Katalog

CEVATÇAPANIN YÖNETTÎĞI "ÎYt ŞEYLER " ŞİİR DİZİSİ KİTAPLAR1NIN TASARIMIÜSTÜNE DİZİNİN SANA T YÖNETMENİ TİBET SANLIMAN LA KONUŞMA Şiirin üstüne yakışmış Sanlıman, "Şiirin vücudu vardır" diyor ve sürdürüyor: "genel olarak bunu ince uzun diye tarif edebiliriz. Uzun şiir ya da kısa şiir farketmez. Biz bu diziyi hazırlarken kitapların vücudu şiirin vücuduna uysun istedik." S SftLEYMMBW.IT on günlerde yayın dünyasında konuşulan, herkesin birbirine gösterdiği bir dizi var: İyi Şeyler Şiir Dizisi. Ve belki de ilk kez, bu dizi ue konuşmalar kitap içeriğiyle sınırlı kalmayarak tasarım, tipogrofi, kapak düzeni gibi kitabı vareden öbür unsurlar üzerinde gelişiyor. Bu konuda dizinin sanat yönetmeni Tibet Sanlıman ile kısa bir konuşma y aptık. Tibet, biliyorsun bizde kitap, "kapağı kaldırıldıktan sonra okunmaya başlanan" bir nesnedir. Senin tasarladığın bu kitapları görünce, yaptığın işin, bu geleneksel kitap yaklaşımının dışında olduğunu gördüm. Hazırladığın kitaplar, kapağı kaldınldıktan sonra değil, "kapağından itibaren" okunmaya başlanıyor. Farklı bir yaklaşım seninkisi. Böyle bir diziyi Paul Mc Millen ve Cevat Çapan ile ilk düşünmeye başladığımız zaman konuştuklanmızı hatırhyorum. Öncelikle boyut üzerinde durduk. Şiirin bir vücudu vardır. Genel olarak bunu ince, uzun diye tarif edebiliriz. Uzun şiir ya da kısa şiir çok farketmez. Şiir kitabının vücudu, şiirin vücudunu imaje etsin istedik. Öte yandan kolay taşınabilir olsun istedik. Cepte çantada... însanların yanında olsun istedik. Boyut sorununu böyle çözdük. Diziyi ise biraz ansiklopediler gibi düşündük. Ansiklopediler fasikül fasikül piyasa verilir daha sonra cilt olarak bir araya getirilir. Iyi Şeyler Şiir Dizisi de biraz böyle olacak. Şimdi kitaplar tek tek yayımlanıyor, daha sonra 12 'si bir araya gelecek. Bu bilgilendirmeden sonra soruna gelirsek... Karar vermemek, karar vermektir, dedik. Her kitap farkh bir tasarım olsun istedik. Aslında ilk toplantılar sonucunda telaşlanmıştım. Çünkü hiç kitap kapağı yapmamıştım. 89 yıldır tanıtım sektörünün içindeydim, ama ne böyle bir talep gelmiş ne de ben böyle bir şey yapmıştım. Talep gelse yapar mıydım onu da bilmiyorum. Çünkü piyasada kapak yapımı dediğimiz olay, aslında biraz dekorasyon düzeyinde kalıyor. Çünkü kapağın boyudarı, yazarın, kitabın adı, bunların nerede nasıl kullanılacağı zaten belirlenmiştir. Tasarımcıya sadece yerleştirme yapmak kalıyor bende bıraktığı izlenimleri yorumluyor, bir imaj oluşturuyorum. Sonra J. Herzberg'in Sanki'sine bakıyoruz... Uçsuz bucaksız bir siyahlık içinde yazarın ve kitabın adı kiiçiik bir çizgi gibi yer almış? Herzberg'te rafine, süslemesiz bir şiir gördüm. Karanlıkta birmum ışığı gibi. Düz. Zamansızhk taşıyan, kolay moda olabilecek gibi, ama modası geçmeyecek bir şiir. Bu zamansızlığı en iyi bol, geniş geniş bir siyah içinde ifade etmenin doğru olacağını düşündüm. Tabii bunlar, içgüdüsel olarak yakaladığım şeyler. Çok başka bir kitaba Brecht'in Sevgililer'ine bakalım. Kapakta şairin bir vesikalık resmi var. Maşalı raptiye var. Ve kâğıdı da dcğişik? Evet, Brecht bilindiği gibi proleter bir şairdi. Onun için kraf kâğıdı kullanr.ıayı tercih ettim. ö t e yandan Brecht akla hemen yüzüyle birlikte gelen bir şair. Sözgelimi Yeats deyince kimsenin aklına yiizü gelmez, ama Brecht denince gelir. Onun için vesikalık kullandım. Ayrıca, vesikalık bilindiği gibi bir kimlik göstergesidir. Nüfus cüzdanlarında ehliyederde, ikametgâh senetlerinde hep vesikalık kullanılır. Brecht kimliği oldukça belirgin bir şairdi. Vesikalık resmi biraz da bıınun için kondu. Maşalı raptiyenin ise ayraç görevi var. Yani özetle, kitap tasarımında bir doğallık yakalamak istiyorum. Mesela kafamda bir kitap tasarımı var: Baskıdan çıktığı gibi rulo halinde okuyucuya ulaşacak bir kitap yapmak istiyorum. Ama şunu da belirtmek istiyorum, ben bu çalışmalarla bir model olarak önermiyorum. Söylemek istediğim sadece şu: Bezemek, içi boş tasarımlar yapmak yerine üzerinde çok düşünülmüş, tabii kitabın içeriğiyle birlikte düşünülmüş, onla bağlantüı benzer demiyorum yeni şeyler tasarlanmalı. Böyle çalışmaların kitaplara önemli katkıları olacağını düşünüyorum. D Geçit du. Bir zamanlar E Yayınlan kitap kapaklarına değişik bir yaklaşım getirmişti. Gerçeküstücü ressamlann resimlerini kullanarak kapakta yeni bir hava yaratmıştı. Evet, ama orada tasarımcının yaptığı iş yine bir resim seçmek ve yerleştirmekle sınırlıydı. Öysa ben kitabın bir bütün olarak tasarlanması gerektiğini düşünüyorum. Kâğıdı, iç düzeni, tipografisi, kitabı yapan ne varsa hepsi. Yani binanın sadece dekorasyonunu yapmak değil, mimarisine de katılmak istiyorum. Oysa bizde çoğu kere kitaplar okunmadan tasarlanıyor. Yazarın ve kitabın adının bilinmesi yeterli görülüyor. Atıyorum şimdi, sözgelimi kitabın adı Kırmızı Pazartesi ise kapağa bir kırmızı leke atılarak halledilmeye çalışılıyor. Daha somutlamak için doğrudan kitaplar üzerinde konuşalım istersen. Sözgelimi Quasimodo'nun Güngün Üstüne'sinden başlayalım: Evet, çeviri bana geldi ve Quasimodo'nun şiirlerini okumaya başladım. O günlerde yolda giderken, sokağa atılmış takma ayak gördüm. Orda öyle tek başınaydı. Birden Quasimodo'nun şiirleriyle, bu görüntü arasında büyük bir bağ olduğunu hissettim ve kapak için yeniden düzenledim. Şunu özellikle belirteyim, ben şiire bir eleştirmen gibi ya da "en iyi yorumlayıcısı benim" edasıyla yaklaşmıyorum. Şiirin ISrrdentesienfyorsuıuSesİHkçuıityor sb beUİ belinb. Atüiyoryine aç köpekler, uunanı geldi, lx üttünde ırmağa doğru dağ mlerinden; kaıdapmlpırü karşı kıyıda urütyormnsar. BUirim bu geçldü kara çaktitaşlan çıkar orda suyüzüne vegece meşakkrle kayüdarkayıklargeçer. Vzaktmın şimdi gerçekten, yankdaıup duruyor sesin, gittikçe usaktanuzağatfesin. Ama görürorum sent soluk menekşeler tar eUerinde,yosun tıümuş gözlerin. Yotun tutmuş b'Ui gözlrrin. Salvatore Quasimoeh IGün Giin Üstüne I Çeviren: Egemen Berkoz C U M H U R İ Y E T K İ T A P S AY I 8 8 SAYFA 4 5