Katalog

Parodik bir dünyamn parodisi "Parodi Yaşamlar", 'bir çevirmenin yaşamından hareketle' yazılmış, dolayısıyla otobiyografik özellikler de taşıyan bir 'îlk' roman olmakla birlikte yine de her şeyden önce 'kurmaca' bir yapıt... Yaratış, Sürgün, Çeviri, Tarih, Zaman, Başkası gibi başlıklar roman metninin alt temalar bütününü oluşturuyor. FATMA ORAN Serdar Rifat'ın "Parodi Yaşamlar"ı ya da... § elsefe Dergisi.Türk Dili, Yazko Çeviri, Çağdaş Eleştiri gibi dergilerde yayımlanan eleştiri, deneme, inceleme, öykü türündeki yâzılarıyla Sartre, Maupassant, Kundera, Barnes gibi yazarlardan vaptığı çevirilerden tanıdığımız Serdar Rifat bu kez karşımıza dört yüz otuz altı sayfalık bir romanla çıkıyor: Parodi Yaşamlar... Kitabının çıkış noktasının bir 'yazma sorunsalı'ndan kaynaklandığını söyleyen Serdar Rifat, roman türünü düşüncelerini dile getirebilmekte son derece elverişli bir yol olarak gördüğünü de sözlerine ekliyor, "Neden roman?"diye sorduğumda... Parodi Yaşamlar, 'bir çevirmenin yaşamından nareketle' yazılmış, dolayısıyla otobiyografik özellikler de taşıyan bir 'îlk roman olmakla birlikte yine de her şeyden önce 'kurmaca' bir yapıt... Yaratış, Sürgün, Çeviri, Tarih, Zaman, Başkası gibi başlıklar roman metninin alt temalar bütününü oluşturuyor. Yaşam'ın Sanat adını verdiğimiz kültürel etkinliğe eklemlenme noktalanyla bu ikisi arasındaki arakesit alanlarının araştırılması ve Yaşam ile Sanat'ın karşılıklı etkileşimleri, Parodi Yaşamlar'ın başat izleği... "Günce", "deneme", "çeviri", "öykü", "siir", "mektup" gibiedebiyatta kendi baslarına birer tür olarak değerlendirilebilecek çeşitli yazın biçimleriyle örülen Parodi Yaşamlar'ın oldukça karmaşık, ilk okunuşta kendini kolayca ele vermeyen 'geometrik' bir yapısı var. Serdar Rifat, Spinoza'nın geometrik yöntemi gibi bir yöntem kurmaya çalışmış romanında. Döngüsel bir yapı bu; biçim açısından bir yetkinliği simgeliyor ki biliyorsunuz, daire bir yetkinliktir... Platon'un sanatçıları 'ideal F kent'ten, siteden kovması, sanatçıları gerçeği çarpıtıcı, yalancı ve tehlikeli kişüer olarak görmesi Parodi Yaşamlar'ın aslında en temel çıkış noktası. Bu kavram romanda kurmaca dediğimiz ya da Platon'un 'sanat' dediği etkinliğin bir çeşit hic duğunu söylüyor Serdar Rifat; bir anlamda, hem zamandan bağımsız hem de tüm zamanları içinde Lanndıran bir roman çatısı kurmak istediğini... Parodi Yaşamlar'da kurmaca kişilerden ünlü/ünsüz gerçek kişilere, erçek gibi görünen kurmaca kişiler e lcurmacalığıyla bizde gerçeMik duygusu uyandırankişilerekadargeniş bir insan yelpazesi var. Sanki bir edebiyat tarihi okur gibi de oluyoruz. Bu denli çok kişiyi anlatabilmek tutkusunun nereden kaynaklandığını ise, 'insanın yalnızca tek bir hayatı yaşamayayazgılı olması'yla açıklıyor Serdar Rifat... Parodi Yaşamlar'da 'alter ego' temasına da oldukça ağırhklı bir biçimdeyerverilmiş. AdemHayati'nin yazar Âli Tahsin'le ve Ali Tahsin'in vi olarak karşımıza çıkıyor tabii. .. Parodi Yaşamlar'ın zamansal arkaplanı konusunda da bir 'belirsizlik söz konusu. 'Günce'ye özellikle belli bir yıl konmamıs, sadece ayın ve günün tarihi var. 70 lerin ünlü Ziverbey Köşkü, 80'lerin Boğaz Köprüsü gibi anakronik öğelerle de karşılaşıyoruz. Böyle bir tutumu benimsemesinde belli bir amacının ol de biyografi kahramanı Vâlâ Demir Osmanoğlu ile kurduğu ilişkilerde bu temayı yoğun bir biçimde hissediyorsunuz. Bu temanın romanda bunca ağırhklı bir yere sahip olmasının nedenini de Nabokov'dan Dostoyevski'ye, dünya edebiyatında alter ego temasmı işleyen birçok yazarın ve. yapıtlarının Serdar Rifat'ın üzerinde bıraktığı etkiye bağlayabi liriz... Parodi Yaşamlar asıl itici gücünü Adem Hayati'nin iki 'yüz'ü arasındaki 'karşıtlık'tan alıyor: Bir yandan sorunlarıyla başa çıkamayan 'varoluşçu' bir lcahraman, Adem Hayati, öte yandan da oyuncu, şakacı, matrak, içtenliğine asla güvenilmeyecek olan bir kisilik. Romanın sonuna doğru bu ikilik ortadan kalkıp da yeni bir kişilik ortaya çıktığında, Adem Hayati kendini fazlasıyla kaptırdığı oyunun bir noktada bitmesi gerektiğini trajik bir biçimde fark edıyor. Evet, binbir suratlıhk Parodi Yaşamlar'ın en temel öğelerinden biri... Parodi Yaşamlar'ın kurgusundaki çok katmanlılığı oluşturmada hayli çaba harcamış Serdar Rifat. Romanın yapısı çok önemli çünkü, Rifat için. Özellikle de Türk edebiyatında gözlemlediği bir eksiklik, onu yapı ve kurgu konulannda daha araştırıcı ve titiz olmaya yöneltmiş. "Biz, bir sanat yapıtının her şeyden önce bir'bütünlük olduğunuveö&eleri arasında anlamlı ve tutarlı ilişkiler bulunması gerektiğini biraz unutuyoruz galiba' diyor, Serdar Rifat ve sürdürüyor konuşmasını: "Özellikle de söylediklerim. îstisna oluşturan birkaç yapıt dışında bizde nedense romanın her şeyden önce bir kurgu meselesi olduğuna yeterince önemverilmiyor. Hatta diyebilirim ki, baştacı ettiğimiz kimi yapıtlann bile belli bir form duygusundan yoksunluklanna fazla hoşgörülü bakıyoruz. Sözün kısası, içerik dediğimiz şeye biraz fazla prim veriyoruz. Parodi Yaşamlar'ın 'Yapısaleleştiri'ye uygun bir yapıt olduğu sonucunu çıkarıyorum Serdar Rifat'ın bu sözlerinden. "Olabilir" diyor Rifat: "Salt bir 'vapısal' eleştiri değil ama izlekçi yaklaşımla bütünlenmiş bir yapısal eleştiri, romanın ana sorunsallarını ortaya çıkarmada bir tutamak olabilir. Bunları keşfetmek tabii eleştirmenlere ve meraklı okurlara düşüyor." Okurlardan söz açılmışken.. Parodi Yaşamlar'ın okuru 'zor'layan, düşündüren, sabırla okunması gereken bir roman olduğunu söylemeliyim. 'Sıradışı' bir roman olduğunu da... Zaten bu yüzden Serdar Rifat da çok az 'sevgüi okur'u olacağını adı gibi biliyor. Belki de siz, o 'sevgili okurlardan birisiniz... • Parodi Yaşamlar / Serdar Rifat / Yapı Kredi Yayınları / 436 s. SAYFA 6 CUMHURİYET KİTAP SAYI 206