Katalog

O K U R L A R A Ahnıvt Ncnh't 1V1İ îııcgöl doğııı/dıı. Çcipti ) 'iiksck Og'rcUııcıı Okıtlu'nıt vc İstcıııbul i hııvcrsıti'si lidcbiyat : \ ak.ıdlcs i Coğıv/ya Bölümü'nü bitirdi. Çeşitli Anadolu kcntlcrıııdc öğrclmcnlik yaptı. (iörcv aldığı Atatürk universitesi'nde bcşcri vc iktisadi coğrafya profcsörlüğünc yükseltildi. Ahrnt't Nccâct, öğrctim görevi ve bilimseî çalısmalartmtı yamsıra, şiirle dc ilgilendi hcp. 7 9 59 'da bir çcvirişiir atıtolojisiyayımladı: Çağdaş Fransız Şiiri. Kcndi siirlerini, "Uzuneşek", "Nc Çok Enkaz", "Sana Bıtnca Yangından", "tnegöl Hcy bıcgöl", "Giin Yüzleri", "Kün" vc "Ay Kıisıdcsı" adlı kitaplarda lopladı. Gcrtrudc Dnrusoy ilc birliktc Almanca vc Fnınsızca 'daıı yaptığı cevirışiırlerı ısc su yapitlarda lopLıdr Paııl C.clthı 'daıı "Badcıı/lcrdcn Say Bcm" ilc "Ht7$baf vc Bcl/ck", Apollınairc 'dc/ı "Dii/ı ya Cjülii", Aragon'dan "Mutlu A$k Yoktur", l'rakl'dan "Aksaınları Kalbinı". Neaıct, ayrıca Baudclaiure 'dcn çevirdigi şiirleri "Kırk Kötülük Çiçcği" adıyla yayımladı. Son yıllarda incelemederleme türünde yayımladtg'ı genis kapsamlı yapıtları ise "Modcrn Türk Şüri" ve "Bugiirtün Diliylc Divan Şiiri Antolojisi" adlannı taştyor. Necdctlc şiiri vc çcvirilcri üzcrinc konuştuk, ayrıca şiirini dcgcrlcndircn iki yazıya ycr vcrdik sayfalarınıızda. Dcrgimiz bıı sayımızdan itibarcn, özcl durumlar di!)imla hcp 20 sayfa olarak yayımlanacak. ökurlarımıza bol kitaplı giiıılcr gcçırcccklcrı bir ycrıi yayın döncrni diliyoruz.... 1923 1990 yıllarını kapsavan Türk tiyatro clcştirilcrinden yapılmış bir seçki "Lüeştirmen Cîö/üylc". îstanbul vc İzmir kentlerinde oluşturulan otuz kişilik bir ckip tarafından son dcrecc titiz vc sistematik bir çalışmayla biraraya gctirilmiş olan eleştirilcr, Cumhuriyet döncmi Türk tiyatrosunu eleştirel bir süzgeçten gcçirmcyi amaçlıyor. Kitaptan Hsen Çamurdan'ın yazdığı "önsöz'ü sunııyoruz. ESEN ÇAMURDAN 19231990 yıllarını kapsayan Tiyatro seçkileri yayımlandı. Çağdaşlaşma yolunda Türk tiyatro eleştirisi 1 9231990 yıllarını kapsayan Tiirk tiy.ırro clcştirilcrini bir seçkide tophımak, hcr şeyden öncc* Cıımhuriyet dünenıi tıyiitıoMinu eleştiıul bir süzgı\tcn gcçirnıck olııı. Döııcmlcrinin tanıkları olarak nitclcndircbilcccğiıniz clcştirmcnlcr açısından tıyat roya baknıak, belki de onıı (,ı^ırli yönloriylc, clej^işık boyııtlarıyla yenidcn i/k'mcyc yeni tlcn ^örmcyc jjötüreccktir b'ui. Aynı /aıııanda (Aimhuriyct soıırası Türk Tiyatro Elc^tirisi'nın <;izgisini kcntüli^iıulcn ortav.ı çık.ır.ı c.ık ol.ın kirabın ar.ıştıi'Hi.ıcılaıa ıclıbcrlık vapacak daha gı'iıi^ kap^aııılı liilinısel kitap laıa yol aı,'acağiiıı umuyoıu/. Sc\kiılc bcliıii bir larihscl Mialama so/ konıısu tlcjSıldır. Tıırk rıyatrosunıın keııdi kro nolojık gelısimi ı^indı.' aıastııınal.ınyla bi/İLu katkıd.ı nulunan aıkatl.ı^larımı/ııı, «,'<ılı> ıııal.ııını voj>ımla^tııdıkları \ıllar .ıvısııul.ııı se\ki kcıulı biııneMiuk bıilumlcıv .ıvnlmış tır. IJöncmlcrinin tiy.ıtıo ck^liri.sini yaıısıtnıa liirı bakınıından st^kido ycr alnnş olan ya /ılaiii gL'iıcl bir hakıs, livatro olgusuna vaklaijinuıı do^i^mcsiylc bırlıkic rlestirı kavramı nın I.\A hııklılaştığını göstcrmektedir. 1923 1930 döneminde dikkati çekcn iki nokta, bunlaıın clcsjtiridcıı çok tanıtıın, okuyucuyıı bilgilcııdirnıc yazıları olduAu vc ço^unhıkla cdcbivat addinlarınca yazılmalarıdır. Oyıın culukla, sahncylc ılgılı, kısa da olsa, yorum yapılmaktadır ama gcnelde bunlar hiçbir tc melc, tiyatro bilgisiııc, birikinıinc dayanma yan söylcmlerdir, duygLisallıktaıı ötcyc gidcnıezlcr. Çogunlukla Fransız oyunlarından yapılan uyarlamalara karşı başlayan bir tepki izlcnır eleştirilerde, bu cfa doual olarak "Tc lil cser", ya da "Dogıudan do^ruya tcrcümc" borununu gündcnıc gctirir. Döncmin tiyatroya yaklaşımı da hcnüz etlcbiyatran so yurlanamamış, sahncdc edcbî deöerlcrc ön celik taıiiiıınıştir: Hir oyıından bcklcnen "Miriıı vcıdi^i ınaııcvi hazdıı ", "öncc tcz vc dıl, soııra tcınsildir". Yinc aynı yılların yazarları arasında Muhsin I'"rtııgrul, scyırciyc (daha çok da okuyııcııya) tiyatroyıı ranırmnk, tiyat royu scvtlirmek hatta hcr sanat dalında ol dıığu j;ibi tiyat roya da saygı duyurmak kaygısı taşıyan cğitici, ögrctici makalclcr yazıııış, s.ılınc içın vcrıliğı s.ıv.ışımı kalcmiylc basın i\,\ d.ı sürdiirmii^tür. Bu aratla Lilil Nnti'nin müstchccnlik vc saıiat ilişkisini clc alaıı alay lı, ölkcli yazısı döııcıııin ilı;iııç ınakalclcn arasındadır. Ellf Nacl. Muhsin Eıtuğrul. cleştirisinde bir ıluıaklamayı gö/clcınlcmck oldukça ^aşırtıcı. Ahınıı, önccsindc ya^anan clc^tiri lıarckcti sahncyc a^ılanmı^tır s.ınki. Tiyatrolar olabildıöincc başarılı, coşkulu bir dönem yaşarken etebtıri ycıindc sayıııı^, gcli şcmemi^ gibidir. Daiıa sonra bu durum tcrsyü/ olacak, sahnc gcıilerkcn clcştirı toparlanmaya ba^layacaktır. Sckscnlcrc do^rıı hcr ikisinin dc atbaşı gittıj*i söylcnebilir. Ç'ağda^ laşma sorıınları hcr alanda oldugu gibi tiyat royu da ctkileyecck, gcıck sahnc, gcıck.sc elestiri hı/lı geli^mclcri yakalaınakta oldukça zorlanacaktır. Az I.\A olsa, ilginç, yaratıcı çalı^malaıın gö nincbildıği bu dönenule çogıı ele^tıııııcıı vö nctıncniıı yaptıgını çö/.mcklcn, bıı b.ı^ka dc yisje, yaratıcının dünyasını scyircı/okuyuıııya götürmcktcn çok, konııyu anlatnıa yoltı nıi .seçmektc, bırtakıın yorııml.ırj gidcısc ilc bunlar hep kisisel tcııihlcı ılü/cviııılc kal makta, salıncılc kaışılıklaımı bulanıanıaklaılnlaı. Aynı ba^lanııla. salıııcnııı plastık ola ııaklarının bir anlatı aracı olarak çok az ıle ğcrlcnılırıldıjîinc t.ınık olııru/. ()tc yanılan, özclliklc son yıllarda yazılan bazı clc^tiıilcı, sahncyc ağıılık vernıelcri, oyunun biçiınlcndiıilnıcsini irdelcmclcri bakımından önemli bir gclisnıc gösterırler. 1923'tcn bu yan.ı Türk livatro Elcştiıi si'nin kat cttiği yol, l'üık s.ınat oıtanunın ötcki kurumlaıının i/.lcdikleıinden larklı de ğildir; ıı/un ve oldukça ağır ılcrleııen bir yol dur bu. Çağdaşlaşabilmck ıçin "/am.ının ru hıınıı vaşamak, anlamak vc yaıatmak" /.o rıınlııluğunu dııyıımsayan bir ortamda, tiyatro eleştirisi de kcndi içinde çağda^ san.ıt ıil çütlcrıni yerleştirmcye çalüjmaktadır • Elc^tirmcn Göziiyle III(Cumhuriyet Dönemi Türk Tiyatrosu Kleştiri Scçkisi 192İI960, 19601990) / lıyutıu I lc^lır mcnlt'rı Bırliği/ Küllür ttdktiıılıfct Yıiytnlıirı / 2U2S4 SAYFA 3 olarak ortaya konmasıdır. Tiyatroya yaklaşııııın dcgişnıcsıylc birliktc yazılarda "rejı bilgısi", "rcjı kııdıctı"ndcn söz cdildiği, "nıi zansen " gibi tiyatro terimlcrinin kullanıldı^ı ya da, "dinlcmc dcgil dc scyrctnıc" gibi birlakım kavramlara açıklık gctirilmcyc çalışıldıjîı gozlcmlcnir. Oyuncuların cmcklilik sorunu, yeni açılan konservatııvarda kız öğrenci buluııamaması, tiyatro ve çocıık ilişkisi yine aynı yılların güncel sorunlarından birkaçıdn. 1950lerde çagd.ıs bir tiyatro kurnıa sancı sı elcştirileııle kcıulini (a/lasıyla gösteriDcktcdir. Bu döııcnıdc, tiyatro olgUMinuıı okisinc göıc daha \apıcı, daha sa^lıklı bir bıçımılc elc alındığını gorürii/. Tivatro artık cv rcnscl bir sjn.ıt dalı ol.ııak tiim boyutlarıyla (oyunculıık, yönctıncnlik, ınüzik, ışık...) tartı^ılmaya ba^lanmı^tır. Elcstirnıcnlcr arasında sorunlara daha evrenscl yakla^an vc düsünıliıöünü açık scçik dılc getırenlere rast lanm.ıkr.ulır. Türk tiyatrosunun ciddi bir ku ııımla^ınaya d<ığıu hı/.la yol aldığını yinc bu ya/ılaıdan anlarız: Edcbi Hcyct, Repcrtuvar Kurulu, oyuıı scçimi clcijtirılmckte, prömıverdcn söz cdılmekteılir. İ)aha bılınçli, entc lektıiel mclın ıö/ümleı ine gulıliı, tiyatro vc cvıcıiMllik kavıaııu iıdclcuir. Scyirci dc tiyatıo dünvasıiKİJ yapıcı konumuna otuıııılınak iı/cıcdır. Tivatro ya/arlığı, ovuncııluğıı, yonetmenlıgı çagılaş bir bıçımdc dcjicrlendi rilnıcktcelir artık. Al.ııılar biıbirlcrindcn ay rılmı^, hcr öğc ycrli ycıinc konmıiijtur. Adnaıı Bcnk'in bası çcktiğı bu doncmdc "Klasiklcr Nasıl ()yn.ımnnlı.')" snrıısıı da gündc nıc gclmı^tiı. Sonuç olarak, cllili yılların ti vatro clc^tirisinc dikkatli bir bakı^ bi/.c, Türk tiyatrosuııun ç.ığdaslaijiııa yolunda büvuk bir adımı olarak nıtcfcncn, alrmışlı yılla rı mııştııl.ır. 19601970 yıllarında tanhlcrinın cıı parlak döncminı v<ı^.ıvaıı sahnclcrın tcrsınc, tiyatro Tiim boyutlarıyla tartışılan tiyatro BeştiPide önemli kıpırdanmalar 1930 l l '4<) MİIaıııula m a t ı o clcştıı ısııulc oncııılı bir kıpırdanınaya t.ınık olurıız: l'iyatro kcndi içinılc biı b ü t ü n olarak, biı sanat ılalı olaıak algılannıaya başlar. Clcrçi clc^lirı adı altında u / u n u/uıı oyuıı cizcti, kişi tanıtııııı yapan, ya da "fcna ınsanlardan" söz edcn yazılar yok değildir ama, bıınların yanı sıra, a/ ıla olsa, b i r ç o k ya/aıın (ço)>unlıık yinc cdcbiyatçı) tiyatroyıı sorgulayaıı, onıı taııını laıııava çalışan makalclcri yavınil.ınmakr.ıdır. Tiyatronıın tiim öf*elcri söz konıısıulıır aıtık V'crlı tiyatıo ya/an a/lığından. nitclikli clc^ lırnıcn yoklıığuııdaıı yakıııılır, ıcpcrlüvar soııııuıııa dcğınilır Uvarlamalann vcrlcrinı ya v.iij yav.ış B.ıtı Kl.iMklcrinc bıraktıkları b u ı l ö n c m d c ılgını, biı vakıııın.ı ıla scyiıciylc il üilidir "('idıli cscrc, iyi cscrc vüeudıın ba^ ka taıalların.ı dcğil ilc kalaya lııtap cdcn cscı c " ( C^cvdct Kııdrct) gclmcycn scyircmın t.ırtı^ılması .ıslında scyirci olgusıınıın ciddi SAYI 3 0 0 TURHAN GÜNAY KİT/UP Imtiyaz Sahibi: Berin Nadi v Basan ve Yayan: Yeni cün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.ş. cenel Yayın Yönetmeni: Orhan Erinç Cenel Yayın Koordlnatörü: Hikmet Çetinkaya Yazıişleri Mudurleri: Ibrahim Yıldız (Sorumlu) , Dinç Tayanç c Yayın Yönetmeni: Turhan > Cünay craffk Yönetmen: Oilek llkorur o Reklatn: Medya c C U M H U R İ Y E T KİTAP