Katalog

Gina Lagorio ve "Yanlış Hesap" ammsamalar... Gina Lagorio günümüz Italyan edebiyatında öykü, roman, dram, gezi yazıları ve eleştiri gibi çeşitli türdeki yapıtlarıyla ün sağlamış ve Italyan parlamentosunda 10. dönem bağımsız sol milletvekili olarak da görev yapmış bir yazar. " Yanlış Hesap" adiyla dilimize çevrilmiş ve îletişim Yayinları arasında bugünlerde çıkrmş bulunan "Approssimato per difetto" Italya'da ilk kez 197 l'de yayımlanmıştı. PROF. DR. SUHEYLA ONCEL ina Lagorio günümüz Italyan edebiyatında öykü, roman, dram, gezi yazıları vc eleştiri gibi çeşitli türdeki yapıtlarıyla ün sağlamış ve ttalyan parlamentosunda 10. dönem bağımsız sol milletvekili olarak da görev yapmış bir /azardır. Piemonte kökenli olup uzun yıl Jar Liguria'da yaşamış bulunan ve halen yaşamını ve çalışmalarını Milano'da sürdürmekte olan Lagorio'nun yapıtlan arasında üyküroman dalında Le novelle di Simonetta (1960), Atlila re degli Unnı (1964), // Polline (1966), La Spiaugia del lupo (1977), FuoriScena (1979), tosca dei gatti (1983), Gol/o del paradiso (1987), Tra le mura stellatc (1991), tiyatro dalında Freddo al cuore (1989), gezi yazısı dalında Ru.isıa oltre l'URSS (1989), eleştiri dalında Vennglio (1970), 5a; racconti di Sbarbaro (1973), Sbarbaro: un modo spoglio di esistcre (1981), Penelope senza teîa (1984) sayılabilir. 1963 1993 yılları arasında yazmış olduğu tüm öyküler 1993'te Mondadori yayınevi tarafından çıkarılan // Silenzio adlı kitapta toplanmıştır. Yanlış Hesap adiyla dilimize çevrilmiş ve tletisim Yayinları aıasında bugünlerde çıkmış bulunan Approssimato per difetto Italya'da ilk kcz 197 l'de yayımlanmıştı. Aşağıdaki sarırlard.ı bıı romana ilişkin bir dcğcrlendirme yapmaya çalışacağız: Roman ilk bakı^uı bir ölümün hikâycsi görünümündedir. "Neyin var?" "Bilmiyorum: başım ağrıyor." Şimdi sürekli baş agrısı çektiğim bu sessiz karanlıkta düşününcc anlıyorum ki böyle başlamıştı." (s. 7) sözleriylc başlayan ilk sayfasından "Valeria'nın eli gözlerimin, ılık dudakları agırlaşan güzkapaklarımın üstündc geziniyor. Bu ılıklıkla derinlere ... daha derinlere kayıp gitmek çok güzel ..." (s. lnsan psikolojisini, özellikkhasta psikolojisini çok iyi tanı 202) sözleriyle roman kahramanının dünya yan yazar eski Renzo ile amcliyattan sonraki Renzo arasında ya gözlerini kapayısmı dile getiren son oluşan tutum ve davranış farksayralarına dcfiin ölünı motifi anlatıda lılıklarını, yaşanıa bakış açısın egemenliöini koruyor. ülaylar roman da bclircn defiişikliklcri ince kahramanlarından Rcnzo'nun bir ünivcr bir analizle anlatır. Gerçckte, site kliniğine yatırılmasıyla gclismeye başolayları anlatan Rcnzo'nun lar. Bcyninde bir tümör bulunduğu tanısı kendisidir, konuşan yalnızca konmuştur. Kötücül tümörün zorlu bir odur. Eşi Valeria'nın sesi romaameliyatla çıkarılmasından sonra dıırumu nın onun ölümünden sonrasına biraz normale düııer gibi olunca evine ilişkin son birkaç sayfasında duyulur. gönderilen, ancak bir daha eski sağlığına Olayları, onları yaşayan kişinin anlatması kavuşamayan, aksine gidcrck kötüleşen Renzo, son aylannı tam bir sessizlik vc nedeniyle Italyan yazınında roman prolahareketsizlik içinde ama bilincini bir an gonisti olarak kiıni eleştirmcn Renzo'vu olsun yitirmcdcn ölüm döşeğinde geçirir. gösterirkcn kimi de protagonisti Valc G ı ria'da aramış ve bunun nedenini tüm olayların nıerkezinde onun bulunmasına, Rcnzo'nun tüm düşüncelerinin ona vönclik oluşuna bağlanmıştır. Âyrıca Valeria'nın yaşanan ölüm gerçcğinin başından sonuna değin biricik tanığı olduğu vurgulanmıştır. Kanımızca protagonisti eşlerden birinde ya da difierindc değil, evli çifrte aramalc, anIatının odağına onu koymak yanlış olmayacaktır. Bu görüşü paylaşan eleştirmcnler de yok dcğildir. Tek kişinin anlatısı olması nedeniyle Yanlış Hesap'ın uzun ve sıkıcı bir monolog olması beklenebilecekkcn, aksine, roman Renzo'nıın anılarının sergilenmesi ile ilcinç bir vic dan muhasebesine dönüşür: Kendini dinlememek, acılarını unııtmak için Renzo geçmişin anılarına sığınır: "Şimdi, gelecek zamanı düşünmüyo rum: gelecek zamandan hoşlanmıyor o (yani nastalık S.Ö.). tçimden ne zaman herhangi bir eylemi gelecek zamanla birleşürscm bir airı boşalımı ile beni cezalandırıyordu. Kendimi geçmişi düşün^ mekle sınırlayalı beri başımua hcr şey sakin; ne şiddetli ağrılar var, ne de berelenmeler: ama o orada pusuda bekliyor, bunu seziyorum; bir an için kıpırdanmam.... cminim dizginleri hızla kısmasına yetf cek." (s. 56) Böylece Renzo vücudunu saran agrı, acı ve sızılardan giderek yakınmaz olur ve içinde doğduğunu söylediği kendine yabancı ikinci adamı adeta unutur. Anılar saycsinde onun kırk yıllık ömrünün bellibaşlı olaylarını öğrcnir, aile yaşannnın, ev liliğinin tüm gizlerinc tanık oluruz. üene bilir ki, ölüm romanda bir cerçcve motii işlevi görmekte, onun yanınüa beliren defiişik motifler anlatının dokusunu renklendirirken yazann çeşitli konulardaki görüşlerini dıle gctirmektedir. Romanda ilgi odağı olmayı sürdüren ve bir anlamda ölüm motifini geri plana iten bir motif vardır; aşk. Renzo'nun yaşadıgı sürece Valcria'ya duydugu derin sevgisi ya da aşkı. Bu, onun yaşama bağlılığının da bir iradcsidir. Nitekim daha hastaneye götürülüşü sırasında Rcnzoyu gözyaşları na boğan neden yaşamının bittiği bilincinin onda uyanmış olmasıdır: Valcria ve iki çocuğu Cladio ve Leo ile sürdür mckte olduğu aile yaşantısından kopınası, belki de az sonra tümüyle kopacak oluşu dur; kentini bir daha eskidcn olduğu gibi gezemcyetek olmasıdır. Ama hastalık onun yaşam sevgisini adeta kamçılar, yenı bir yaşam ideali oluşturmasını sağlar. Bu ideal "eğer ycniden sağlığıma kavuşur sam" varsayımı üzcrinc kuruludur ve in sanlarla ilişkilerinde değişmesi gcrcktiği sezgisini uyandırır onda: "...Ah bir iyileşseydim! Nasıl farklı ol mak istcyecek, çekingenlik ve sessizlik duvarlarını, alışkanlıkları zorlayacaktını, her şeyi söylemck, özgürlük ve rahatlık dolu bir beraberlik içinde yaşamak isteye cektim..." (s. 23) Hastalığın verdiği güçsüzlüğü ve çcktirdiği acıyı umutla aşar: "ben buradan çıkınca ... hastalık geçince... fiilleri hâlâ gelecek zamanda" çekişi onun geleceğe umutla baktıgının güstergesidir. Ölüm düşüncesini Renzo'ya itici Kilan nedenle rin başında ise Vaferia'dan kopmak zorunluluğu gelir: "... yaşaımmı yitirmek onu da yitirmek demek; biliyorum, yitireceğimi düşünmenin bana hüzün verdiği başka şeyler dc var: çocuklarım, müzik, dünyanın bir daha göremeyeceğim şcyleri; her şeyi düşünebilir, için için ağlayabilirim, ama acı da olsa bir ölçüde hoş karşılayarak: insanlardan ve şeylerden kopnıaya, onlara sonuna kadar yaslannıanıaya alışkınım; ama Vale ria'yı bırakmak istcmiyorum." (s. 10) Lşleşen her biri diğcri ile adeta özdeşleşmiş olduğu izlenimini verir: "Sen bensin. üğer kendime karşı acımasızsam sana karşı da öylc olmam doğ ru olur. Bir gün anlayacaksın." (Renzo) (s. 70) "Ben senim diyordum ona sözcüklerc CUMHURİYET KİTAP SAYI 279 SAYFA 10