Katalog

Gülsün Bilgehan, uzun çalışmalar sonunda günlük notlarını ve bazı mektuplarını da temel alıp, dinlcdiklcrini de bir araya getirerek yazmış "Mevhibc" adını taşıyan kitabını. Kitap, Mevhibe'nin doğumundan, ailc kişilerinden başlayarak Atatürk'ün ölüm ydına kadar olan dönemi içermektedir. MUZAFFER UYGUNER Mevhibe Inönüden nerive kalanlar üı. Vakın olabılmck ıçin Konya'ya taşınması uygun bulunmuş, böylece yolculuk başlamıştır. Bu ayrılık yıllarında, lsmet, Diyarbakır'dan, Suriye'den mektuplar yazmıştır. Mevhibe ise MalatyaKonya yolcufugunu 28 Nisan 1922 tarihinde başlayarak tuttuğu not defterine yazmıştır. 19 Mayıs 1992 güniine kadar tutulan bu notlarua o günkü yolculuk koşullaıı, yaşam "kendi irade tarzı ve yorumu ile" kaydedilmiştir. Bu notların genel durumu çok iyi yansıttığını söyleyebilirim. Daha sonraki notlarında da Konya'daki yaşamını buluyoruz. Toker yirmi yılı aşkın bir süre annesinin anıları üzerine çalışmış, notlar tıırmuş görüşmeler yaıimış, belgeler bulmuştu. Ba na kalan sadece bu paıçalaıı birleştirınek oldu" diyor. Önsözün sonunda da şunları yazmış: "Anneannecigim biliyorum bana kızacaksın, yıllardır sürdürdügün sessizligini bozacağım, titizlikle gizledigin anılarını yazacaj*ım, ama bcni affet. Seni gelecck kuşaklara tanıtıp nercden nereye, nasıl geldiğimizi canlı olayları ile anlatmayı kendime artık bir görev biliyorum." Böylece, Gülsün Bilgehan, gereken görevini yapmış, temel bir kitap yazmıştır Anlatım dili çok yaJın, heıkcsin jnlayabi leccgi kadar yalındır. Süslülukten kaçınmış, ortaya her bakımdan canlı kalacak bir kitap koymuştıır. Bu kitapta, siyasal yaşamımızın bugüne ters. düşen insancıllıftı çok güzel beîirtilmiştir. İkinci cildi sabırsızlıkla bekleyeceğiz. • Gülsün Bilgehan, büyükannesini anlatıyor M evhibc tnönü, siyasal yaşamımı/ da adı çok duyulan bir kişidıı bir "hanımek'ndi"dir. Eşi Ismci tnönü, siyasal yaşamımızm öndc gelcn kı şisi olduöu halde, Mevhibe tnönü kentlı ni bilen lusiliğini hep korumuş, birtakım gereksiz işlere karışmamış, olumsuz du rumlar yaratmamıştır. Siyasal yaşanıın içindeki bazı olaylar vc durumlarla ilgilı görüşleri olacağmı elbette bilınck gerekiyor. îbrunu Gülsün Bilgehan'ın Mevhibe adlı kitabını okurken ve okuduktan sonra gerçekleri öğrenmiş oluyoruz. Gülsün Bilgehan, uzun çalışmalar so nunda günlük notlarını vc ba/ı mcktupla rını da tcnıcl alıp, dinlcdiklcrini dc bir araya getirerek yazmıştır bu kitabını. Kitap, Mevhibe'nin doğumundan, aile kişilerindcn başlayarak Atatürk'ün ölüm yılına kadar olan dönemi içermektedir. Bu kitabın birinci cilt oldugu, bunu ikinci cildin izleyeceği anlaşılmaktadır. Bu ikıncı cildin, Çankaya Köşkü'ndeki yaşam yılIarını, daha sonraki yaşamını ortaya koyaca#ı bclirtilmiştir. Kitapta, ilkin, Mevhibe lnönü'nün ile çevresi, dogumu, yaşadıöı lst;v ' bcmtleri ele alınmıştır. Mevhibe Inoııuniin annesi Saadet Hanım, 1877 OsmanlıRus Savaşı sırasında Bulgaristan'ınZiştov bölgesinden göç etmiş Recep AgVnın kızıdır. Istanbul'ua Sülcyman 2ühtü Bcy ile evlenmiştir. Mevhibe üç buçıık yaşında iken babası ölmüştür; Saadet Hanım da 31 yaşında dul kalınıştır. Böylcce dedenin ko 1958, Mevnibe Inönü Türklye Cumhuriyetl Ikincl Cumhurba$kanın e$l. Mevhibe jnönü'nün alle çevresl nağında yaşam başlamıştır. Süleymaniyc'deki bu konakta gcçcn yılların sonunda, Mevhibe büyümüş vc gcnç kızlığa ulaşmıştır. O sııada konışuları tsmet de Harbiye'yi bitirip tcğmcn olmuştur (1903). 1897 yıh Eylül ayında dogan Mevhibe, o tarınte daha çocuktur. Sonraki yıllarda gelişince tsmet'i eve gidip ge lirken görmüş, onlarııı istemesi üzerinc dc cvlilik gcrçcklcşmiştir. Bilgehan, o yıllardaki yaşamı, olayları çevreyi oldukça ayrıntılı olarak yazmıştır. Evlilik sonrası Ismct cephelere gitmiş, uzun süre ayrılık yaşanmıştır. Kurtuluş Savaşı yıllarında ısc Malatya'da yaşamış Mevnibe Inönü, ömer, Erdal ve özden İle. CUMHURİYET KİTAP SAYI 273 Bilgehan, o yıllardakı yaşantısını da ortaya koymuştıır. Daha sonra ise savaşın kazanılması, tsmet Paşa'nın görevleri ve özellikle Lozan'a gidış vc Lozan'daki günler tarihsel bakımdan üzerinde durulması gereken hıısuslardır. Mevhibe Hanım, Mudanya Konreransı ile ilgili bilgilerc kaynak oldugu gibi Lozan günlerine de Mevhibe/ Gülsün Bilgehan/ Anılara kaynak olmaktadır tarihımiz bakımından. Lozan'dan ailesine yazdığı mektuplar, dönük tncelcme/ Bılgı Yaytııı/ Ankara 7994/ 269 v Ayrıca adlar dızini vc Mcv oradaki savaşımın başka yönleıine ışık tutmaktadır. Nisan 1923 tarihli ve Iz hıhc Inönü fotografhırı. mir'deki yolculuuun baştamasını da anlatan mektupları ilginçtir. 18 nisan günü, 26 yaşındalci Mevnibe, çarşafsız ve yüzii açık olarak Lozan yolculuğuna lstanbul'dan başlamıştır. 22 Nisan 1923 tarihli mektupları bu yolculugun nasıl geçtiöini anlatmaktadır. Oradaki yaşantısı ise daha sonraki mektııplarda ortaya konulmuştur. Bilgehan, bu mektupları yayımlamış; ama, yaşantısına dönük birçok ayrıntıyı da kendisi yazarak vermıştır. Bugiinc kadar lsmet Inönü ile ilgili birçok kitap yayımlanmıştır. Metin Tokcr'in dizisi özclliklc unutulmamalıdır. Ama Mevhibe tnönü ile ilgili bilgıleri veren bu kitap da önemlidir, birçok konuya başka açıdan ışık tutmaktadır. Kitapta, Lozan'dan ayrılmadan öncc Mösyö Tacger adında bırınin Kendılcrıne "harika göl manzaralı, Alpleri ve Jura Dağlarını gören, ana caddeyc beş dakika uzaklıkta, güzel bir villa" öncrdijîinı dc ofreniyoruz (s. 155). Dofal olarak böylc bir önerı kabııl cdilmcmış, üstelik Inönü'yü kahkahalarla güldür müştür. Ankara'da yaşanan günler, başbakan cşi olarak karşılaşılan dıırumlar, çcvrcsıyle ilişkiler dc ayrıntılı olarak yer almıştır kitapta. Bu uzun yaşam Mevhibe lnönü'nüıı (irnck alınacak bir msan oldugunu ortaya kovmaktadır. Aynı dtırumda olan günümüz kadınlarmın yaşamlarınm bu yaşam yanında nasıl bir yoziuk gösterdijSini anlıyoruz bir kcz daha. Bütiin vaşantısının ayrıntılarını bıırada annıak elbette olanaksız. Böyle bir girişi min ortaya nasıl bir kitap çıkardığı orta da. Gülsün Bilgehan, önsözdc, "Mevhibe tnönu yaşadıklarını, o ola^anüstü kaderinı hıçbır zaman büyütmemıs, daima 'Miralay lsmet Bey'in hanımı' olarak kalabilmişti. Onun çok hafife aldığı bu peri masalını andıran hayat hikâyesini ağzından Mevnibe. çoksevdlğl atlardan blriyle (üstte).Aitdinleyebılen sadece kızı olmuştu. Özden ta İse kızı Ozdenle bltilkte. SAYFA 15 Lozan'daki günler