Katalog

0 K U R L A RA "Nemi Uygur, Türkiye'nin düşünce yaşatnmda bir öğle günesi gibi duruyor. Heryapıtı, fehefenin birdilile, 'dil ile, dillerüstü olan ile yetkin ilişkisini içeriyor. Hepsibu kadar mı, değil: Nermi Uygur, Türkiye'nin , edebiyat yasamında bir dolunay gibi duruyor: Her yapıtı, yaratmanın birdilile, 'dil'ile, dillerüstü olan ile yetkin ilişkisini gelistiriyor, genisletiyor." Nermi Uygur'un "Bütün Yapıtlarma Doğru" üst bashğıyla yayımlanan ve dizinin ilk kitabı olan "Tadt Damağtmda" böyle sunuluyor okura. Düşün yasamımmn önemli kilometre taşlartndan biri olan Nermi Uygur'un tüm yapıtlannın bir dizi altında toplanmaya baslaması hem düsün hem de edebiyat dünyamız için oldukça sevindirici. Bu dizinin kısa sürede tamamlanması ise en büyük dileğimiz. Dergimizin çıkttğı gün okurlanmız Kurban Bayramı'nı yaşıyor olacaklar, Tüm okurlanmızın bayramını kutlar bol kitaplı günler dileriz. Yapı Kredi Yayınları ve Yapı Kredi Kültür Merkezi'nin ortaklaşa yayımladıkJarı "Nazmi Ziya" albümünü ünlü ressamlarımızdan Turan Erol hazırlamış. NECMİ SÖNMEZ YKY'den yeni bir albüm Bir Nazmi Ziya Albümü samların istediği gibi at oynattıkları, kendilcrinin pişirip kcndilerınin yediği (ya da yıyemediği), kişisel hesaplaşmaların, hırs, ün kavgalarının gırtlağa dek yükseİdigi bir alan olmuştur. Ornegin Nazmi Ziya hakkında ilk yayın, ressam Bedrı Rahmı Eyüboğlu tarafından 1937'de ya ytmlanmıştır. Ne garip bir tesadüf ki, Eyübofilu'nun öğrcncisi olan Turan Erolua Nazmi Ziya ıcin bir araştırma yaparak bu alandaki ressam hegemonyasının gelencksclleşme çizgisini ortaya çıkarıyor. Erol'un araştırması, 269 sayfalık Kİtapta topu topu 11 sayfalık bir yer tutuyor. Ayrıca 10 sayfa da N. Ziya üzerine yazılmış yazılardan, anılardan oluşuyor. Türk Resmi'nin gelişinı çizgisinde çok önemli bir rol oynayan ve lzlenimcılik akımını kendine göre yorumlayarak özgün bir "uslup" geliştirmiş olan N. Ziya'mn 11 sayfaya sığdırılamayacağı bilinen bir gerçektir. T. Erol, B. Rahmi'nin kitabındaki savları kabul etmiş görünüyor ki, hocasmın fikirlerini, araştırmaya, aynı dönemde etkinlik gösteren Türk ve Avrupalı sanatçıların işlerini karşılastırmaya gerek duymaksızın farklı bir dille tekrar ediyor. Kitapta»yer alan resimlerin kimi kez özgün tablo hakkında en ufak ipucu vermeyen kalitelerini bir yana bırakıyorum ama acaba resimlerin hangi yıllarda yapıldığını araştırmak Nazmi Ziya'yı onar yulık dönemlerle büyüteç altına almak, sanatçının resim tarzındakı değişimleri özetlemek bu denli zor muydu? Bir monografiyi degerli kılan en önemli özelfik, o sanatçının hayattayken açtığı sergileri, bu sergiler de yer alan resimleri ve o sergi ne deniyle yazılmış eleştirileri bir tarıhçi titizliğiyle en ufak detaylara dek inceiemcktir. Buna paralel olarak da sanatçının öliimünden sonra açılan sergıleri, hakkında çıkan yazıları topiayarak "tam" bir biyografi ve bibliyografiyi ıçermesıdır. Erol'un çalışmasında. N. Ziya'nın resimleri tarihsel bir akış içinde değıl gelişigüzel arka arkaya sıralanmış. Resimlerin tarinleri kimi kez tablonun üzerinde yazılı olmasına ra^men resimlerin altına yazılmamış. Biyografi ve bibliyografi ise yazarın 11 sayfalık mctin kısmında, uzun tutulmuş bir yaşam öyküsüyle birliktc ele alınıyor Monografi'ye paralcl olmasa da bir ressam hakkında aşağıyukan bilgiler veren, yaptı^ı çalışmaları t i r araya getirerek, sanat tarihinin metotlarını dikkate almayan yayınlara genelde "albüm" denilmektcdır. Kendisı hakkında bir albüm yayımlanan sanatçının monografisi yazılmış saydmaz ama bu albümü dıkkatle inceleyen ve araştırmaları için çıkış noktasi alan bir sanat tarihçısı, belirli metotlarla bir monografi yazabilir. Tıpkı kazı yapan bir arkeoloğun tüm bulduklarını defterine geçirdikten sonra yayımlayacaöı kazıkitabında bunları ayıklaması, önemli bulguları ön plana çıkarması gibi, albümler de başka araştırmacıların işe başlangıç noktalarını oluştururlar. Turan Erol'un çalışması da Nazmi Ziya hakkında yazılmış bir albümdür. Bir Nazmi Ziya monografisi, sanatçının yapıtlarını tarihsel gelişim süreci icinde Tür kiyc'nin geçirdiği siyasi ve sosyolojik degişımlerin paralelinde metodik bir yaklaşımla başka bir araştırmacı tarafından yazılacaktır, en azından böyle bir çalışmanın yolu açılmıstır. Çünkü Nazmi Ziya sadece sisli îstanbul manzaraları boyayan sıradan bir Izlenimci değildir. Sanatçının 1935 tarihli "Taksim Meydanı" isimli duyarlı çalışması, şehir yasamının modern karakterini ele almakla kalmayıp Cumhuriyet ideolojisinin ideallerıni ortaya çıkaran çok önemli resımdır. Sanatçının belirli konuları ısrarla ele alan (ör negin Koç Kahvcsi, Kırık Dal, Eyüp manzaraları vb.) tematik yaklaşımı ve bu sayede yakaladığı arınmış anlatım tarzı da bu monografide diğer Türk ressamlarıyla karşılaştırılarak ele alınacaktır. Çünkü eşsiz eski Istanbul pitoreskini tablolarına büyük bir duyarlılıkla yansıtan Nazmi Ziya hem kendi kuşagının hem de Türk Resmi'nin önemli ustalarından biri olarak böylesi bir monografiye konu olacak yetkinliktedir. • Nazmi ZiyaTürk Ressamlan dizisi 4 / Turan Erol / Yapı Kredi Yayın B atılı sanat anlayışına paralcl olarak gelişen Türk Resmi'nin 150 ytlı aşan seriiveni, kencii içinde barındırdığı tüm açmazlara, yctcrsızliklere karşın, sayıları iki elın parmaklarını geçmeyen usta sanatcılar tarafından zenginleştirilmiş, dar anlamlılıktan kurtarılıp "bize özgü" nitelendirilebilecek bir yola çekılmistir. Sanılanın aksine bu sanatçılar Batı'daki bu akımı "ilk kez" ülkemizüe uygulayan böylece Türkiye'yi Modernizm serüveninde Batı'da çoktan "tarih" olmuş bir sanat anlayışına eklemleyenler değifdir. Bu sanatçılar çeşitli imkânlarla Avrupa'ya gitmiş, ünlüünsüz, değerlideğersiz pek çok hocadan ders aldıktan sonra, ülkemize dönüp "Ben ne yapabilirim?" sorusunu kendine sorabilmiş ve bu yolla Modernizm'in Batı'daki gelişimine cklemlenen ya da eklemlenemcyen bir tarzla "kendi yorumlarını" geliştırmiş olan sanatçılardır. Hiç kuşkusuz ki bu sanatçılardan biri olan Nazmi Ziya Giiran (18811937), Yapı Kredi Yayınları'nın sürdürdüğü "Türk Ressamlan Dizisi"nin' 4. ressamı olarak Turan Erol'un hazırladığı bir kitapla yeniden sanat ortamımızın gündemine girdi. Çağdaş Sanat Tarihi anlayışları içinde "monografrierin önemli bir yeri vardır. Bir sanatçı için kaleme alınan monografı, o sanatçının tüm çalışmalarını içinde barındırması bakımından nem tarihi bir özelliğe sahiptir hem de o sanatçının ele aldığı sorunlara paralel olarak bir "dönemin", bir "yorum"ıın analizini yaparak yaratıcı bir çalışmanın temelini oluşturur. Türk Resmi'ne katkıları olmuş sanatçıları belirleyebilmek, onları ötekilerinden ayırmak içm 1930'lardan itıbaren "monografi" denemeleri yapılıyordu. Ancak bu çalışmalann bilinen anlamıyla bir "monografi"den çok, araştırmaya dayanılmaksızın, kolayca, bir çırpıcîa yazıl ınış ürünler olduğu, Sanat Tarini disiplinle rindin hiçbirine uvmayan keyfi bir tavırla "nevi şahsına münnasır" ürünler olduğu bilinmektedir. Ancak görünen o ki, bilinen tüm gerçekler, aynı hataların tekrarlanmasına mani olamamakta vc 1980'lerden itibaren ülkemizde yaşanan enflasyona paralel giden bir yaklaşımla çok sayıda bazen de gereksiz denılebilccek grafik canbazlıklarla sanatçılar üzerine kitaplar yayımlanmaktadır. Yapı Kredi Yayınları'nın "Türk Resssamları Dizisi"ni bu yayın furyası içinde elbette ayrı bir yere koymak ve farklı bir açıdan değerlendirmek gerekir. Bu yazıda özelde Turan Erol'un Nazmi Ziya çalışmasını ve bu örnckten yola çıkarak da bir monografınin nasıl olması gerek tiğini ele almak istiyorum. Kendine özgü bir disiplini, metodik yaklaşımları olan Sanat Tarini dünyanın her yerindc do^al olarak sanat tarıhçilerinin, araş tırmacıların katkısıyla oluşmuştur. Ancalc ülkemizde Sanat Tarihi başından itibaren kendini bu alanda da yeterli "sanan" res Metodlk bir yaklaşım MonografHsrln omııri TURHAN CÜNAY imtlyaz Sahlbl. Berin Nadl oBasan ve yayan: Yenl cün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.$. o Cenel Yayın Yönetmenl: Orhan Erinc o cenel Yayın Koordlnatörü: Hikmet Cetinkaya OYazıişleri Müdürleri: Ibrahlm Yıtdız(Sorumiu) . Dinç Tayanç c Yayın Yönetmenl: Turhan Cünay o Craflk Yönetmen: Dllek llkorur öRekiam:Medyac TAI ları/1995/ 269 s. \\aztrlayan CUMHURİYET KİTAP SAYI 273 SAYFA 3