent kcnt dolaşıp kazı resim yapanlar varmış. Bunlardan cn ünlüsü tüm Avrupa yı dolaşıp kent resimleri çizen Matthaeus Merian'dır (1593 1650). Zamanla, gezginlerın ilgisini çeken kentlerdeki ressamlar yaşadıkları kentin görünümlerini yapıp satar olmuşlar. Bu alanda oldukça başarılı çalışmalar yapıp, büyük yapıtlar gerçekleştirenler dc olmuş. Bunların en tanınanı Venedikli ressam Giovanııi Antonio Canale'dir (16971798). Yalnızca Batı'da değil Doğu sanatında da bu tür yapıtlara rastlanıyor. 16. yüzyılda yaşayan ve "Matrakçı" lakabıyla bilinen Nasuhü'ü Silahi'nin "Beyan ı Menazil'i Seferi trakeyni Sultan Süleyman Han" adlı yapıtı, Kanuni'nin 1533 1536 yıllarında gerçekleştirdiği Irak seferındeki konaklama yerlerini çizerek oluştur muştur. Japon ressamı Ando Hiroşige'nin (17971858) ısc "Tokaido Yolu Üstünde 53 Durak, Edo'nun Yüz Görünümü, 60 Bölgenin Görmeye Dcğcr Yerleri" gibi adlar tasıyan di/.ileri vardır. Âlısılmıştan küçük boyutlu renkli tahta baskıları olan bu resimler, kırsal alanların yanı sıra kentsel görünümler de içerirler. Mıman ve manzara resminin özel bir biçimi olarak ortaya çıkan "Vedüt Resmi", yerleşim bölgelerını, daha da çok kentleri konu almıştır. Yok edilmek istenen karrnaşanın altında kalan kent kimliğini yeniden gün ışığına çıkarmak isteyen Cemil Cahit'in bu çalışmalarmda "Vedüt Resmi"ni seçmesi bir raslantı değildir. Nitekim, "Vedüt Resmi"ndeki "gezgincilik" olgusuna koşut olarak Cemil Cahit'de "Gezgin Martı" imgesı koymuştur. Gezgin Martı'mız Istanbul'un, Ankara'nın ya da hangi kent çizilecek.se onun üzerinde uçmakta, yerdeki ayrıntıların gökyüzünden görünüşünü resimlemekte dır. Aynntıların yer yer espirilerle süslenmiş çi zimi kent yaşamının atmosferini görüntülerle öne çıkarmaktadır. Böylece, izleyiciye yaşadıöı kenti farklı bir boyuttan görme olanağı sunul maktadır. Bu belge ki kentin kimliğini savunanlar için önemli kanıtlar oluştunnaktadır. Cemil (]ahit'in "Vedüt Resmi"ndeki etik yön işte bu rada saklıdır. "Vedüt Resmi", oldukça kapsamlı ve titiz bir ön çalışmayı cerektırmektedir. Bu bir ekip ça lışmasıdır. Oncelikle iyi bir gözlem şarttır. Kentle ilgili doküman toplamak, fotoğraf çekmek, kentin doğa yapısı, tarihi, mimarisi ve sos'al durumuyla ilgili bılgi derlemek iyi bir başangıç oluşturur. Ikinci aşamada fikir saptanır. Kenti en iyi yansıtabilecek görüntü tasarlanır, espriler bulunur. Daha sonra çızım işlemleri, ckleme çıkarmalar yapılır. "Vedüt Resmi", kentlerin yukarıdan çekilmiş totoğrafları değildir. Turistik yapılar, tarihi kalıntıiarın, önemli belgc ve yanları gerçek ölçü ve oranları dışında belirgin bir biçünde çizilirlcr. Bazı bina çizimleri, kent yaşamını yansıtıu figür ve espriler için zemin oluşturıırken, bazı bina çizirnleri de yapıla1 n kent planı içindeki birbirlerinc olan uzaklıklarını konumlarını tanımlayıcı semboller niteliğindedir. "Vedüt Resmi" çalışmalarının diğer bir özelliği de yalnızca kenti tanımak isteyen turistlerin değil, aynı zamanda tolumun her kesıminin il gisini çekmesidir. Takvim, ailc fotoğrafları ve dııvar nalıları dışında resim alışkankğı olmayan evlerimizdeki yerini almaktadır. Bu ılgının nedeni, kendi sosyal yaşamıyla kentin görün tüsünün uyandırdığı düşsel etkidir. Geçen yıllarda anakent belediyelerinin de desteği ile Istanbul, Ankara ve lzmir cibi üç büyük metropolün çizimlerini gerçekleştıren Cemil Cahit, önümüzdeki günlerdc dığcr illerimizin de resimlerini yapmayı planlıyor. Ama "Vedüt Resmi"nin etkisi yalnızca yerel yönetimle sınırlı kalmayacak kadar gcniştir. Önümüzdeki günlerde, kentle ilgilenen farklı kurum ve kişilerden de "Vedüt Resmi" konusunda yeni girışim ve taleplerin geleceğini umuyorum. • Î Not: Broşürü edinmek isteyenler, (0312) 436 35 96 Ankara telcfonuna başvurabilirler. SAYFA 3