Katalog

Atatürk ve Çevresindekiler Kemal Anburnu'nun, babası şchit yüzbaşı Rifat Anburnu'nun anısına sunduğu "küçük kitap" 'Atatürk vc Çevresindekiler', "Atatürk'ün düşüncelerini ve kişiliğini ortaya koymak ve değişik yönleriyle anlatmak çabasını güderken, çok dar bir çerçeve içindc de olsa, O'nu anlatanların da bu ortam içindeki yerlerine ve kişiliklerine de değinmiş". TEOMAN AKTUREL Kemal Anburnu'dan ilginç bir araştırma yanıtını veriyoruz. l'iansız basını işi kızıştınyor. Alcyhimize sert yazılar yazıvor. Türklerin Devletlerarası Hukuku bilmcdikleri, Lozan'da elde ettikleri sonuca yaraşır bir tutum içindc olmadıkları ileri sürülüyor. Bu sıtada Mahmut Esat Bozkurt heyccan içindedir. Adliyemizin tuttuğu yoluıı doğru olduğuna inanmaktadır. Güçlü hulcıık eğiti mi, ulusal onuıla ilgili konulardaki duyarlılığı ona yönünü kolayca belirledi ğinden, izleyeceği yolu şaşırmıyordu. Ğazctecilerimiz, hukukçufarımız arasında duraksama gösterenlcr, Demons'u serbest bırakırsak iyi olur diyenler de vardı. Mahmut F'.sat Bozkurt, nerkesi inandırmaya çalışıyor ve bu sorunda geri çekilmcnin uluslararası say gınlığımızı sarsacağını, hem de çok sevdiği ve inandığı başbakanının Lo zan'da binbir zorlukla kaldırdığı adli kapitiilasyonlara Türkiye'nin kapılarını yeniden aralamak olatağını söylüyordu." Mahmut Esat Bozkurt anlatıyor: Bir gün Atatürk ve Inönü beni çağırdılar, sorunu bir daha açıklamamı ermettilcr. Anlattım ve sozlerimi şöylc tamamladım: Paşam, Lıı I laye Adalct Divanı'na gidelim. Kimin haklı olduğu orada belli olsun. Ben hakhlığımıza inanıyorunı. Müsaade ederseniz davamızı ben savunayım. Kaybedersem yurduma bir daha dönmem. Fakat kazanacağız! Hem Adalet Divanı'na gitmeden Eransızların dcdiğini yapacak olursak, i'ransız dcvletinin gözdağı karşısınıia boyun eğmiş olacağız. Bu da onlara öbür sorunfarda aynı gözdağını ileri sürmek yürekliliğini verecektir. I lalbuki La Hayc Divanı'na gidcrsck davayı kaybetsek bile şerel ve havsivetimiz zedelenmez. Çünkiı, uluslararası bir mahkemenin lıükmüne ııymak şerelsizlik değil, tersine büyiik şcrcltiı." Bu sözler üzeıine şeller kendisine: Ciiile güle git. Kazanacaksın. Kazanmasan da bu millet scni bağrına basacaktır, diyorlar. l'ransızların La Haye Adalet Divanı için hazırladıkları metinde: "Türkiye Kaptan Demons'u tutuklamakla dcv letlerarası hukuka uygun hareket etmiş nıidir sorusu sorulııyordu. (), bunu be ğenmedi ve şu foınıülü öııerdi ve kabul ettirdi: Türkiye Kaptan Demons'u tutuklamakla devletlerarası hukuka aykırı ha reket etmiş midiı ? Bu ufak değişiklikle davanın yükünü l'ransızların üzerine yüklemişti. (.ünkü, birinci biçimde kanıtlamak bizc düşerkcn, ikinci formül bunu tamamcn I?ransızlara yüklemiştir. Dava kazanılmıştı. Bu Türk devriminin bir zaferi idi. Bozkurt Lotüs davası, Lozan'ı uygulama alanında perçinle mişti." Bir sözcüğün verli yerindc kullanılması, bir ayırtıya özen gösterilmesi ne büyiik sonuçlar doğu ruyor!... "... Mahmut Esat Bozkurt şimdi, diiş mana karşı ilk silaha sarıldığı yerde, Ku şadası'nda sonsıız ııykusundadır. Mezarının başındaki levhada şunlar vazılıılır: "Bıırada Kuvaı Milliyeeilcr ruhunıın ve Türk ihtilalinin büyük evladı Mahmut Esat Boz kurt yatıyor." (!) Şimdi de "Atatürk'ün yanında on iiç yıl' yaşayan emckçi halktan biri nin tanıklığını dinlevelim. Sö/ü rahmctli Cevdet Kudret'e bı rakıyorum: "Bugüne değin Atatürk üzerine hep avdın kişilerin yazılarını okuduk, söz lerini dinledik. Düşünce ve görüşlcri vazıya geçmeyen halktan kişilerin bu konuda ne ılüşün tlüğünü bilmiyoruz. I Falkçı Atatürk'ün halkı nasıl gördüğünü mcrak edcr dııı urdunı. Büyük önıleriıı ölümiiniin 2"). vıl ılönümünü anarken, bu konuyu ele .ılnıayı yararlı gordiim. Atatürk'ün yanında geceli gündüzlü tam on üç yıl (1925 1938) çalışmış olan İbrahim Efendi' ilk akla gcletı oldu. İbrahim Ergiiveıı, Atatıirk ün sotracıhaşisı idi. Cîörevinin resnıi adı bu. Anıa /.amanla, bu görev, sınırını aşıyor vc tbrahim Efendi, Ata türk'ün eski de yinıle söylemek gerekirse 'mutemet CUMHURİYET KİTAP SAYI 300 Türk devpiminin zaferi I nsanlaım çevrelerındeki kişileri, konu komşularını, sokaklarını, ma hallelerini, semtlerini, okullarını, işyerlerini, kendilerini yönetenleri, narti başkanlarını, lıer düzcyde önderlerini gözlemlemclcn her bakımdan yarar lıdır. Kimler kimlcrin omuzlarına basarak yükselınişlerdirr' Altlanndaki dayanakfar çckilincc nasil diişmiişler, ycrlc bir olmuşlardır. Tarihte önderlerin etkinliğini, adsız kahramanların önemini ve değerini de btlmek toplumları aydınlatır, gcçmişten geleceğe ıı/anan yolda sırasında binek taşı, sırasında denek taşı oluşturan kişileri tanımak, unutmanıak, anmak da degerlidir gerçekten. Kemal Anburnu'nun, babası şehit yüzbaşı Rifat Anburnu'nun anısına sunduğu "küçük kitap ' Atatürk vc Çevresindekiler, "Atatürk'ün düşüncelerini ve kişiliğini ortaya koymak ve değişik yönleriyle anlatmak çabasını güderken, çok dar bir çerçeve içinde de olsa, O'nu anlatanların da bu ortam içindeki yerlerine ve kişiliklerine de değinmiş". Yazar, "metinlerdeki yaban u sözcükleri, bugünkü kuşaklarm zor anlavabilecekleri düşüncesiyle çoğunu Türkçeleştirıne yoluna gilmiş; bunu yaparken de tümce yapılarının bo/ııl mamasına özcn göstermiş". Belirtildiğine göre: "Anlatılanların, söylcnenlerin doğruluğunda ve gcrçckliliğinde kusku yoktur. Bu anlaülanlar milli mücaclele rarihimiz ve devrimlerimiz yö ııünden de ayrı bir önem taşıyor." F [amdııllah Sııphi 'l'anrıöver'den tıı tun da Ahmet (evat Emre'ye değin Atatürk'ün yakın çevresinde bulunan kiınler kiınler vok kitapia!.. Bana en ilginç gelenlertleiı biıini, Mahnuıt Ksat Bozıııt'u günümiizdeki kimi olayları vc tutıımlara öınek olabilmesi dilcğiylc seçtim: "Mahmut Esat Bozkurt, Ata türk ilnilaline, Kuşadasl'nda Kuvai Milliye çetelerivle birlikte, eli silahıyla katılmış, eli kalemiyle Türk ihtilalinin lıtıkuki teıııelleıi atnuş, lotiis IJo/kıırt davasının savunmasını iistlcncrck iın yapınış bir devlet, siyaset ve bilim adamı itli... Türkiyc (.ıımhuriyeti'nin Adalet Bakanı olarak BozkurtLotüs davasını nasıl üstlcntliği şöylc anlatılır. "Lo/an'dan iiç yıl sonra, bir Türk vapurıı bir Fransız vapuruyla çarpışı yor. Türk vapuru baiıvor ve sekiz Türk'ün hayatına ıııal olııyor. Lotüs va pııru lstanbııl'a }»elince, Tıirk adliyesi olaya el koyuyor. l'iansız genıisinin nöbetçi kaptanı Demons'u tııtııklııyor. l'iansız Büyükelçiliği kaptanın serbest bırakılmasını istiyor. Biz, adliyeye hü künıetin hiçbir nedenle karışamayacağı SAYFA 12